Uwarunkowania produkcji zmodyfikowanych genetycznie odmian ziemniaka

Wprowadzenie do praktyki rolniczej odmian zmodyfikowanych genetycznie jest jedną z najważniejszych innowacji technologicznych minionych 20 lat. GMO to hasło, które rozbudza wymiany poglądów pomiędzy zwolennikami i przeciwnikami wprowadzenia do środowiska rolniczego organizmów zmodyfikowanych genetycznie. Wiele obaw i nieufności towarzyszy pojawieniu się żywności wytworzonej z transgenicznych roślin. Z jednej strony zachodzi obawa o środowisko naturalne (nowe rośliny mogą się rozsiewać oraz rozpowszechniać poprzez krzyżowanie z osobnikami tego samego gatunku, lub spokrewnionych gatunków. Z drugiej strony – społeczności nie są przekonane o całkowitej nieszkodliwości żywności transgenicznej. Z uwagi na złożoność potencjalnych konsekwencji wprowadzanie takich roślin do uprawy jest przedmiotem wielu kontrowersji. Zasadnicza oś podziału na poziomie międzynarodowym, m,in. w ramach Światowej Organizacji Handlu, przebiega pomiędzy USA, które wsparte są przez Argentynę i Brazylię, a Unią Europejską. Istotą podziałów jest ukierunkowanie regulacji bądź to na produkt (USA), bądź na proces produkcji (UE). W pierwszym wypadku specjalne regulacje są uzasadnione jedynie wówczas, gdy odmiany zmodyfikowane zawierają geny nie pochodzące z innych roślin wykorzystywanych do produkcji żywności. W drugim – sam fakt, że mamy do czynienia z nową metodą produkcji, uzasadnia szczególne regulacje.

Początkowo w uprawie upowszechniły się odmiany tzw. pierwszej generacji. W ich przypadku modyfikacje dot. cech istotnych dla procesu produkcji (odporność na szkodniki, tolerancja na określony herbicyd) Pierwszą roślinę GM wprowadzono do uprawy 18 lat temu  w USA. Był to pomidor Flavr Savr o przedłużonym okresie przechowywania owoców i poprawnym smaku. Od połowy lat 90, powierzchnia upraw zmodyfikowanych genetycznie szybko rośnie, choć jest bardzo nierównomiernie rozmieszczona na świecie. W układzie gatunkowym uprawa GMO dotyczy przede wszystkim soi, kukurydzy, bawełny, rzepaku i buraka cukrowego. W uprawach tych dominują soja i rzepak, typu Roundup Ready (formy tolerancyjne na herbicyd Roundup) oraz kukurydza i bawełna z genami Bt (warunkującymi odporności na wybrane owady) lub z tolerancją na herbicyd Roundup. Rośliny oraz produkty GM są codziennością w sferze badawczej w USA, Kanadzie, Argentynie, Brazylii, Chinach, Indiach. Większość upraw GM przypada na USA, Brazylię i Argentynę. Obecnie w Świecie rośliny GM uprawiane są na powierzchni 160 min. ha w 23 krajach. Z krajów UE uprawiających nieznaczne ilości kukurydzy |GM są : Francja, Hiszpania, Czechy, Portugalia, Niemcy, Słowacja, Rumunia i Polska. Należy oczekiwać stopniowego upowszechniania się uprawy odmian drugiej generacji, w których modyfikacje będą dot. cech istotnych dla przetwórstwa i konsumentów. Takie cechy ma pierwsza zarejestrowana odmiana ziemniaka GM – Amflora.

 

Co to jest GMO i jakie to ma znaczenie w praktyce rolniczej ?

Transformacja genetyczna polega na wprowadzeniu obcego genu do genomu rośliny. Aby roślinę można było uznać za genetycznie zmodyfikowaną (GM) niezbędne jest zintegrowanie się obcego DNA (genu) z DNA rośliny- biorcy i wykazanie zdolności do przekazywania tego genu potomstwu przez roślinę zmodyfikowaną. Źródłem genu może być dowolny organizm (bakterie, wirusy, zwierzęta, czy inne rośliny). To właśnie ta szeroka gama źródeł pochodzenia transgenu wywołuje niepokój konsumentów. Dlatego ostatnio naukowcy proponują stosowanie cisgenezy, czyli takiej transformacji, w której jako transgeny stosowane są geny tego samego gatunku lub rodzaju roślin, z którego pochodzi roślina modyfikowana. W przypadku ziemniaka chodzi o rodzaj Solanum.

 

 

Mieczysław Łepkowski, WODR Poznań                    

Gł. specj. ds. .roślin okopowych

 

LITERATURA

Referat z :

1. Konferencji naukowo – szkoleniowej  „Nasiennictwo i ochrona ziemniaka”, Kołobrzeg 19 – 20 maja 2011 r. :

- dr hab. Jerzy Rembeza, prof. nadzw IHAR – PIB, Pracownia Badań Rynkowych w Boninie.– Uwarunkowania produkcji zmodyfikowanych genetycznie odmian ziemniaka.

 

Artykuł z :

2. z poradnika - Ziemniak – nowe perspektywy (2008)

- Prof. dr hab. Ewa Zimnoch – Guzowska IHAR, Oddział Młochów – Perspektywa GMO w uprawie ziemniaka – więcej korzyści czy zagrożeń dla praktyki.