Zimowla  pszczół trwa od ostatnich oblotów jesiennych (listopad) do pierwszego oblotu wiosennego (marzec). Ten czas to 4-6 miesięcy bez możliwości lotów pszczół, chociaż czasami występują częściowe lub całkowite obloty śródzimowe.

W czasie zimowli pszczoły w ulu tworzą tzw. kłąb zimowy – kłąb uwiesza się w dolnej części ula, na plastrach wolnych od pokarmu, naprzeciw wylotu, mając nad sobą zapasy zimowe.

W miarę spożywania zapasów kłąb przesuwa się bardziej do góry. Pozostające w kłębie pszczoły nie zapadają w sen, żyją nadal normalnie będąc w spoczynku – ich czynności są zwolnione i osłabione.

Oto warunki właściwego przebiegu zimowli:

1 – dostateczna ilość i dobrze rozłożony zapas pokarmu

2 – wielkość gniazda dostosowana do siły rodziny (liczba ramek odpowiednia do ilości pszczół)

3 – pokarm zimowy dobrej jakości

4 – temperatura (brak dużych, gwałtownych skoków)

5 – zapewnienie spokoju zimującym pszczołom

6 – zabezpieczenie uli przed zaciekaniem i wiatrem.

Dobra zimowla to taka, w czasie której: siła rodziny nie zmniejszy się zdecydowanie, osyp jest niezbyt duży, nie obserwuje się objawów biegunki, pszczoły posiadają odpowiednią energię życiową, wnętrze ula jest suche i wolne od pleśni.

Nadchodzi wiosna. Marzec to często jeszcze niskie temperatury i niekiedy leżący śnieg nie wskazują na to, że w tym miesiącu będziemy cieszyć się widokiem latających pszczół. Jednak słońce świeci już coraz dłużej, grzeje mocniej i temperatury w dzień będą już dodatnie. Przyroda budzi się do życia. W marcu zakwitają leszczyny, wierzby iwy i wiele innych wierzb mieszańcowych. Dostarczają one świeżego pyłku dla pszczół, które tez wyczekują ciepłych dni na pierwsze obloty i loty zwiadowcze, orientujące je o pierwszych pożytkach.

Wraz z kończącą się zimą pszczelarz jest coraz bardziej ciekawy stanu swoich pszczół po zimowli. Rolą pszczelarza jest wtedy  zapewnienie pszczołom jak najlepszych warunków rozwoju wiosennego. W tym celu powinien określić stan rodziny po zimowli, zapewnić właściwe warunki termiczne gniazda oraz odpowiednią ilość pokarmu.

Oto kilka praktycznych porad:

1 – na przedwiośniu ważne jest oczyszczenie wylotów, właściwie sprawdzenie czy są drożne. Zdarza się, że osyp zimowy jest duży i wyloty są całkowicie zablokowane, a to utrudnia wymianę powietrza i blokuje ewentualny oblot pszczół.

2– pierwszy oblot wiosenny – wydarzenie kończące zimowlę a rozpoczynające wiosnę w pasiece. Może wystąpić gdy temperatura powietrza wynosi ok. 8 ⁰ C w cieniu, wówczas

pszczoły oczyszczają się oddając kał, zgromadzony w jelicie prostym, krążą gromadnie, z energią, ok. 0,5 godziny. Zaczynają nosić wodę, usuwają martwe pszczoły i pilnują wejścia –wylotu. W tym czasie obecność pszczelarza jest wskazana, aby zorientować się o stanie przezimowanej pasieki oraz wyłowić bezmatki lub bardzo słabe rodziny, zmniejszyć wyloty i docieplić gniazdo.

Pierwszą pracą  po oblocie jest czyszczenie ula z osypu, którego celem jest wyręczenie pszczół z wydatkowania jakże cennej w tym czasie energii, utrzymanie warunków higienicznych, a przy okazji określenie stanu rodziny i jej kondycji po zimowli. Czynność tą można wykonać jeszcze przed oblotem pszczół pod warunkiem, że posiadamy odejmowane dennice. Oczyszczamy dennice ze spadłych pszczół i odsklepin woskowych, które stanowią bardzo dobrą pożywkę dla motylicy woskowej.   Można to robić nawet przy niskiej temperaturze, ponieważ pszczoły wtedy nie latają i nie atakują.

Osyp zimowy informuje nas o stanie rodziny, czyli:

-          ilość okruszków wosku, ułożonych uliczkami, informuje nas na ilu ramkach zimował kłąb,

-          ilość martwych pszczół na dennicy, czyli duży osyp, może świadczyć o braku matki,

-          wyrzucony czerw może być przyczyną  przeziębienia,

-          krople sfermentowanego zapasu informują nas, iż na zimę pozostawiono zbyt obszerne gniazdo oraz o dużej wilgoci w ulu,

-          liczba osobników Varroa określa nasilenie inwazji – w osypie jest 1/3 osobników, np. 10 w osypie to jeszcze 20 jest w rodzinie. Leczenie warrozy - raczej nie leczyć, chyba że jesienią było bardzo dużo warrozy. Diagnostycznie należy odymić 10-20% rodzin.

Ważne – osyp z dennic powinien być gromadzony w jednym miejscu, nie można go rozrzucać po pasieczysku, gdyż jest to siedlisko czynników chorobotwórczych. Najlepiej jest go spalić lub zakopać.

3 – ocena ilości zapasów -  ustalamy, które rodziny wymagają podkarmiania, które należy połączyć, a w których brak jest matki. Stwierdzone braki zapasów należy szybko uzupełnić jednak przy prawidłowej gospodarce pasiecznej nie powinna  zachodzić konieczność uzupełniania zapasów wczesną wiosną. Lepiej dać więcej zapasu w sierpniu lub podać ramki z zapasem z innych rodzin albo pozostałe od jesieni. W przypadku konieczności dokarmienia na każdą rodzinę przeznaczyć od 0,5 do 1,5 kg ciasta sporządzonego w proporcji: 1 kg cukru pudru + 30-33 dag płynnego miodu + 20 dag zmielonego pyłku, które umieszczamy na powałce. W sprzedaży są też gotowe karmy oraz ciasto. Karmienie ciastem wymaga konieczności podania pszczołom wody do ula.

Przyjmuje się, iż rodzina pszczela w tym momencie powinna mieć ok. 5 kg zapasu.

4 – usuwamy stwierdzone nieprawidłowości w ulach, np. w przypadku zbyt dużego gniazda – zbędne ramki przestawiamy za zatwór lub zabieramy do pracowni. Zdecydowanie poprawia to warunki termiczne w gnieździe. Utrzymujemy ciasne gniazda – wszystkie ramki powinny być gęsto obsiadane przez pszczoły. Takie dopasowanie wielkości gniazda do siły rodziny ułatwia pszczołom utrzymanie odpowiedniej temperatury (34⁰ C) do wychowu czerwiu.

Ważną diagnozą jest stwierdzenie obecności matki – można tego dokonać  poprzez sprawdzenie temperatury powałki: jeżeli wyraźnie wyczuwamy ciepło tzn. jest czerw i matka, gdy mamy wątpliwości, to rodzinę taką w najbliższym czasie przeglądamy.

Uwaga - rodziny bardzo słabe należy koniecznie połączyć tylko ze sobą, czyli słabe ze słabymi, a nigdy nie łączyć słabych ze silnymi.

5 –  koniecznie zadbać o  pyłek bo głód pyłku hamuje rozwój. Można poddać ciasto  z pyłkiem  umieszczając je w górnej części ula, nad gniazdem, pamiętając o dostarczeniu też wody. Pszczoły najchętniej pobierają takie ciasto, które zawiera w swoim składzie do 20% pyłku.

Należy zadbać o obecność 2 ramek z pyłkiem – podajemy je do zimowli, ponieważ pyłek ten niezbędny jest głównie wiosną. Jeśli wiosną podajemy ramki z pyłkiem to blisko czerwiu.

Ramki z pyłkiem (pierzgą) należy nagromadzić latem.

Naganne jest podawanie pszczołom zapleśniałych ramek z pierzgą – pleśń pszczoły usuną a zniszczony przez grzyb pyłek pszczoły karmicielki zjedzą, ulegną zatruciu i zginą.

Pomocne może być też podanie zmielonego pyłku w płaskim naczyniu, w pobliżu poidła z wodą.

6 – jeszcze przed pierwszym oblotem pszczół uruchamiamy poidło pasieczne, aby pszczoły nauczyły się korzystać z najbliższego im źródła wody. Im bardziej sucha jest wiosna, tym większe zapotrzebowanie pszczół na wodę. Przyjmuje się, że w marcu przeciętna rodzina  potrzebuje ok. 50 g wody dziennie, a w miarę przybywania w niej czerwiu ilość ta może przekroczyć nawet 300 g dziennie. Dbajmy więc o to, by nigdy nie brakowało w poidle wody.

7 - sterowanie rozwojem rodziny pszczelej, w tym: baza pożytkowa i wiosenne przyspieszanie rozwoju rodzin, pamiętając o tym, że  50% produkcji miodowej  zależy od pszczelarza:

- baza pożytkowa - potencjał środowiska pod względem zasobności pokarmowej jest duży, o czym świadczy zużycie miodu i pyłku przez rodziny pszczele w ciągu roku. Najmniej pokarmu węglowodanowego pszczoły zużywają w zimie, 1 kg w każdym zimowym miesiącu. Zużycie tego pokarmu wzrasta wraz z rozpoczęciem wychowu czerwiu i koniecznością utrzymania stałej temperatury gniazda, niezbędnej do wychowu czerwiu. Podobnie jest z pokarmem białkowym.

Każda rodzina pszczela w ciągu roku zużywa 90 kg miodu i 30 kg pyłku kwiatowego jako pokarmu niezbędnego do naturalnego jej rozwoju. O tym musi pamiętać pszczelarz, ponieważ od zapewnienia odpowiedniej bazy pożytkowej dla pszczół będzie zależała wysokość produkcji z pasieki. Przy tym należy  pamiętać o tym, że pszczoły mogą wykorzystać tylko

70% pożytku nektarowego i 50% pyłkowego – straty powoduje zła pogoda i występowanie owadów konkurencyjnych.

- przyspieszanie rozwoju rodzin wiosną - pełnych efektów przyspieszania rozwoju można oczekiwać tylko wówczas, gdy rodziny są silne, zdrowe i zaopatrzone w odpowiedniej ilości w zapasy miodu i pyłku.  Kwiecień jest miesiącem, w którym pobudza się rodziny do intensywnego rozwoju, wówczas możemy zastosować następujące metody:

Wielu pszczelarzy pomija fakt, że początek nowego sezonu pasiecznego nie zaczyna się z dniem pierwszego oblotu, ale rozpoczyna się w sierpniu – od momentu przygotowania przez pszczoły i pszczelarza pokoleń robotnic przeznaczonych do zimowania. Jeżeli w tym czasie ustrzeżemy się błędów i prawidłowo przygotujemy pszczoły do zimowli, to o jej wynik powinniśmy być spokojni.

Lucyna Palicka

WODR w Poznaniu

SPD

Rozwój technologiczny uwolnił ludzkość od wielu chorób, ale jednocześnie stworzył zagrożenie ze strony tzw. chorób cywilizacyjnych. Większość tych chorób  ma podłoże w niewłaściwym żywieniu i stylu życia. Nic więc dziwnego, że WHO (i spora część lekarzy) kładzie coraz większy nacisk na profilaktykę, w tym właściwą dietę. Naczelną zasadą staje się „utrzymać przy zdrowiu” zamiast „leczyć”. Powstało więc wiele specyfików zwanych „suplementami” żywieniowymi, a przy ich wytwarzaniu produkty pszczele znalazły poczesne miejsce. Dzieje się tak dlatego, że produkty pszczele, dzięki zawartości wszystkich składników  niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego mogą znakomicie wzbogacić naszą często zbyt ubogą i jednolitą dietę, podnosić sprawność i odporność organizmu. Przykłady znaczenia produktów pszczelich można by mnożyć, zdążając do konkluzji, że produkty pszczele powinni spożywać  przede wszystkim ludzie zdrowi, by to zdrowie ochraniać, gdyż: „Dobrego zdrowia  nigdy nie za wiele, więc powinieneś jeść produkty pszczele”. I właśnie dlatego w krajach rozwiniętych zapotrzebowanie na produkty pszczele jest duże, a pszczelarstwo jest znacząco wspierane przez rządy tych krajów. W Polsce, w sytuacji  importu taniego miodu, dobrze jest wiedzieć jak sprzedać nasze-polskie produkty pszczele, czyli:

1. Klient jest najważniejszy - okazuje się, że obecnie  wyprodukowanie miodu nie jest już tak trudne, jak jego sprzedanie po cenie gwarantującej opłacalność prowadzenia pasieki. Działanie w ramach mechanizmu rynkowego wymaga stosowania nowych zasad, wśród których istotne znaczenie ma marketing. Koncepcja marketingowa wychodzi z założenia, że centralnym podmiotem na rynku jest klient oraz jego potrzeby. Zatem oferta producenta powinna być dostosowana do oczekiwań klienta.

2. Inicjowanie kontaktów - skuteczne funkcjonowanie na rynku wymaga aktywności producenta w odniesieniu do wszystkich  obszarów marketingu. Nawiązywanie oraz utrzymywanie kontaktów z odbiorcami produktów pszczelich może dotyczyć wielu innych rynków, np. gastronomii, przewoźników, producentów słodyczy, firm cateringowych, hoteli itp. W interesie producentów leży więc inicjowanie kontaktów oraz poszerzanie kręgu odbiorców.

3. Zainteresowanie produktem - producenci miodu powinni pamiętać o tym, że na nich  spoczywa obowiązek wpływania na decyzje zakupu miodu przez  klientów.  Działania promocyjne mają uświadomić klientowi zainteresowanie produktem. Zatem w interesie pszczelarzy jest, aby informacje o właściwościach produktów pszczelich docierały do świadomości i podświadomości klientów.  Trzeba zadbać o różnorodne ulotki oraz materiały informacyjne, które będą wyłożone w sklepach, aptekach, poczekalniach czy szkołach. Klient może wówczas poczytać o korzyściach, jakie daje spożywanie miodu i kupić go przy najbliższej okazji.  O zainteresowaniu produktem i motywacji jego zakupu wskazują następujące badania (Janina Marzec) :

Motywacja zakupu miodu w    %

< zdrowy                  86

< smaczny                  44

< dla dzieci                 13

< na wypieki                6

< brak odpowiedzi        2

4. Znaczenie spożywania produktów pszczelich - konsumpcja miodu w Polsce jest znacznie niższa, niż w Niemczech czy w Austrii. Być może będzie ona wzrastać w przyszłości, w miarę wzrostu dochodów, jednakże nie będzie się to działo samoistnie. Producenci miodu powinni zatem ciągle przypominać klientom o właściwościach i nowych zastosowaniach produktów pszczelich. Wspólnymi siłami należy docierać do psychiki klienta. Można łączyć wysiłki np. z producentami pierników, kosmetyków czy leków, aby w coraz większym docierała do klientów informacja o korzyściach wynikających z konsumpcji produktów pszczelich.

5. Atrakcyjność i zróżnicowanie oferty produktów - atrakcyjność powinna być rozumiana szeroko, czyli obejmować sam produkt i jego jakość, markę, opakowanie i nagłośnienie. Gospodarstwa pasieczne działające na rynku produktów pszczelarskich powinny podejmować działania nie tylko w aspekcie podnoszenia atrakcyjności oferty, ale także w zakresie informowania i przekonywania klientów o jakości, cechach i korzyściach związanych z nabyciem miodu oraz innych artykułów pszczelarskich.  Bowiem coraz większa wrażliwość społeczeństwa na ekologię, przyczynia się do wzrostu popytu na żywność naturalną.  Klienci są także zainteresowani nowościami rynkowymi. Zadaniem producentów jest poszukiwanie nowych produktów – np. czekolada z miodem, chipsy i chrupki z miodem itp. O zakupie miodu decydujące są następujące jego cechy (badania Janiny Marzec):

Cechy decydujące o zakupie     %

< gatunek                                 66

< cena                                        45

< konsystencja                             42

< barwa                                      35

< wielkość opakowania                  26

< rodzaj opakowania                      7

< dostawca                                10

< inne cechy                              11

6.Opakowania produktów - sporo wysiłku warto wkładać w dopracowanie opakowania, ponieważ w odniesieniu do produktów pszczelich duże znaczenie ma opakowanie, łącznie z etykietą. Warto obserwować więc  preferencje konsumentów w odniesieniu do gramatury opakowania, kolorystyki etykiety, kroju liter, marki oraz ogólnego wrażenia. Klient zainteresowany jest zarówno nowościami produktu, jak również promocyjnym charakterem opakowań. Jaki wpływ na zakup miodu mają opakowania świadczą badania Janiny Marzec:

Opakowania – wielkość    %

< 0,25 kg                           23

< 0,50 kg                         56

< 1,00 kg                           23

< 2,00 kg                            2

7. Cena - jednym z najczęściej wymienionych czynników sukcesu rynkowego jest posiadanie konkurencyjnej ceny.  Konkurowanie cenami jest cechą charakterystyczną współczesnego rozwoju gospodarczego.  Producent samodzielnie decyduje o wyborze poziomu ceny.

Konkurencyjność ceny związana jest także z systemem opustów. Zasady udzielania opustów nie mogą być zbyt skomplikowane, bowiem wówczas tracą swoją przejrzystość i skuteczność działania. Należy pamiętać, że obniżenie ceny ogranicza możliwość jej podwyższenia w przyszłości. Sukces rynkowy można osiągnąć też poprzez dodanie klientowi różnorodnych wartości przy danej cenie (np. słoik miodu + świeczka woskowa). Pamiętajmy, iż jakość produktu, unikatowość oferty, szybkość działania czy kultura obsługi,  a nie cena, powinny stanowić przewagę konkurencyjną. Biorąc pod uwagę ceny miodu badania Janiny Marzec wskazują na następującą ich akceptację przez klientów:

Akceptacja ceny             %

< do zaakceptowania                 55

< za wysoka                                 42

< za bardzo wysoka                        2

< brak zdania                                 1

8. Sposoby sprzedaży:

-          bezpośrednio we własnym gospodarstwie pszczelarskim

-          na telefon z dostawą do domu klienta

-          na bazarze, targowisku

-          na różnych okolicznościowych imprezach o szerokim zasięgu

-          poprzez hurtownie i sklepy

-          sprzedaż – wymiana miodu między pszczelarzami

-          poprzez internet

-          dostawa do ośrodków agroturystycznych

-          bezpośrednia dostawa do hoteli i restauracji, sanatoriów

-          poprzez udział w zjazdach, pokazach, sympozjach, targach, kongresach, festynach

-          sprzedaż hurtowa firmom handlującym produktami pszczelimi.

9. Sprzedaż bezpośrednia:

-          każdego pszczelarza sprzedającego  produkty obowiązuje „Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia 2006 roku w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej”. W myśl tego zarządzenia pszczelarz zobowiązany jest zgłosić sprzedaż bezpośrednią produktów pszczelich do Powiatowego Lekarza Weterynarii, który wpisuje do rejestru zakładów prowadzących sprzedaż bezpośrednią i nadaje danej pasiece weterynaryjny numer identyfikacyjny;

-          Korzystając z tej formy sprzedaży należy pamiętać o tym, że:

10. Złote zasady marketingu (Bożena Stępień):

„Lepiej starego klienta utrzymać, niż nowego kupić”

„Pamiętaj kupują oczy”

„Klient nie kupuje konkretnego towaru, płaci za zaspokojenie konkretnej potrzeby”

„Nie lekceważ żadnego rynku”

„Klient nie lubi podwyżek, a kocha obniżki”

„Zadowolony klient powie trzem innym, niezadowolony opowie o tym dziesięciu osobom”

„Bądź inny, zrób coś innego czego nikt inny nie zrobił, lub zrób to inaczej”

Literatura:

Lucyna Palicka

WODR w Poznaniu, SPD

AGREST

Ze względu na wytrzymałość krzewów i kwiatów agrestu na mróz, agrest owocuje corocznie
i obficie. Owoce niedojrzałe wykorzystuje się do produkcji kompotów i dżemów, dojrzałe do produkcji soków oraz chętnie spożywane są w stanie świeżym. Materiał szkółkarski agrestu produkowany jest w formie krzaczastej i piennej. W przeciwieństwie do porzeczek
w ogrodach przydomowych częściej sadzimy formę pienną agrestu. Podstawową zaletą tej formy jest łatwość przeprowadzania ręcznego zbioru. Zasady sadzenia agrestu są takie same jak porzeczek kolorowych. Również podobne są zasady cięcia i prowadzenia krzewów, gdyż agrest, jak porzeczki czerwona i biała, owocuje na krótkopędach pędów wieloletnich. Dawki nawozowe są takie same jak w uprawie porzeczek.

Odmiany o owocach zielonożółtych.

Zielony Butelkowy – odmiana plenna, o dużych lub bardzo dużych owocach, późna. Owoce są ciemnozielone, jajowate lub w kształcie kropli, nagie, pokryte nalotem woskowym. Odmiana średnio odporna na amerykańskiego mączniaka agrestu.

Biały Triumf – odmiana bardzo plenna, o owocach dużych i średniej wielkości oraz średniej porze dojrzewania. Owoce są kuliste lub owalne o zabarwieniu białożółtym, są silnie omszone. Odmiana średnio odporna na amerykańskiego mączniaka agrestu.

Odmiany o owocach czerwonych.

Czerwony Triumf – odmiana średnio plenna, o owocach średniej wielkości i średniowczesnej porze dojrzewania. Owoce są kuliste lub lekko owalne o zabarwieniu czerwono brunatnym, pokryte rzadkimi szczecinkami. Odmiana średnio odporna na amerykańskiego mączniaka agrestu.

Hinnonmaki Rot – odmiana bardzo plenna o małych lub średniej wielkości owocach i wczesnej porze dojrzewania. Owoce są kuliste lub lekko owalne o zabarwieniu czerwono – burym, pokryte są nielicznymi włoskami. Odmiana wytrzymała na mróz i odporna na amerykańskiego mączniaka agrestu.

PORZECZKOAGREST

Porzeczkoagrest uzyskano w wyniku skrzyżowania porzeczki czarnej i agrestu. Krzewy porzeczkoagrestu są tak duże jak krzewy porzeczki czarnej. Pędy krzewu są grube i sztywne, bez kolców, z licznymi pąkami. Pory kwitnienia i dojrzewania są zbliżone do porzeczki czarnej. Owoce porzeczkoagrestu mogą być spożywane w stanie świeżym, ale najbardziej nadają się do wyrobu soków, dżemów, galaretek i win.

Krzewy porzeczkoagrestu należy sadzić w odstępach co 1,2 - 1,5 m.

Po posadzeniu każdy pęd przycinamy 1 cm powyżej drugiego pąka nad ziemią. W pierwszych latach uprawy wiosną usuwamy tylko pędy połamane lub leżące na ziemi. Cięcie odmładzające rozpoczynamy po 5 latach uprawy, wycinając na przedwiośniu pędy 5 letnie przy ziemi. Potrzeby nawozowe krzewów porzeczkoagrestu nie odbiegają od potrzeb nawozowych porzeczek i agrestu.

Jarosław Górski

Wprowadzenie do praktyki rolniczej odmian zmodyfikowanych genetycznie jest jedną z najważniejszych innowacji technologicznych minionych 20 lat. GMO to hasło, które rozbudza wymiany poglądów pomiędzy zwolennikami i przeciwnikami wprowadzenia do środowiska rolniczego organizmów zmodyfikowanych genetycznie. Wiele obaw i nieufności towarzyszy pojawieniu się żywności wytworzonej z transgenicznych roślin. Z jednej strony zachodzi obawa o środowisko naturalne (nowe rośliny mogą się rozsiewać oraz rozpowszechniać poprzez krzyżowanie z osobnikami tego samego gatunku, lub spokrewnionych gatunków. Z drugiej strony – społeczności nie są przekonane o całkowitej nieszkodliwości żywności transgenicznej. Z uwagi na złożoność potencjalnych konsekwencji wprowadzanie takich roślin do uprawy jest przedmiotem wielu kontrowersji. Zasadnicza oś podziału na poziomie międzynarodowym, m,in. w ramach Światowej Organizacji Handlu, przebiega pomiędzy USA, które wsparte są przez Argentynę i Brazylię, a Unią Europejską. Istotą podziałów jest ukierunkowanie regulacji bądź to na produkt (USA), bądź na proces produkcji (UE). W pierwszym wypadku specjalne regulacje są uzasadnione jedynie wówczas, gdy odmiany zmodyfikowane zawierają geny nie pochodzące z innych roślin wykorzystywanych do produkcji żywności. W drugim – sam fakt, że mamy do czynienia z nową metodą produkcji, uzasadnia szczególne regulacje.

Początkowo w uprawie upowszechniły się odmiany tzw. pierwszej generacji. W ich przypadku modyfikacje dot. cech istotnych dla procesu produkcji (odporność na szkodniki, tolerancja na określony herbicyd) Pierwszą roślinę GM wprowadzono do uprawy 18 lat temu  w USA. Był to pomidor Flavr Savr o przedłużonym okresie przechowywania owoców i poprawnym smaku. Od połowy lat 90, powierzchnia upraw zmodyfikowanych genetycznie szybko rośnie, choć jest bardzo nierównomiernie rozmieszczona na świecie. W układzie gatunkowym uprawa GMO dotyczy przede wszystkim soi, kukurydzy, bawełny, rzepaku i buraka cukrowego. W uprawach tych dominują soja i rzepak, typu Roundup Ready (formy tolerancyjne na herbicyd Roundup) oraz kukurydza i bawełna z genami Bt (warunkującymi odporności na wybrane owady) lub z tolerancją na herbicyd Roundup. Rośliny oraz produkty GM są codziennością w sferze badawczej w USA, Kanadzie, Argentynie, Brazylii, Chinach, Indiach. Większość upraw GM przypada na USA, Brazylię i Argentynę. Obecnie w Świecie rośliny GM uprawiane są na powierzchni 160 min. ha w 23 krajach. Z krajów UE uprawiających nieznaczne ilości kukurydzy |GM są : Francja, Hiszpania, Czechy, Portugalia, Niemcy, Słowacja, Rumunia i Polska. Należy oczekiwać stopniowego upowszechniania się uprawy odmian drugiej generacji, w których modyfikacje będą dot. cech istotnych dla przetwórstwa i konsumentów. Takie cechy ma pierwsza zarejestrowana odmiana ziemniaka GM – Amflora.

Co to jest GMO i jakie to ma znaczenie w praktyce rolniczej ?

Transformacja genetyczna polega na wprowadzeniu obcego genu do genomu rośliny. Aby roślinę można było uznać za genetycznie zmodyfikowaną (GM) niezbędne jest zintegrowanie się obcego DNA (genu) z DNA rośliny- biorcy i wykazanie zdolności do przekazywania tego genu potomstwu przez roślinę zmodyfikowaną. Źródłem genu może być dowolny organizm (bakterie, wirusy, zwierzęta, czy inne rośliny). To właśnie ta szeroka gama źródeł pochodzenia transgenu wywołuje niepokój konsumentów. Dlatego ostatnio naukowcy proponują stosowanie cisgenezy, czyli takiej transformacji, w której jako transgeny stosowane są geny tego samego gatunku lub rodzaju roślin, z którego pochodzi roślina modyfikowana. W przypadku ziemniaka chodzi o rodzaj Solanum.

Mieczysław Łepkowski, WODR Poznań                    

Gł. specj. ds. .roślin okopowych

LITERATURA

Referat z :

1. Konferencji naukowo – szkoleniowej  „Nasiennictwo i ochrona ziemniaka”, Kołobrzeg 19 – 20 maja 2011 r. :

- dr hab. Jerzy Rembeza, prof. nadzw IHAR – PIB, Pracownia Badań Rynkowych w Boninie.– Uwarunkowania produkcji zmodyfikowanych genetycznie odmian ziemniaka.

Artykuł z :

2. z poradnika - Ziemniak – nowe perspektywy (2008)

- Prof. dr hab. Ewa Zimnoch – Guzowska IHAR, Oddział Młochów – Perspektywa GMO w uprawie ziemniaka – więcej korzyści czy zagrożeń dla praktyki.