W zależności od wymagań jakościowych w Polsce wyróżniamy 5 rodzajów masła: ekstra, delikatesowe, wyborowe, stołowe i śmietankowe. Jednak najbardziej popularne gatunki to masło ekstra i śmietankowe.

Co określa pojęcie „ masło”? Przepisy unijne określają masło jako produkt, który zawiera wyłącznie tłuszcz mleczny w granicach od 82 do 90%. Masło ekstra, delikatesowe i wyborowe  nie mogą zawierać mniej niż 80% tłuszczu i więcej niż 16% wody. Natomiast masło stołowe i śmietankowe nie mogą  zawierać mniej niż 73,5% tłuszczu i więcej niż 24% wody.

Cechy charakterystyczne:

• masło ekstra i delikatesowe - produkowane ze śmietanki pasteryzowanej, ukwaszonej; posiada delikatny smak i aromat,
• masło wyborowe- dopuszczalny smak kwaśny,
• masło śmietankowe- produkowane ze śmietanki nieukwaszonej,
• masło ekstra i wyborowe- zawartość soli ≤2%

Wartość kaloryczna:

* masło ekstra -735 kcal/100 g

* masło wyborowe- 743 kcal/100g

* masło śmietankowe- 659 kcal/100g

Masło jest bogatym źródłem wapnia, zawiera witaminy A, D ,B2, B12,niewiele E , a ich zawartość zależy od pory roku. Latem jest ich więcej ze względu na pasze stosowane w żywieniu krów.  W maśle jest dużo  nasyconych kwasów tłuszczowych ( około 67% wagi ), a zawartość cholesterolu w 100 g masło to 220 mg. Dlatego osoby mające problemy z chorobami krążenia , a także z miażdżycą nie powinny  stosować masła w żywieniu. Ale nie należy wpadać w panikę, gdyż dla porównania w całej kostce masła jest tyle cholesterolu co w 2 jajkach. Jednak dla dzieci w wieku od 1 do 3 lat, kobiet w ciąży , a także karmiących masło jest niezbędne. Zawiera „zdrowy”  cholesterol , który jest potrzebny do budowy błon komórkowych. Tłuszcz mleczny z masła jest najlepiej przyswajany ze wszystkich tłuszczów spożywczych. Dzięki spożyciu masła można wpłynąć na zwiększenie masy kości. Natomiast kwas masłowy  hamuje namnażanie komórek rakowych. Masło należy do produktów lekkostrawnych. Zaleca się spożywać  dziennie około 2-3 łyżeczek masła. Ale również należy stosować inne tłuszcze w  codziennej diecie- takie jak oleje czy oliwa z oliwek.

W handlu można spotkać produkty zwane „ masło o zawartości 3/4 tłuszczu”, czyli 60 do 62% tłuszczu mlecznego, a także „ masło półtłuste”  posiadające od 39 do 41% tłuszczu mlecznego. Można spotkać także miksy tłuszczowe  wytworzone z masła i olejów roślinnych.

Dopuszcza się stosowanie barwników w procesie produkcji masła, najczęściej w okresie wczesnowiosennym i zimowym, gdy w tłuszczu mlecznym brakuje karotenoidów. Są to:

*E 160a ( beta karoten), żółty barwnik, dzięki jego obecności w organizmie powstaje witamina A

*E 160b( annato)ekstrakt z nasion krzewu tropikalnego Bix orellana

* mieszaniny barwników naturalnych E160 a

Kupując masło powinno się uważnie czytać etykiety. A jak rozpoznać prawdziwe masło:

* masło prawdziwe po  wyjęciu z lodówki musi być twarde i trudne do rozsmarowania

* kolor prawie biały ,a nie żółty. Jak jest mocno żółte tzn., że jest sztucznie barwione

* zapach mleczny

* gdy roztapiamy prawdziwe masło to tworzy się biała piana

*słowo osełka kojarzy się nam z  prawdziwym masłem, a w rzeczywistości odnosi się do kształtu .   Może to być miks tłuszczowy.

Masło w kuchni obecne jest od wieków, szczególnie do smarowania pieczywa. Ale gdy chcemy wykorzystać je do smażenia to tylko do przygotowania jajecznicy lub omletu. Jest to istotne ze  względu na temperaturę -punkt  dymienia masła , który wynosi 120-170⁰C. Bo o przydatności poszczególnych tłuszczów  w procesie smażenia  decyduje temperatura dymienia. Co to takiego? Temperatura dymienia jest to moment, w którym pod wpływem temperatury produkt zaczyna się degradować i wyzwalają się substancje rakotwórcze. Z tego powodu do smażenia warto stosować masło klarowane, którego temperatura  dymienia wynosi 252⁰C. Czyli jest wyższa niż większości olejów o przewadze kwasów jednonienasyconych. Masło klarowane jest wytwarzane przez gotowanie masła na małym ogniu i usuwanie szumowin pojawiających się pod wpływem gotowania. Takie masło można przygotować samemu lub kupić w sklepie.

Alicja Nowak

WODR w Poznaniu

Chcąc przekonać się , że trudno byłoby nam bez sprawnie działającej wentylacji w budynku mieszkalnym – wystarczy spędzić kilka godzin w nie wywietrzonym pomieszczeniu. Zużyte powietrze nasycone jest różnymi zanieczyszczeniami –produktami spalania , substancjami pochodzenia chemicznego, elementów wyposażenia wnętrz , dymem papierosowym ,i wilgocią powstającą podczas prania , gotowania czy kąpieli. Usuwanie zużytego powietrza z pomieszczeń oraz dostarczanie świeżego zewnątrz to właśnie jest rolą wentylacji.

Niedostateczna ilość tlenu, nadmiar dwutlenku węgla, pary wodnej, jakie występują w powietrzu nie wentylowanym powodują senność, otępienie czasami bóle głowy oraz kłopoty z koncentracją.W powietrzu zbyt suchym o wilgotności mniejszej niż 40% dochodzi do przesuszenia błon śluzowych i rozwoju niektórych bakterii i wirusów odpowiedzialnych za choroby dróg oddechowych .O wilgotności powyżej 60% na ścianach zwłaszcza zewnętrznych powstają wilgotne plamy i wykwity , dobrze rozwijają się szkodliwe dla zdrowia grzyby i pleśnie .Niewystarczająca zawartość tlenu w powietrzu znajdującym się wewnątrz pomieszczeń ma znaczenie nie tylko dla samopoczucia ludzi , ale dla właściwej pracy kotłów centralnego ogrzewania , podgrzewaczy wody , kuchenek gazowych, kominków czyli wszystkich urządzeń zużywających tlen podczas spalania.

Co szkodzi zdrowiu i dobremu samopoczuciu w budynku mieszkalnym. Zanieczyszczenia zawarte w powietrzu w różny sposób oddziałowują na organizm każdego człowieka.

Dwutlenek węgla jest produktem metabolizmu człowieka, występuje tam gdzie przebywają ludzie, nie jest co prawda szkodliwy dla zdrowia ale nadmierna jego ilość pomieszczeniu powoduje dyskomfort samopoczucia.

Tlenek węgla znajduje się w powietrzu i wraz z nim przenika do pomieszczeń, jego stężenie może wzrosnąć za sprawą palaczy papierosów. Niebezpieczny jest tylko wtedy, gdy na wskutek nie sprawnej wentylacji pomieszczeń występuje tzw. niepełne spalanie w urządzeniach grzewczych. W jego wyniku zamiast dwutlenku węgla powstaje silnie duszący tlenek węgla, który jest gazem śmiertelnym.

Tlenki azotu trafiają do atmosfery w wyniku spalania paliw w zakładach przemysłowych ciepłowniach oraz silnikach pojazdów mechanicznych. Ich ilość wzrasta w pomieszczeniach gdzie pali się papierosy i ogrzewanych za pomocą urządzeń gazowych.

Formaldehyd znajduje się w otoczeniu człowieka głównie za sprawą materiałów budowlanych i wyposażenia wnętrz. Niewielkie ilości tego związku w produktach spalania powodują niegroźne dolegliwości takie jak pieczenie i łzawienie oczu , mogą także wywołać nieuleczalne choroby płuc .

Cząsteczki pyłu , kurzu domowego, nawet te bardzo duże o średnicy do 1 mm dzięki ruchom powietrza unoszą się w nim przez długi czas , mogąc zawierać między innymi drobiny z materiałów budowlanych , toksyny ze spalania tytoniu , metale ciężkie. Najbardziej zagrożone działaniem pyłów, są dzieci i osoby starsze których drogi oddechowe i naturalne mechanizmy obronne organizmu są słabsze.

Myli się ten, kto uważa, że z powodu złej jakości powietrza wewnętrznego cierpią tylko ludzie. Wilgoć, której w domu zamieszkałym przez pięcioosobową rodzinę ,może powstać nawet około 10 l w ciągu doby , wykrapla się z powietrza , gdy zetknie się chłodnym powietrzem powierzchni okien, ścian lub rur instalacji wodnej .Zamieniona para w ciecz niszczy elementy wyposażenia wnętrz i często w sposób niezauważalny dla mieszkańców- elementy konstrukcyjne budynku mieszkalnego.

Intensywność grawitacyjnej wymiany powietrza nie da się uregulować. Zależy ona od panujących warunków atmosferycznych i temperatury wewnątrz budynku , im większa jest różnica temperatur między tymi dwoma środowiskami , tym sprawniej odbywa się ruch powietrza. Zdarza się że w okresie dni wietrznych wentylacja samoczynna jest zbyt intensywna a w okresie bezwietrznym całkowicie ustaje.

Ile potrzeba świeżego powietrza w pomieszczeniach?

Kupując montując stolarkę okienną w budynku mieszkalnym bezwzględnie kupujmy z zamontowanym fabrycznie nawiewnikiem , okna już zamontowane bez nawiewników powinny mieć możliwości uchylania i rozszczelniania co umożliwi napływ świeżego powietrza do wnętrza budynku. Maksymalny przepływ powietrza poprzez całkowicie otwarty nawiewnik okienny ,drzwiowy wynosi od 25- 50 m3 na godzinę . Wentylacja budynków mieszkalnych jest ważną sprawą mającą wpływ na nasze zdrowie samopoczucie i czasookres użytkowania budynku. Minimum dwukrotnie w ciągu roku dokonajmy przeglądu stanu technicznego drożności przewodów wentylacyjnych znajdujących się w budynku.

Specj. ds. budownictwa i mechanizacji
WODR Poznań.
Bogdan KOT

Szkolenie na temat „Praktyczne wykorzystanie i wdrożenie wyników badań w produkcji owoców miękkich”

W dniach 24-25.02.2014 r. w Centrum Doradztwa Rolniczego w Radomiu odbyło się szkolenie dotyczące zagadnień związanych  z produkcją owoców jagodowych - truskawek, porzeczek, malin i borówek. Dr Kazimierz Ścibisz z SGGW w Warszawie omówił zasady racjonalnego nawożenia w podstawowych technologiach nowoczesnej uprawy owoców miękkich. Zwrócił uwagę na metody diagnozowania potrzeb nawozowych. Omówił szczegółowo wykonywanie analiz gleby, liści. Jak dużą rolę odgrywa wygląd roślin, który także mówi nam o stanie rośliny. W drugim wystąpieniu na temat tajników deserowej produkcji owoców borówki amerykańskiej opowiedział bardzo szczegółowo o uprawie borówki.

Zauważył, że Amerykanie zaczynają interesować się borówką brusznicą. Być może ona stanie się następnym krzewem do powielenia wśród Polaków. Długo mówił o doborze odmian do nasadzeń. Zawsze należy kierować się organizacją gospodarstwa. Zwrócił uwagę na najczęściej popełniane przez producentów błędy. Brak analizy gleby przed posadzeniem roślin może mieć opłakane konsekwencje. Był przeciwny zbyt późnemu regulowaniu odczynu gleby. Siarkowanie i wapnowanie powinno być wykonane przynajmniej rok wcześniej. Przestrzegał aby producenci nie stosowali nawozów zbyt blisko roślin rosnących. Mówił o cieniowaniu plantacji jakie stosuje się w Chile z powodu silniejszego światła. Dr Alicja Maciesiak z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach omówiła zagadnienia integrowanej ochrony owoców miękkich a w szczególności nie chemiczne metody ograniczania szkodników i ilości stosowanych pestycydów. Zwróciła uwagę na wiele trudności w zwalczaniu szkodników polecanymi preparatami, ponieważ kiedyś preparaty niszczyły wszystkie stadia rozwojowe owadów a obecnie jest tak mało środków chemicznych, że zwalczanie należy rozpocząć przy niższej liczebności szkodnika. Zauważyła, że firmy muszą przedstawiać badania toksyczności a jeżeli takowych firmy nie posiadają, to preparat „dostaje” okres bezpieczny czyli 30 dni. Zresztą badania toksyczne na poziomie unijnym są bardzo kosztowne. Podkreśliła, że w sadach jest zasada, że środków owadobójczych nie stosujemy gdy rośliny kwitną. Zaznaczyła, że w badaniach znajduje się inny  rodzaj dobroczynka gruszowego, który będzie zasiedlał rośliny. Ponieważ badania rozpoczęto w 2013 roku i nie wiadomo jak przetrwa zimę. Podkreśliła, że przy zakładania każdej plantacji podstawą jest zdrowy materiał roślinny. Profesor Stanisław Pluta z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach mówił na temat nowych kierunków w produkcji owoców jagodowych. Produkcja owoców deserowych, zwłaszcza na świeży rynek  cieszy się dużym zainteresowanie w krajach Unii Europejskiej. Ciekawie omówił jakie są trendy w uprawie truskawek. Producenci wybierają coraz nowsze rozwiązania. Uprawa w gruncie nie przynosi producentom dużych zysków finansowych. Wybiera się uprawę pod osłonami, na folii perforowanej czy w niskich tunelach. Nie dziwi również uprawa w szklarni, gdzie plony sięgają rzędu nawet 50 ton/ha. Bardzo ciekawie mówił na temat produkcji malin deserowych pod osłonami w pojemnikach. Omówił odmiany jeżyn, które są znane i uprawiane. Należą do nich z polskich: Orkan, Gaj, Polar a zagranicznych Black Satin, Orkan, Avacho, Karaka, Koata i Silvan. Podsumowując swoje wystąpienie stwierdził, że zastosowanie nowych technologii uprawy roślin jagodowych ma wiele korzyści, chociażby takich jak: zwiększenie rynku świeżych owoców, urozmaicenie naszego menu, umożliwienie producentom uprawę w najnowszych technologiach oraz zwiększenie opłacalności uprawy owoców miękkich. Wszyscy prelegenci podczas swoich wystąpień zwracali uwagę na uprawę owoców miękkich  z zachowaniem zasad wynikających z Integrowanej Ochrony Roślin. Metody nie chemiczne powinny mieć pierwszeństwo. Mogą one zabezpieczyć rośliny przed chorobami, szkodnikami i chwastami. Goście zwracali uwagę na metody agrotechniczne, hodowlane i biologiczne. Prowadzenie notatników i zapisywanie działań wykonanych na plantacjach musi być uzasadnione. Podkreślali dużą rolę znajomości progów szkodliwości. Wartości progów często mogą ulegać modyfikacjom na co ma wpływ wiele czynników.

Dorota Piękna-Paterczyk

WODR Poznań

Coroczne wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych w sadach jest konieczne, aby drzewa i krzewy mogły prawidłowo a przede wszystkim zdrowo rosnąć. Warto pod koniec kalendarzowej zimy sięgnąć po nożyce i sekatory. W pierwszej kolejności cięcie przeprowadzamy u jabłoni i gruszy, następnie u śliw. Na końcu u ciepłolubnych moreli, brzoskwiń i nektaryn.
Pan Andrzej Kaczmarew z Koźminka (powiat kaliski) jest w trakcie wykonywania zabiegów w sadzie jabłoniowym. Od 20 lat zajmuje się produkcją sadowniczą. Po rodzicach przejął 3 ha gospodarstwo sadownicze, które obecnie liczy ponad 17 ha. Kiedyś mieliśmy wiśnie, jabłonie, grusze, śliwy. A obecnie tylko jabłonie i dodatkowo grusze. Ale priorytetem są jabłonie. Przy dużej produkcji łatwiej wyspecjalizować się w jednej dziedzinie i robić to na większą skalę. Uprawiamy od 4 do 5 odmian jabłoni. Obecnie mamy 2 odmiany letnie Julia i Celeste a z późnojesiennych i zimowych Galę, Rubinstar i Golden Delicious – opowiada pan Andrzej. Jabłka są przechowywane w chłodni o pojemności 300 ton, którą zamierza na wiosnę rozbudować.

Pan Andrzej bierze udział w szkoleniach i kursach organizowanych przez Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu Zespół Doradczy w Koźminku. Oprócz tego od wielu lat uczestniczy w prowadzeniu rachunkowości dla potrzeb Polskiego FADN. Od ponad 10 lat w gospodarstwie uprawia się jabłonie zgodnie z zasadami Integrowanej Produkcji Owoców, dlatego nałożona na producentów od 1 stycznia 2014 roku Integrowana Ochrona Roślin nie jest dla pana Andrzeja żadną nowością. Taką ochronę stosuje już od dawna i jak zapewnia nigdy nie stosował drastycznej chemii. W gospodarstwie gleby są od III do V klasy. W sadzie założone jest nawadnianie kropelkowe. Przed każdym nowym nasadzeniem stosuje się odpowiednio duże ilości wapna, obornika oraz podłoże popieczarkowe w celu wzbogacenia gleby w pierwiastki oraz wprowadzenie próchnicy do gleby. Należy pamiętać o nawożeniu organicznym a nie tylko o mineralnym. Po likwidacji nasadzenia zaleca się zastosować głęboszowanie, aby glebę napowietrzyć. Każdego roku w gospodarstwie stosuje się zasadę - 2 ha likwidowane i 2 ha nasadzane. Jabłonie uprawiam maksymalnie 12 - 15 lat ponieważ uważam, że wtedy jest najlepsza ich jakość i zdrowotność drzew. Aby być na „topie" należy obserwować rynek, ponieważ odmiana po 15 latach staje się po prostu niemodna – stwierdza. Obecnie sadzi się dużo drzew karłowych i półkarłowych. Odchodzi się od drzew intensywnie rosnących. Drzewka sadzone są w odległości 3 metry rząd od rzędu i 1 metr w rzędzie co daje obsadę 2500 sztuk na hektarze. W sadzie sadownika z Koźminka drzewka uprawiane są na podkładkach skarlających typu M-9. Stosuję jak najmniej cięcia w sadzie. Pozwalam drzewkom od początku owocować, ale oczywiście nie za dużo aby nie przesilić drzewka. Ważnym zabiegiem jest przerzedzanie zawiązków, które przeprowadzamy ręcznie. Nie stosuję chemicznego przerzedzania z powodu różnych warunków pogodowych – przymrozki, gradobicia. Im więcej drzewka tniemy, tym reagują ono intensywniejszym wzrostem – informuje producent.

Dorota Piękna-Paterczyk
Czesław Kubicki
WODR Poznań