Jakość drewna zależy w głównej mierze od liczebności i wielkości sęków. W przypadku drzew iglastych oraz liściastych pierścieniowo naczyniowych (m.in. dąb, jesion, wiąz, robinia akacjowa) ważny jest też parametr szerokości słojów rocznych oraz ich równomiernego zmniejszania się w kierunku od rdzenia ku obwodowi.

Z syntezy wyników badań naukowych przeprowadzonych przez prof. W. Pazdrowskiego z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu wynika, że jakość drewna była wyraźnie zróżnicowana pomiędzy poszczególnymi grupami jakości pni. Przyjęte przez tego autora grupy jakości drzew to:

• A – drzewa, na których sęki i ślady po ich zarośnięciu oraz inne wady występowały na wysokości powyżej 3 m od powierzchni gruntu,
• B – drzewa, na których sęki i ślady po ich zarośnięciu oraz inne wady występowały na wysokości powyżej 1 m od powierzchni gruntu, a poniżej 3 m,
• C – drzewa, na których sęki i ślady po ich zarośnięciu oraz inne wady występowały na całej strzale.

Najwyższy udział umownych elementów bezsęcznych miały sosny z grupy A, nieco niższy z grupy B, natomiast drzewa o najgorszej jakości pni – z grupy C charakteryzowały się najniższym udziałem tych elementów. Spośród badanych siedlisk leśnych (bór świeży, bór mieszany świeży, las mieszany) we wszystkich siedliskach stwierdzono tę prawidłowość. Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała, że zaobserwowane różnice są statystycznie istotne w przypadku drzew z grup o lepszej jakości (A oraz B) w relacji do C.

Okazało się, że statystycznie istotna jest (wyższa) ilość elementów bezsęcznych w stosunku do ogólnej ilości elementów uzyskanych z drzew, które wyrosły na siedliskach bogatszych w składniki pokarmowe niż u drzew z siedlisk uboższych. Dodatkowo zaobserwowano mniejszą zmienność sękatości u drzew o lepszej jakości pni i na bogatszych siedliskach. Udowodniono, że sękatość drewna jest skorelowana ze stopniem oczyszczania się pni z gałęzi. Niemniej, wzrost żyzności siedliska prowadzi do poprawy jakości surowca drzewnego do pewnego stopnia. Najwięcej surowca drzewnego sosnowego o najwyższej jakości – bezsęcznego – uzyskano z drzew pochodzących z siedliska bór mieszany świeży (61% miąższości) i kolejno z lasu mieszanego świeżego (53%) i boru świeżego (37%).

Ilość drzew z grup jakości A i B można zwiększyć w toku zabiegów hodowlanych (usuwając wadliwe, pozostawiając pożądane) oraz poprzez podkrzesywanie drzew.

​Źródło: Pazdrowski W. 1988. Wartość techniczna drewna sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) w zależności od jakości pni drzew w drzewostanach rębnych. Roczniki Akademi Rolniczej w Poznaniu, Rozprawy Naukowe, zeszyt 170. 

Natura 2000 to spójna europejska sieć ekologiczna, której celem jest utrzymanie różnorodności biologicznej na kontynencie europejskim poprzez zachowanie i ochronę siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ważnych dla Wspólnoty Europejskiej. Wyznaczenie tych obszarów jest obowiązkiem dla wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej.

Sieć obszarów Natura 2000 obejmuje:

• Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków (OSO) – utworzone dla ochrony populacji dziko występujących ptaków jednego lub wielu gatunków;
• Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk (SOO) – wyznaczone w celu trwałej ochrony siedlisk przyrodniczych lub populacji zagrożonych wyginięciem gatunków roślin lub zwierząt albo w celu odtworzenia właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych lub właściwego stanu ochrony tych gatunków;
• Obszary mające znaczenie dla WE – projektowane specjalne obszary ochrony siedlisk, zatwierdzone przez Komisję Europejską w drodze decyzji.

Unijna podstawa prawna dla obszarów Natura 2000 to Dyrektywy, tzw. Ptasia i Siedliskowa. Nie precyzują one, jakie ograniczenia i zakazy mają obowiązywać na poszczególnych obszarach, zobowiązują natomiast kraje członkowskie unijne do zachowania na tych obszarach „właściwego stanu ochrony gatunków i siedlisk”. Polskim aktem prawnym zawierającym przepisy dotyczące ochrony przyrody na obszarach Natura 2000 jest ustawa o ochronie przyrody (Dz.U. 2013 r., poz. 627 z późn. zm.).

Wytyczenie gruntów pod inwestycję znajdujących się bezpośrednio na lub w bliskim sąsiedztwie obszaru Natura 2000 wcale nie musi oznaczać braku zgody na rozpoczęcie na tym terenie działalności. Na obszarach Natura 2000 zabrania się (poza koniecznymi wymogami nadrzędnego interesu publicznego) podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, niezależnie od ich położenia względem tego obszaru. Ochrona dotyczy tych elementów przyrody, z powodu których (dla ochrony których) dany obszar Natura 2000 został wyznaczony. Dla inwestujących ważny jest fakt, że miejsca występowania chronionych gatunków i siedlisk zwykle nie obejmują całego obszaru Natura 2000. W przypadku działalności prowadzonej na obszarze Natura 2000 obowiązują dwie podstawowe zasady. Pierwsza, która mówi, że w momencie powołania obszaru Natura 2000 prowadzona wcześniej działalność, istniejąca zabudowa i infrastruktura oraz oczywiście sposób wykorzystania terenu nie zmieniają się. Wcześniejsza działalność może być więc kontynuowana, oczywiście jeśli jest zgodna z licznymi przepisami, także dotyczącymi ochrony przyrody. Natomiast druga zasada, wynikająca z przepisów polskiego prawa ochrony środowiska, mówi, że każde planowane przedsięwzięcie powinno być ocenione z punktu widzenia możliwego wpływu na obszary Natura 2000. Dotyczy to każdego przedsięwzięcia, dla którego wydaje się jakąkolwiek zezwalającą decyzję administracyjną, w tym takie, w ramach których uruchamia się procedurę oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ).

Projekty polityk, strategii, planów i programów oraz zmian do takich dokumentów, a także planowane przedsięwzięcia, które mogą znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a które nie są bezpośrednio związane z jego ochroną lub nie wynikają z tej ochrony, wymagają przeprowadzenia odpowiedniej oceny oddziaływania na zasadach określonych w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2013 r., poz. 1235, z późn. zm.) – ustawa OOŚ. Tym samym procedura OOŚ staje się kluczowym instrumentem ochrony przyrody, umożliwiając zachowanie bioróżnorodności.

Dla przedsięwzięć z kategorii mogących znacząco (zawsze lub potencjalnie) oddziaływać na środowisko – tzw. grupa I i grupa II przedsięwzięć, ocena ta przeprowadzana jest w ramach procedury oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ), kończącej się wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Rodzaje tych przedsięwzięć określone są w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U. nr 213, poz. 1397 ze zm.). Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach wydawana jest na wniosek składany zazwyczaj do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, czyli dokument będący przedmiotem weryfikacji w toku oceny oddziaływania na środowisko, jest obowiązkowy dla inwestycji mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko (grupa I). Dla przedsięwzięć z grupy II wykonanie raportu nie jest obligatoryjne, ale może zostać orzeczone w drodze postępowania OOŚ. Jeżeli raport nie jest wymagany, sporządza się tylko Kartę Informacyjną Przedsięwzięcia.

OOŚ na obszarach Natura 2000 to ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko ograniczona do badania oddziaływania przedsięwzięcia na ten właśnie obszar. Realizacja planowanego przedsięwzięcia, innego niż tego z I lub II grupy, wymaga przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, jeżeli:

• przedsięwzięcie to może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a nie jest bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru lub nie wynika z tej ochrony;
• obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 został stwierdzony na podstawie przepisów ustawy OOŚ.

Procedury OOŚ wymagają udziału społeczeństwa. Oznacza to, że każdy ma prawo do zapoznania się z niezbędną dokumentacją sprawy oraz do składania uwag i wniosków.

W ramach oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 określa się, analizuje i ocenia oddziaływanie danego przedsięwzięcia, biorąc pod uwagę także skumulowane jego oddziaływanie z innymi przedsięwzięciami, tzw. efekt skumulowany. Jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku rozwiązań alternatywnych (udokumentowany brak takich rozwiązań), właściwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony środowiska może zezwolić na realizację planu lub działań mogących znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, żądając wykonania tzw. kompensacji przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000. Przez kompensację przyrodniczą rozumie się zespół działań obejmujących w szczególności roboty budowlane, roboty ziemne, rekultywację gleby, zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, prowadzących do przywrócenia równowagi przyrodniczej lub tworzenie skupień roślinności, prowadzących do przywrócenia równowagi przyrodniczej na danym terenie, wyrównania szkód dokonanych w środowisku przez realizację przedsięwzięcia i zachowanie walorów krajobrazowych. Koszty kompensacji przyrodniczej ponosi podmiot realizujący przedsięwzięcie. Kompensacja jest ostatecznością. Działania mające na celu naprawienie wyrządzonych szkód należy podejmować, jeżeli ochrona elementów przyrodniczych nie jest możliwa.

Na obszarach Natura 2000 nie podlega ograniczeniu działalność związana z utrzymaniem urządzeń i obiektów służących bezpieczeństwu przeciwpowodziowemu oraz działalność gospodarcza, rolna, leśna, łowiecka i rybacka, a także amatorski połów ryb, jeżeli nie oddziałuje znacząco negatywnie na cele ochrony tego obszaru. Ograniczenia wynikają przede wszystkim ze specyfiki chronionych siedlisk.

Jeżeli działalność gospodarcza, rolna, leśna, łowiecka lub rybacka wymaga dostosowania do wymogów ochrony obszaru Natura 2000, na którym nie mają zastosowania programy wsparcia z tytułu obniżenia dochodowości, regionalny dyrektor ochrony środowiska może zawrzeć umowę z właścicielem lub posiadaczem obszaru, z wyjątkiem zarządców nieruchomości Skarbu Państwa, która zawiera wykaz niezbędnych działań, sposoby i terminy ich wykonania oraz warunki i terminy rozliczenia należności za wykonane czynności, a także wartość rekompensaty za utracone dochody wynikające z wprowadzonych ograniczeń.

Jeżeli w wyniku oceny nie udało się uzyskać pewności, że przedsięwzięcie nie będzie negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, należy odmówić wyrażenia zgody na realizację tego przedsięwzięcia.  

Źródło: strony internetowe 

I. Wstęp

Dlaczego należy koniecznie chronić pszczoły? Odpowiedź jest prosta: ze względu na ogromne znaczenie pszczół w środowisku przyrodniczym oraz ze względu na istniejące zagrożenia w pszczelarstwie w postaci spadku populacji, zatruć pszczół, a także występujących warunków ekonomicznych.

Szacuje się, że w Polsce występuje ponad 450 gatunków i podgatunków pszczół, z czego:

• 221 gatunków obejmuje czerwona lista,
• 12 gatunków zaliczono do wymarłych,
• 3 gatunki uznano za wymierające,
• 38 gatunków uznano za narażone,
• 54 gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia,
• 114 gatunki jako rzadko występujące.

Do owadów zapylających kwiaty należą:

• przylżeńce – drobne owady żywiące się szczątkami roślin; odgrywają pewną rolę w zapylaniu wrzosu;
• chrząszcze – są słabymi przenosicielami pyłku, ponieważ mają chitynowe pancerze, których pyłek słabo się trzyma; nagryzają kwiaty i przynoszą roślinom więcej szkody niż pożytku;
• motyle – żywią się tylko nektarem, chętnie odwiedzają rośliny głównie z rodziny goździkowatych, liliowatych, złożonych i powojowatych, natomiast ich znaczenie jako zapylaczy roślin uprawnych jest ograniczone;
• błonkówki (osy, trzmiele, dziko żyjące pszczoły samotnice, pszczoła miodna) – stanowią najliczniejszą grupę owadów zapylających.

Owadów tych obecnie jest coraz mniej, głównie z powodu zanieczyszczenia środowiska. Trzeba więc pracować nad sposobami ochrony tak ważnych owadów w środowisku naturalnym, ponieważ rośliny potrzebne są owadom, a owady roślinom.

II. Znaczenie pszczół

• Pszczoły są głównymi zapylaczami roślin entomofilnych, a dzięki ich zapylaniu plony roślin wzrastają średnio od 30-50%;
• 78% roślin na świecie stanowią rośliny entomofilne;
• 22% to rośliny wiatropylne ;
• dla 48% roślin pszczoły są najważniejszymi zapylaczami;
• dochody z tytułu zapylania są co najmniej 10-krotnie wyższe, niż z tytułu pozyskiwanych produktów pszczelich (miód, wosk, pyłek kwiatowy, mleczko, propolis).

Miód pszczeli

Pszczoły zbierając nektar z poszczególnych gatunków kwitnących roślin, np. z rzepaku, akacji, lipy czy gryki, dostarczają nam miód nektarowy, zwany też odmianowym (miód rzepakowy, akacjowy, lipowy). Natomiast miód spadziowy jest pochodną rosy miodowej, która jest wydzieliną mszyc, czerwców i miodówek, występujących u nas na takich gatunkach drzew jak: jodła, świerk, modrzew, klon, lipa.

Miód jest produktem, który zawiera wszystkie składniki niezbędne do prawidłowego przebiegu przemiany materii w organizmie człowieka, a mianowicie: węglowodany, kwasy organiczne, enzymy, aminokwasy, biopierwiastki i witaminy. Związki te działając pojedynczo lub kompleksowo decydują o wielokierunkowym działaniu miodu: antybiotycznym, przeciwzapalnym, regenerującym, rozkurczowym i przeciwbólowym.

Pyłek kwiatowy

Pszczoły zbierając pyłek formują z niego kulkę – obnóże, które magazynują w komórkach plastra pszczelego. Jest on podstawowym źródłem białka i witamin w rodzinie pszczelej. Skład chemiczny pyłku jest różnorodny i bogaty w składniki odżywcze. Dotychczas w ziarnach pyłku stwierdzono ponad 200 substancji. Na podstawie udokumentowanych badań stwierdzono, że pyłek ma silne działanie pobudzające metabolizm oraz działanie przeciwbakteryjne, regenerujące i cytostatyczne. Na półkach sklepowych można znaleźć wiele preparatów z pyłkiem kwiatowym. Produkowane są gotowe preparaty farmaceutyczne i w różnych formach, uwzględniających najlepszą trwałość i najwygodniejszy sposób stosowania.

Propolis zwany kitem pszczelim

Jest balsamiczno-żywiczną substancją zbieraną przez pszczoły z pączków roślin. Dotychczas stwierdzono w nim ok. 300 różnych związków chemicznych. Propolis, w przeciwieństwie do miodu i pyłku, nie posiada wartości odżywczej, natomiast posiada bardzo silne i różnokierunkowe działanie biotyczne.

Mleczko pszczele

Jest produkowane przez gruczoły gardzielowe młodych pszczół robotnic. Przeznaczone jest ono do karmienia larw pszczół i trutni. W skład chemiczny mleczka wchodzi ponad 120 związków chemicznych – mikro i makroelementy, aminokwasy, witaminy , enzymy i inne substancje biologicznie czynne. Do znanych właściwości tego produktu należy między innymi dostarczanie organizmowi związków brakujących do normalnego funkcjonowania.

Wosk

Pszczoły wytwarzają wosk przy pomocy gruczołów woskowych, a pszczoły które „wypacają” wosk nazywamy woszczarkami. Wosk ma szerokie zastosowanie, ponieważ oprócz zastosowania w pszczelarstwie wykorzystywany jest w przemyśle farmaceutycznym i chemicznym.

III. Zagrożenia

Spadek populacji

Badania strat rodzin pszczelich za pomocą ankiety zostały zebrane z 22 krajów UE, w tym z Polski, i poddawane są wspólnej analizie. Dotychczas sformułowane wnioski są następujące:

• ogólne straty pszczół w kraju w okresie zimowli wynoszą ok. 16%, co określono na średni poziom strat (Norwegia – do 31%); w województwie wielkopolskim straty wyniosły – 17%;
• właściciele pasiek do 50 pni utracili procentowo więcej rodzin, niż właściciele pasiek większych; wyraźnie widać, że sami pszczelarze odgrywają kluczową rolę w zachowaniu zdrowia pszczół, czyli w prowadzeniu pasieki niezbędna jest wiedza z zakresu biologii pszczół, technologii produkcji, biologii i leczenia chorób, jak również właściwy sprzęt;
• analiza sytuacji w województwach o najwyższych stratach wykazała, że pasieki korzystające z pożytku rzepakowego utraciły więcej rodzin niż pasieki, których pszczoły nie oblatywały tego pożytku; czy wiąże się to ze stosowaniem środków ochrony roślin na tych uprawach – jest takie prawdopodobieństwo;
• nie ma jednej przyczyny wymierania pszczół; Departament Rolnictwa USA (USDA) wraz z Agencją Ochrony Środowiska (EPA) opublikował kompleksowe sprawozdanie naukowe na temat zdrowia pszczół; raport ten stwierdza, że nie istnieje jedna, wyłączna przyczyna wymierania rodzin pszczelich, lecz wiele czynników – należą do nich: pasożyty i choroby bakteryjne, problemy genetyczne wśród pszczół, złe odżywianie i niewłaściwe stosowanie pestycydów;
• pasożyty i choroby stanowią zagrożenie dla pszczół miodnych – pasożytnicze roztocze Varroa jest uważane za główny czynnik strat w koloniach pszczelich; jest ono odporne na środki lecznicze; ponadto zostały rozpoznane nowe gatunki wirusów i niektóre z nich przyczyniają się do masowego wymierania kolonii pszczelich;
• niewystarczająca różnorodność pożywienia rodzin pszczelich – pszczoły potrzebują dobrej pożywki oraz różnorodnych roślin w celu zapewnienia zdrowia kolonii; dieta uboga w składniki odżywcze może sprawić, że rodziny pszczele będą bardziej podatne na choroby bakteryjne i działania pasożytów.

Intensyfikacja rolnictwa powoduje znikanie i fragmentację cennych naturalnych i półnaturalnych siedlisk zapylaczy, takich jak systemy agroleśne, łąki, nieużytki, tereny pokryte krzakami, lasy i żywopłoty. Aplikowanie na dużą skalę środków chwastobójczych drastycznie obniża różnorodność i liczebność roślin nieuprawnych. W ten sposób ograniczana jest bieżąca dostępność pokarmu dla pszczół.

Ekonomiczne warunki

Dowody wskazują również, że spadek w utrzymywanych w Europie rodzinach pszczelich może być po prostu związany z tendencją spadkową w pszczelarstwie. Ceny materiałów niezbędnych do założenia hodowli oraz koszty leczenia chorób są wysokie, tak więc wydatki na hobby często mogą przekraczać dochody czerpane z hodowli.

Zatrucia pszczół

Zatrucia pszczół środkami ochrony roślin stanowią nie od dziś poważny problem. Stosowanie tych środków w rolnictwie jest sprawą oczywistą i konieczną ze względu na utrzymywanie zdrowotności upraw rolniczych i ogrodniczych, co jest związane z wielkością uzyskiwanych plonów. Ale należy pamiętać także o tym, że podstawą odpowiedniego plonowania (także zwiększonego) jest właściwe zapylanie roślin przez owady, wśród których na pierwszym miejscu znajduje się pszczoła miodna (Apis mellifera).

Stwierdzono, iż:

• co roku ok. 1% pasiek (brak dokładnych danych) ulega zatruciu, z czego połowa na rzepaku, a druga na innych uprawach (np. sady, plantacje malin),
• znaczna część pasiek ulega częściowemu podtruciu,
• pasieki większe częściej ulegają zatruciom,
• zdaniem pszczelarzy praktyków zatrucia pszczół spowodowane środkami ochrony roślin są po chorobach na drugim miejscu wśród istotnych czynników zagrażających rozwojowi pszczelarstwa w Polsce,
• osłabienie rodziny spowodowane podtruciem sprzyja wszelkim infekcjom bakteryjnym, grzybiczym, wirusowym; rodzina taka gorzej zwalcza choroby, słabo broni się przed rabunkami i tak naprawdę bez pomocy pszczelarza przeważnie narażona jest na zagładę.

Zasady stosowania środków ochrony roślin

Każdego rolnika stosującego środki ochrony roślin obowiązuje znajomość obowiązującego aktu prawnego w tym zakresie, którym jest Ustawa o ochronie roślin z dnia 18 grudnia 2003 roku – Dz.U. 2004, nr 11 poz. 94 (wraz z licznymi aktami wykonawczymi wydawanymi w formie rozporządzeń), w której określone są zasady stosowania środków ochrony roślin. Zgodnie z postanowieniem ustawy:

• zabiegi mogą wykonywać osoby przeszkolone i posiadające aktualne zaświadczenie,
• sprzęt musi być sprawny technicznie, potwierdzony badaniami i atestem,
• prędkość wiatru nie może przekraczać 5 m/s, co zapobiega znoszeniu cieczy na inne uprawy,
• zachowanie minimalnej odległości 20 m od zabudowań, jak również od pasieki.

Ponadto, zgodnie z zasadami dobrej praktyki rolniczej, bezwzględnie należy pamiętać o tym, by środki nawet o niskim ryzyku dla pszczół stosować tylko i wyłącznie w godzinach wieczornych i po ustaniu ich lotów, gdyż:

• opryskiwanie pszczół cieczą powoduje zmoczenie skrzydełek, co uniemożliwia powrót im do ula,
• pszczoły potraktowane cieczą przejmują zapach środka i po powrocie do ula są traktowane jako obce, a pszczoły strażniczki nie wpuszczają ich do ula, po czym żądlą je,
• susza i wysokie temperatury otoczenia w czasie wykonywania zabiegów są dodatkowym zagrożeniem dla pszczół, które szukając wody spijają z roślin skażone środkiem krople cieczy roboczej, co może prowadzić do ich zatrucia.

Prawidłowo zastosowane insektycydy nie powinny powodować zatruć pszczół, jednak do podtruć lub zatruć pszczół w Polsce dochodzi bardzo często. Powodem takiej sytuacji jest przede wszystkim brak świadomości o skutkach nieprawidłowego stosowania środków ochrony roślin, a w konsekwencji lekceważeniem przepisów przez osoby przeprowadzające zabiegi chemiczne. Należy podkreślić, że użytkowanie wszelkich środków ochrony roślin wymaga zatem ogromnej wiedzy i odpowiedzialności osób wykonujących zabiegi chemiczne, przestrzegania przepisów regulujących ich przeprowadzanie oraz współpracy z właścicielami pasiek i troski o nie.

Warto pamiętać o tym, że rolnik, który przyczynił się do powstania podtrucia lub zatrucia pszczół, zobowiązany jest do naprawienia powstałej szkody. Szkoda w kodeksie cywilnym jest to „uszczerbek majątkowy wskutek pewnego zdarzenia”. Szkoda powstała wskutek zatrucia pszczół to strata rzeczywista i utracone oczekiwane korzyści, które mógłby pszczelarz osiągnąć. Poszkodowany pszczelarz ma prawo do roszczeń o odszkodowanie, jednak w każdym przypadku pszczelarz zobowiązany jest zebrać i przedstawić dowody poniesionych strat.

W ochronie pszczół należy zwrócić uwagę na następujące zagadnienia:

1. Zabieg ochrony roślin wykonany na roślinach nie kwitnących, uważany jest za nieszkodliwy dla pszczół. Fakt ten nie zawsze jest uzasadniony, albowiem taki zabieg stwarza możliwość przeniknięcia substancji toksycznych do nektaru lub pyłku po rozwinięciu się pąków kwiatowych. Toksyczne oddziaływanie substancji czynnej pestycydu może ujawnić się dopiero po pobraniu przez pszczoły nektaru lub pyłku zawierającego takie związki chemiczne.
    
2. W okresie wiosennym dynamiczny rozwój pszczół wymaga większego zapotrzebowania na wodę. Bardzo często można obserwować zbieranie przez pszczoły cieczy użytej do chemicznej ochrony roślin na oblatywanej uprawie. Wtedy nawet mało toksyczne pestycydy przyniesione do ula wraz z pobraną cieczą użytkową lub po przeniknięciu do nektaru i pyłku mogą być bardzo niebezpiecznym czynnikiem toksycznym w postaci bezpośredniej i pośredniej szkodliwości.
    
3. U pszczół odżywiających się pokarmem pochodzącym z roślin intensywnie opryskiwanych pestycydami powstają objawy dysfunkcji biologicznych organizmu, czyli:
   • zmniejszenie się aktywności pszczół,
   • zmniejszenie zdolności wychowu potomstwa,
   • zmniejszenie aktywności rozrodczych matek,
   • zmniejszenie się aktywności obronnej i zdolności odpornościowych pszczół.
4. Bardzo istotne są okresy prewencji. Okres prewencji to czas, jaki musi upłynąć od zastosowania środka do chwili kiedy zetknięcie się pszczół z roślinami poddanymi zabiegowi będzie dla nich bezpieczne, to znaczy nie będzie istniało zagrożenie ich zatrucia. W tym czasie powinno nastąpić rozłożenie substancji aktywnej preparatu na związki obojętne dla organizmu pszczół. Okres prewencji jest tym dłuższy, im wyższa jest toksyczność danego preparatu, i może trwać od kilkunastu dni do 1 godziny.
    
5. Naczelną zasadą przed użyciem jakiegokolwiek środka ochrony roślin jest dokładne zapoznanie się z etykietą – instrukcją jego stosowania, co pozwoli na skuteczne i bezpieczne dla środowiska wykonanie zabiegu chemicznego.
    
6. Pszczoły są jedynymi owadami zapylającymi, które można chronić przed zatruciami środkami ochrony roślin, a ryzyko ich zatruć można zminimalizować między innymi poprzez:
   • niestosowanie środków toksycznych dla pszczół w okresie kwitnienia roślin,
   • unikanie opryskiwania plantacji, na których występują kwitnące chwasty,
   • dobieranie preparatów mało toksycznych dla pszczół,
   • przestrzeganie okresów prewencji,
   • przeciwdziałanie znoszeniu cieczy roboczej podczas zabiegu,
   • wykonywanie zabiegów wieczorem po zakończonych lotach owadów.
7. Stwierdzono, że nawet minimalne dawki środków mogą:
   • zaburzać zapamiętywanie, uczenie się i taniec pszczół,
   • wpływać na brak orientacji,
   • zaburzają oddychanie, co wpływa na zdolność lotu,
   • utrudniać utrzymanie temperatury w gnieździe, co z kolei wpływa na porażenie chorobami,
   • obniżać układ odpornościowy (nawet 4-krotnie) = podatność na choroby,
   • w przypadku skażenia zapasów zimowych nawet niewielkimi ilościami możemy mieć do czynienia z chronicznym podtruciem pszczół,
   • udowodniono, że niższe dawki i przy długotrwałym kontakcie pszczół z substancją są znaczniej szkodliwe, niż w przypadku ostrego zatrucia.

Źródło:

1. Literatura pszczelarska – „Pszczelarstwo”, „Pasieka”, „Zdrowie i apiterapia”,
2. Strony internetowe o tematyce pszczelarskiej.

Wapnowanie gleb w znaczącym stopniu spływa na efektywność nawożenia. Trzeba pamiętać, że podstawą opłacalności nawożenia jest badanie odczynu gleby i jej zasobności w składniki pokarmowe. Głównym celem wapnowania poza jej odkwaszeniem jest:

- zwiększenie przyswajalności wapnia, potasu i magnezu oraz mikroelementów przez rośliny,

- ograniczenie do minimum toksycznego działania glinu i manganu,

- korzystny wpływ na rozkład substancji organicznych,

- poprawa właściwości fizycznych, biologicznych i chemicznych,

- wspomaganie nawożenia organicznego i mineralnego,

- polepszenie jakości płodów rolnych.

Dawki wapna wskazane by było ustalać dopiero na podstawie wyników analizy glebowej, co pozwoli na właściwe ustalenie dawki wapna nawozowego. Przewapnowanie gleby jest także szkodliwe, ponieważ powoduje przesuszenie gleby (a zwłaszcza lekkiej), przejście związków w formy niedostępne dla roślin (a w szczególności fosfor, bor, żelazo, mangan).

Wapnujemy co najmniej na 2-3 tygodnie przed wysianiem innych nawozów (zastosowane na ściernisko pozwala na dobre wymieszanie z glebą). Bezpośrednio po zastosowaniu wapna nie jest wskazany siew roślin.

Nawozy wapniowe są dostępne w dwóch formach tj. węglanowej i tlenkowej. Forma węglanowa działa wolniej. Zaleca się ją na gleby lekkie, średnie i organiczne, ale może też być stosowana na gleby cięższe. Gleby lekkie są zazwyczaj ubogie w magnez stąd zaleca się stosownie wapna węglanowo-magnezowego.

Zakwaszenie gleb wiąże się bardzo ściśle z wymywaniem składników pokarmowych, a zwłaszcza, zasadowych do głębszych warstw gleby, występowaniem niektórych składników w formie trudno przyswajalnej dla roślin (zwłaszcza fosfor), zmniejszenie zawartości próchnicy w glebie, ograniczenie i zmniejszenie aktywności drobnoustrojów, które rozkładają substancję organiczną gleby.

Gleby zakwaszone uniemożliwiają otrzymywanie wysokich plonów. W celu poprawienia żyzności gleb kwaśnych konieczne jest ich wapnowanie. Nawozy wapniowe mają zupełnie inną rolę do spełnienia niż azotowe, fosforowe czy potasowe. Mają one na celu zmniejszenie szkodliwego działania kwasowości gleby, a szczególnie toksycznego działania glinu i manganu, poprawę dostępności dla roślin składników pokarmowych. Działanie wapna nie ogranicza się tylko do warstwy ornej, ale stopniowo działa na głębsze warstwy. Na glebach kwaśnych magnez najczęściej występuje w formie niedostępnej dla roślin, ale dzięki racjonalnemu stosowaniu wapna zawierającego magnez polepsza się jego pobieranie przez rośliny.

Próchnica z wapnem tworzy związki mniej rozpuszczalne w wodzie, co przeciwdziała ich wypłukiwaniu do głębszych warstw. Związki te cementują gruzełki i uodparniają je na działanie wody. Długotrwały efekt wapnowania świadczy o tym, że pod wpływem tego zabiegu zachodzą trwałe zmiany właściwości gleby, które przyczyniają się do zwiększenia jej żyzności. Niektóre nawozy mineralne mogą nie tylko zakwaszać glebę poprzez wprowadzenie do niej dodatkowej ilości jonów wodorowych, ale także przez szybsze wypłukiwanie wapna z warstwy ornej.

Pod wpływem wapnowania nawozy organiczne ulegają szybszej mineralizacji, łatwiej uruchamiają składniki pokarmowe, które są lepiej wykorzystane przez rośliny.

Przy wyborze formy nawozu wapniowego należy wziąć pod uwagę rodzaj gleby. Wapno tlenkowe nadaje się przede wszystkim na gleby cięższe, natomiast na glebach lekkich stosujemy wapno węglanowe. Obserwowane zwyżki plonów roślin na glebach wapnowanych w porównaniu z nie wapnowanymi rekompensują nakłady związane z odkwaszaniem gleb i przeciwdziałają ich degradacji.

Jadwiga Świerczyńska, ZD Turek