Polscy rolnicy z reguły dość ostrożnie korzystali z kredytów, które według nich zwiększają ryzyko utraty zdolności płatniczej gospodarstwa rolnego. Nastawienie to uległo dość dużej zmianie wraz z wprowadzeniem kredytów preferencyjnych ARiMR. Z dotychczasowych badań wynika, że korzystanie z kapitału obcego i prawidłowo zaciągnięte kredyty, zwłaszcza długoterminowe, pozytywnie wpływa na wyniki produkcyjne, dochody oraz efektywność działalności gospodarstw rolnych.

W analizie finansowej ważną rolę odgrywa ocena struktury pasywów w bilansie majątkowym gospodarstwa rolnego, gdzie struktura pasywów charakteryzuje źródła finansowania majątku gospodarstwa. W ramach pasywów wyróżnia się przede wszystkim kapitał własny i kapitał obcy (zadłużenie). Udział tych dwóch składników pasywów wskazuje na poziom autonomii finansowej gospodarstwa rolnego. Im wyższy jest udział kapitału własnego, tym bezpieczeństwo finansowe gospodarstwa jest wyższe. W ramach pasywów wyróżnia się także tzw. kapitał stały (względnie stały), na który składają się: kapitał własny i zobowiązania długoterminowe (kredyty długoterminowe). Ta część pasywów służy przede wszystkim sfinansowaniu majątku trwałego. Zobowiązania bieżące to zadłużenie, które musi być spłacone w danym roku obrachunkowym. Wysoki udział tych zobowiązań oznacza, że znaczna część przychodów gospodarstwa rolnego musi być przeznaczona na całkowitą ich spłatę, szczególnie więc wpływa na ryzyko utraty zdolności płatniczej.

Niniejszy artykuł oparty jest na danych prezentowanych w opracowaniu IERiGŻ PIB Warszawa „Wyniki standardowe uzyskane przez indywidualne gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN – Region Wielkopolska i Śląsk” w latach 2010-2013. Przedstawione wyniki zawierają wartości średnie ważone dla grup gospodarstw rolnych wyłanianych według typów rolniczych i klas wielkości ekonomicznej.

Wykres 1. Zobowiązania gospodarstw rolnych według typów rolniczych.

Wykres 2. Podstawowy wskaźnik zadłużenia według typów rolniczych – zobowiązania ogółem/kapitał własny.

Majątek stanowiący własność gospodarstwa rolnego może pochodzić z różnych źródeł, jednak zasadniczym źródłem pochodzenia tego majątku powinien być kapitał własny. Aktywa gospodarstw finansowane były głównie kapitałem własnym (Wykres 2). Gospodarstwa charakteryzowały się więc wysoką autonomią finansowania majątku. Wyższy niż przeciętnie poziom zadłużenia zaobserwowano w gospodarstwach wyspecjalizowanych w uprawach ogrodniczych, gospodarstwach polowych i ukierunkowanych na produkcję krowy mleczne (26,3-6,5%). Najmniej zadłużone były gospodarstwa mieszane i uprawy trwałe. W zobowiązaniach ciążących na gospodarstwach z wszystkich typów rolniczych, z małymi wyjątkami (krowy mleczne w latach 2010 i 2011 oraz zwierzęta trawożerne w 2011), dominowało zadłużenie długoterminowe (Wykres 1), które z punktu widzenia zasad finansowania jest korzystniejszą częścią zadłużenia, gdyż w danym roku nie musi być spłacone w całości. Ponadto, wysoki udział zadłużenia długoterminowego wskazywał na to, że zadłużenie gospodarstw związane było głównie z inwestycjami.

Wykres 3. Zobowiązania gospodarstw rolnych według klas wielkości ekonomicznej.

Wykres 4. Podstawowy wskaźnik zadłużenia według klas wielkości ekonomicznej – zobowiązania ogółem/kapitał własny.

Struktura pasywów wykazała również silny związek z wielkością ekonomiczną gospodarstw (Wykres 4). Im większe były gospodarstwa pod względem ekonomicznym, tym większy był udział kapitałów obcych w finansowaniu majątku. Zadłużenie największych gospodarstw wahało się od 31,7-13,2%, przy czym w gospodarstwach bardzo dużych ponad połowę zobowiązań stanowiły kredyty krótkoterminowe (Wykres 3). W pozostałych klasach gospodarstw, z małymi wyjątkami, struktura zadłużenia była bardziej korzystna, udział zadłużenia długoterminowego przekraczał 60% zadłużenia ogółem.

Poszczególne zdarzenia w gospodarstwie rolnym wpływają na wynik finansowy, a co za tym idzie na jego stan majątkowy i sytuację finansową. Wysoki wynik uzyskany przez rolnika nie jest jeszcze warunkiem wystarczającym dla prawidłowego rozwoju gospodarstwa rolnego. Powinien on być poparty ustabilizowaną sytuacją majątkową po stronie aktywów, jak i źródłem ich finansowania po stronie pasywów.

Materiał źródłowy:

1. Wyniki uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN w latach 2010-2013 – IERiGŻ PIB Warszawa.
2. Lech Goraj, Stanisław Mańko „Rachunkowość i analiza ekonomiczna w indywidualnym gospodarstwie rolnym”.

Były czasy że w ogródkach przydomowych sadziło się tylko rośliny ozdobne, by cieszyły nasze oczy swoimi kształtami, barwą czy pięknymi kwiatami. Obecnie wielu z działkowiczów stara się by ich ogródki stały się też funkcjonalne, żeby nie tylko cieszyły oko ale by była także z nich także jakaś korzyść. Najlepszym rozwiązaniem jest zasadzenie drzew owocowych, lecz na małej powierzchni ogródka często jest to nie wykonalne i tu naprzeciw wychodzą szkółkarze z nowymi wariantami uprawy drzewek jakimi są drzewka owocowe kolumnowe.

Te drzewa zwykle osiągają wysokość 2,5–3 m i obwód korony do 80 cm. Nie wytwarzają długopędów, tylko przewodnik i wiele krótkopędów. Taki pokrój roślin pozwala na gęstsze nasadzenia, nawet poniżej 1 m odległości między drzewkami. Wcześnie wchodzą w owocowanie, np. jabłonie kolumnowe owocowanie rozpoczynają już w pierwszym (zwykle w drugim) roku po posadzeniu i mogą plonować nawet przez 20 lat. Drzewka te nie wymagają cięcia, ewentualne cięcie korygujące lub mające na celu usunięcie pędów przemarzniętych nie powoduje nadmiernego wzrostu roślin. Ważnym zabiegiem jest natomiast odginanie pędów, które wyrastają z przewodnika pod ukosem ku górze. Wszystkie pędy boczne powinny wyrastać od przewodnika pod kątem zbliżonym do prostego. Do przyginania pędów można wykorzystać najzwyklejsze klamerki (takie same jak do rozwieszania prania). Aby cieszyć się corocznym owocowaniem dobrym zabiegiem jest przerzedzanie zawiązków. Po pięknym kwitnieniu wiosną często pojawia się zbyt wiele zawiązków, których rośliny nie są w stanie wyżywić. Po przerzedzaniu wprawdzie owoców będzie mniej ale będą większe i smaczniejsze.

Drzewka te nie odznaczają się dużą mrozoodpornością lecz ich niewielki pokrój uławia okrycie na zimę. Można okryć całą roślinę słomą, workiem papierowym, długą trawą robiąc tzw. chochoł lub okryć agrowłókniną zimową albo kapturem ochronnym.

A jeśli brak nawet małego ogródka a jest tylko balkon czy taras to drzewka te bardzo dobrze sprawdzają się jako posadzone w donicach. Przez cały sezon spokojnie mogą stać na balkonie lub tarasie natomiast na zimę można okryć całą roślinę robiąc chochoł lub owinąć donicę folią bąbelkową, roślinę agrowłókniną zimową a donicę postawić na styropianie.

Anna Skotowska

ZD Wągrowiec

WODR Poznań

Źródło:www.poradnikogrodniczy.pl i www.sadowniczy.pl

Rolnictwo jakie obserwujemy obecnie kształtowało się przez wieki. Jedne rośliny pojawiały się inne znikały ale cały czas była ciągłość upraw, które stanowiły paszę dla aktualnie hodowanych zwierząt. Także obecnie tworzy się coraz to nowsze odmiany, które dają większe plony, są bardziej odporne na warunki atmosferyczne oraz różne choroby. Ale często jest tak, że dobrym sposobem na urozmaicenie zmianowania oraz poprawienia warunków glebowych jest powrót do starych, sprawdzonych gatunków. Może i nie przynoszą takich plonów jak obecne gatunki ale za to są nie wymagające w stosunku do nawożenia i ochrony więc koszty się równoważą.

Na uwagę zasługują rośliny, które znalazły się na liście roślin zagrożonych erozją genetyczną czyli postępującą z czasem utratą bioróżnorodności genetycznej, ale nie tylko ze względu na dofinansowanie jakie można uzyskać z tytułu programu rolno środowiskowo klimatycznego ale także ze względu na powrót do tradycyjnych często nie docenionych odmian. Ich walory, zastosowanie jakże cenne  są często zapomniane. Warto tu przytoczyć takie rośliny jak pszenica płaskurka, pszenica samopsza, żyto krzyca, lnianka siewna, nostrzyk biały, lędźwian siewny a także soczewica, gryka, pasternak które na nowo zyskują swoich amatorów. Niektóre posiadają większe znaczenie gospodarcze inne mniejsze ale każdy gatunek ma swoje miejsce w ekosystemie. Oto niektóre z gatunków o większym znaczeniu gospodarczym.

Pszenica płaskurka – to odmiana pszenicy o dwóch ziarniakach w kłosku. Jest bogatsza w białko i składniki mineralne niż np. nasiona orkiszu. Ziarno po omłocie pozostaje w plewach. Potrzebne są specjalne urządzenia, aby oddzielić ziarno od plew. Ziarno z kłosów uzyskuje się dopiero po żniwach. Dlatego dłużej jest chronione przed zanieczyszczeniami. Do zbiorów płaskurki z pola nie używa się kombajnów, tylko zbiera się plony tradycyjnym sposobem. W Polsce nie ma młynów do czyszczenia i przemiału płaskurki na mąkę. Sprzęt do mielenia ziarna sprowadza się z zagranicy, co oczywiście wiąże się to z kosztami. Płaskurka nie toleruje żadnych obcych dodatków w glebie. Najlepszy efekt w uprawie płaskurki osiąga się gdy przy zasiewach i w dalszym wzrost nie używa się nawozów i środków chemicznych. Ziarna służą nie tylko do przetworzenia na mąkę, można z niej zrobić także kasze oraz makarony. Mąka z płaskurki jest idealna do pieczenia zdrowego, ekologicznego chleba. Alternatywa dla chlebów pieczonych z mąki żytniej. Idealna uprawa w gospodarstwach zajmujących się produkcją ekologiczną.

Pszenica samopsza – Jest to najstarsze z udomowionych gatunków zbóż. Obfituje w gluten i białko (nawet do 50% więcej niż pszenica zwyczajna), które ma bardzo korzystny z punktu widzenia zdrowia skład. Samopsza zawiera bowiem niewystępujące w pszenicy czy też orkiszu aminokwasy (fenyloalaninę, tyrozynę, metioninę i izoleucynę), które korzystnie wpływają na pracę układu nerwowego. Aminokwasy te są egzogenne, co oznacza, że nasz organizm nie jest w stanie wytworzyć ich samodzielnie – powinniśmy dostarczać je z pożywieniem. Jest bogata w witaminy z grupy B oraz wit. A oraz pierwiastki takie jak magnez, cynk, mangan, fosfor, potas, żelazo, a także sporą ilość karotenoidów – przeciwutleniaczy, które chronią nas przed przedwczesnym starzeniem i nowotworami. Mąka z samopszy znakomicie nadaje się do wyrobu razowego pieczywa. Najlepiej przygotowywać je z wykorzystaniem zakwasu, gdyż zawarty w ziarnach samopszy gluten jest lepki, mało rozciągliwy i słabo zatrzymuje wodę.  Chleb z samopszy ma charakterystyczną, żółtawą barwę (spowodowana jest ona przez znacznie wyższą niż w pszenicy zawartość karotenoidów, które korzystnie wpływają na pracę ludzkiego oka) i lekko orzechowy smak, który wyczuwalny jest także w produktach z orkiszu, czy płaskurki. Pieczywo z samopszy długo utrzymuje świeżość.

Żyto krzyca – zwana również żytem świętojańskim a rzadziej żytem leśnym, to jedna z odmian żyta znana człowiekowi od dawna. Ta pastewna odmiana żyta, wykazuje niebywałą zdolność do regeneracji i krzewienia, odporność na niesprzyjające warunki klimatyczne i glebowe. Daje niewielki plon ziarna, ale jej dobrze ulistnione łodygi mogą stanowić dobrą paszę dla zwierząt. Krzyca to roślina dwuletnia. Wysiana w czerwcu (często z wsiewką roślin motylkowych) daje duży plon pędów wegetatywnych w pierwszym roku, który można wypasać lub zbierać na siano czy sianokiszonkę, a w kolejnym roku zbieramy ziarno. Krzycę można wysiewać cały rok również jak żyto chlebowe ozime jesienią w celu pozyskania ziarna w roku następnym. Krzycę sieje się też jesienią po to by w roku następnym zebrać nawet (w sprzyjających warunkach wilgotnościowych) do 3 pokosów zielonej masy. Ziarno tej rośliny nadaje się do produkcji mąki i wypieku pieczywa, które dzięki właściwościom krzycy dłużej zachowuje świeżość. Pomimo tylu zalet roślina ta została całkowicie zapomniana, a aktualnie uprawiają ją jedynie nieliczne koła łowieckie na leśnych polanach co nie jest dalekie od jej pierwotnego przeznaczenia. Tak właśnie była uprawiana ta roślina przed wiekami, siali ją drwale na leśnych wyrębach i między drzewami. W czasach gdy karczowano lasy pod uprawę, właściciele gruntów pozwalali drwalom siać krzycę, którą ci wykorzystywali jako siano dla koni pracujących w lesie.

Lnianka siewna – jest jedną z najstarszych roślin uprawnych należących do rodziny Brassicacea Jest rośliną jednoroczną jarą lub ozimą.  Nasiona lnianki zawierają przeciętnie 35% tłuszczu (forma ozima zawiera więcej tłuszczu niż jara). Z nasion lnianki (staropolska nazwa rydz) otrzymuje się olej tzw. „rydzowy” o wysokiej zawartości (do 90%) wielonienasyconych kwasów tłuszczowych nadający się do spożycia i celów przemysłowych (biodizel). Zawiera dużą ilość kwasów nienasyconych, takich jak linolowy, linolenowy i eicosenowy. Są to kwasy niezwykle korzystne dla diety i zdrowia człowieka. W jego składzie znajdują się także witaminy A, E, z grupy B, lecytyna, mikro i makroelementy. 

Charakteryzuje się wieloma zaletami, między innymi dużymi zdolnościami adaptacyjnymi do środowiska, dzięki czemu można ją uprawiać na glebach piaszczystych, zdegradowanych, na których inne gatunki oleiste zawodzą. W uprawie znajdują się zarówno formy ozime tego gatunku jak i formy jare. Formy ozime plonują lepiej o 30 do 40% od form jarych. Może być uprawiana na słabych glebach, na których rzepak nie może być uprawiany. Odznacza się większą mrozoodpornością niż rzepak, natomiast lnianka jara odporna jest na przymrozki wiosenne. Nakład kosztów na produkcję lnianki siewnej zarówno formy jarej jak i ozimej są małe. Roślina ta nie ma poważniejszych chorób i szkodników, praktycznie nie wymaga stosowania środków ochrony chemicznej a herbicydy stosuje się takie jak w uprawie rzepaku. Odbiorcami są głównie olejarnie tłoczące olej na zimno.

Lędźwian siewny - jednoroczna, jara roślina motylkowa, prawie już zapomniana i rzadko uprawiana. Kiedyś popularna była bardzo na Podlasiu. Ma on małe wymagania glebowe, stąd może być uprawiany z powodzeniem na glebach lekkich, byle nie kwaśnych i podmokłych. Tutaj jest nawet konkurentem dla łubinu żółtego. Poza tym odporny bywa na różne choroby i suszę. Czasami w lata bezdeszczowe plonuje lepiej niż inne strączkowe. Ponieważ strąki nie pękają, możliwe jest dosuszanie roślin na pokosach i następnie ich młócenie kombajnem. Roślina pozostawia po sobie dobre stanowisko dla zbóż jarych.

Na paszę dla bydła wykorzystuje się głównie zielonkę i siano. Nasiona zawierają około 30 proc. białka oraz 2 proc. tłuszczu i przydatne są w karmieniu świń. Słoma posiadająca 3 proc. białka, wspaniale nadaje się na paszę dla owiec. W przemyśle z nasion otrzymuje się kazeinę.

Dodatkowym plusem uprawy tych odmian jest dofinansowanie w ramach „Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne” w ramach PROW 2014-2020. To działanie obejmuje siedem pakietów, wśród nich znajdują się dwa, w obrębie pakietu 6,  które dotyczą  zachowaniu zagrożonych zasobów genetycznych w rolnictwie:

 - 6.1 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie – w przypadku uprawy - można otrzymać 750 zł/ha uprawy

 oraz

-  6.2 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie – w przypadku wytwarzania nasion lub materiału siewnego – można otrzymać 1000 zł/ha uprawy

Pakiet 6.1 -  Uprawianie odmian regionalnych i/lub amatorskich zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze  z kwalifikowanego materiału siewnego w pierwszym i czwartym roku uprawy danej odmiany. W drugim, trzecim i piątym roku uprawy tej odmiany - obowiązek uprawy z materiału siewnego uzyskanego ze zbioru w poprzednim roku lub uprawa rośliny gatunków lub odmian zagrożonych erozją genetyczną.

Limit powierzchni to 5ha.  W kolejnych latach zobowiązania dopuszczalne jest zwiększanie lub zmniejszanie powierzchni objętej zobowiązaniem w odniesieniu do wielkości powierzchni objętej zobowiązaniem w pierwszym roku, przy zachowaniu limitu 5 ha dla danego gatunku rośliny/odmiany.

Pakiet 6.2 – Polega na wytwarzaniu materiału siewnego zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze odmian regionalnych i/lub amatorskich zgodnie z przepisami o nasiennictwie, przy utrzymaniu czystości i tożsamości odmianowej, prowadzenie dokumentacji plantacji oraz wykonywanych zabiegów i uzyskanie świadectwa oceny laboratoryjnej  lub wytwarzanie nasion pozostałych gatunków roślin zagrożonych erozją genetyczną, spełniających minimalne wymagania jakościowe oraz posiadanie wyników badań laboratoryjnych w tym zakresie.

Źródło:

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2015r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne” objetego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020

Anna Skotowska

ZD Wągrowiec

WODR Poznań

Siewy rzepaku w województwie wielkopolskim ze względu na panującą suszę nie zawsze wykonane zostały w optymalnym terminie agrotechnicznym, przypadającym dla wielkopolski od 22 sierpnia do 27 sierpnia. Rzepaki wysiane w optymalnym terminie są w dobrej kondycji, posiadają od 10-12 liści i jest to optymalna ilość, jaką potrzebuje rzepak, żeby dobrze przezimować. Natomiast rośliny, które wysiane zostały po terminie agrotechnicznym i na słabszych glebach czy stanowiskach wyglądają bardzo zróżnicowanie. Te, które dosięgły wrześniowe opady deszczu są zadowalające, używając ocen szkolnych dobre. Natomiast te, które deszczu nie dostały są w bardzo złym stanie i prawdopodobnie na wiosnę zostaną zaorane. Na plantacjach ze względu na panującą cały czas suszę nie zauważa się chorób grzybowych. Na roślinach, zwłaszcza tych później zasianych, a co za tym idzie słabszych, zauważyć można niedobór składników mineralnych takich jak magnez, siarka, potas. Spowodowane może to być tym, że przy słabszych roślinach korzenie nie osiągnęły prawidłowej długości i mimo zastosowania tych składników w nawozach rośliny nie potrafią z nich skorzystać. Słabszym plantacjom mogą zagrozić takie szkodniki jak rolnice czy drutowce. Podsumowując można ocenić, że ogółem w Wielkopolsce stan plantacji rzepaku jest dobry z minusem, ale jak będzie wiosną okaże się, jak rośliny przezimują i czy te słabsze da się jeszcze uratować.