Nareszcie doczekaliśmy się profesjonalnego opracowania dotyczącego rynku wieprzowiny w Polsce. Opracowanie powstało z inicjatywy  Polskiego  Związku Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej "POLSUS" przy współudziale Konsorcjum, w ramach zadania finansowanego ze środków Funduszu Promocji Mięsa Wieprzowego. W skład Konsorcjum,  obok „POLSUS”, weszły następujące organizacje branżowe:

Powyższe organizacje rekomendowały swoich ekspertów do pracy nad projektem, co zapewniło pełny obiektywizm i szerokie spojrzenie na branżę.  Przy projekcie, oprócz „POLSUS” jako lidera konsorcjum,  współpracowali  przedstawiciele m.in.  Instytutu Zootechniki, Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Instytutu Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego (dawny IPMiT), Banku Gospodarki Żywnościowej,  Państwowego Instytutu Weterynaryjnego w Puławach czy Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Powołano stały zespół, w skład którego weszli: prof. dr hab. Zygmunt Pejsak, prof. dr hab. Marian Różycki, prof. dr hab. Andrzej Pisula, prof. dr hab. Stanisława Okularczyk, dr inż. Dariusz Lisiak, mgr Michał Koleśnikow, mgr Danuta Zawadzka, dr inż. Janusz Wojtczak, dr inż. Marian Kapłon.  Oprócz stałego zespołu ekspertów do współpracy przy opracowywaniu zaproszono  również inne osoby związane z sektorem trzody chlewnej. Opracowanie powstało w bardzo trudnych czasach dla branży trzody chlewnej, będących skutkiem utrzymującej się od drugiej połowy 2006 roku niekorzystnej sytuacji w tym sektorze. Następstwem jest katastrofalnie niski stan pogłowia świń, przy obserwowanym dalszym spadku jego liczebności i obniżaniu produkcji trzody chlewnej. Społeczność rolnicza negatywnie ocenia obecną sytuację w branży, wskazując na indolencję osób i instytucji za nią odpowiedzialnych. Jednocześnie pokłada nadzieję na podjęcie zdecydowanych działań, przeciwdziałających degradacji sektora, który przez wiele lat wnosił znaczący udział do towarowej produkcji rolniczej.

Opracowanie obejmuje sześć podstawowych punktów. W pierwszym opracowano prognozę konsumpcji mięsa do 2030r. W drugim zarys historyczny chowu i hodowli trzody chlewnej w Polsce, a w trzecim ogólną charakterystykę rynku wieprzowiny w rozbiciu na rynek światowy i krajowy. W punkcie czwartym opracowano analizę sytuacji otoczenia, a w piątym analizę SWOT. Punkt szósty to projekt strategii na lata 2013-2030. W tej części dokumentu określono m.in. warunki produkcji trzody chlewnej, kierunki jej rozwoju oraz  zaproponowano wprowadzenie zmian legislacyjnych. Przygotowano także rekomendacje dla branży w obszarze legislacji, edukacji, budownictwa, ochrony zdrowia, hodowli, rynków zbytu i promocji, pasz i żywienia, integracji pionowej oraz mediów.

„Strategia..” ma stać się podstawą i elementem wyjściowym dla szerszych zmian, które należy przeprowadzić dla uzdrowienia rynku wieprzowiny. Dzięki uprzejmości Prezesa „POLSUS” Pana Ryszarda Mołdrzyka tekst opracowania można pobrać w formie elektronicznej z naszej strony.

{phocadownload view=file|id=61|text="Strategia odbudowy i rozwoji produkcji trzody chlewnej w Polsce do 2030 roku"|target=s}

Michał Bartz

Intensywne wykorzystanie pestycydów w rolnictwie zagraża pszczołom miodnym i dzikim owadom zapylającym, a przez to - stabilności europejskiego łańcucha dostaw żywności - ostrzegają autorzy raportu nt. kryzysu pszczół, przygotowanego dla Greenpeace.

Raport "Spadek populacji pszczół - przegląd czynników zagrażających owadom zapylającym i rolnictwu w Europie" powstał na zlecenie Greenpeace. Naukowcy z naukowcy z Laboratorium Badawczego Greenpeace na Uniwersytecie Exeter ocenili w nim sytuację pszczół i innych owadów zapylających rośliny analizując dane z ponad 70 raportów i publikacji naukowych.

Pszczoły miodne i dzikie owady zapylające są kluczowe dla rolnictwa i produkcji żywności - owoców i warzyw, np. jabłek, truskawek, pomidorów, migdałów - i niektórych roślin paszowych. Autorzy raportu powołują się na szacunki dotyczące globalnych korzyści ekonomicznych płynących z zapylania, wynoszących ok. 265 mld euro - taką właśnie wielkość ustalono na podstawie wartości zbiorów zależnych od procesu zapylania.

Największą i ekonomicznie najważniejszą grupą owadów zapylających są pszczoły, w tym pszczoła miodna i gatunki dziko żyjące. - W ostatnich latach sytuacja pszczół miodnych jest coraz gorsza, mimo tego, że światowa produkcja rolna w coraz większym stopniu przestawia się na uprawy zależne od zapylania przez pszczoły - czytamy w raporcie.

Pszczół na świecie ubywa, a skalę tego zjawiska trudno jednak ocenić z powodu "niedostatku spójnych, szeroko zakrojonych regionalnych i międzynarodowych programów badających aktualny stan i tendencje w zakresie występowania owadów zapylających" - zauważają naukowcy z laboratorium. Z dostępnych danych wynika, że w ostatnich latach w okresie jesienno-zimowym śmiertelność rodzin pszczelich w samej Europie wynosiła średnio około 20 proc.

Sytuacja owadów zależy od wielu czynników, m.in. chorób i obecności pasożytów, np. inwazyjnego roztocza Varroa destructor, które pojawia się w hodowlach na całym świecie, osłabia pszczoły i może wśród nich roznosić choroby wirusowe i bakterie. Odporność pszczół zależy natomiast m.in. od jakości pokarmu i kontaktu ze szkodliwymi substancjami. Dlatego - zdaniem autorów raportu - poważnym zagrożeniem dla owadów zapylających i pszczół jest stosowanie na wielką skalę w rolnictwie środków owadobójczych. Chodzi o związki chemiczne, które mają zwalczać szkodniki upraw, ale w rzeczywistości oddziałują również na inne grupy owadów, w tym - owadów zapylających. Nawet niewielkie dawki tych środków mogą spowalniać tempo rozwoju pszczół, wpływać na ich zachowanie (np. utrudniać orientację w przestrzeni) i procesy uczenia się (związane z rozpoznawaniem kwiatów i własnego gniazda). Mogą też utrudniać odżywianie, np. odstraszać pszczoły.

Analizując środki owadobójcze naukowcy skupili się zwłaszcza na grupie neonikotynoidów, które wnikają do rośliny, kumulują się w łodygach, liściach, i mogą się przedostawać do pyłku i nektaru. Zebrany przez pszczoły pyłek może zawierać pozostałości tych środków w dużych stężeniach. Autorzy raportu zidentyfikowali siedem najbardziej szkodliwych dla pszczół insektycydów, powszechnie stosowanych w Europie - imidaklopryd, tiametoksam, klotianidynę, fipronil, chloropiryfos, cypermetrynę i deltametrynę. Jak podkreślają, nawet w niskich stężeniach mają one negatywny wpływ na pszczoły i inne owady.

Naukowcy z laboratorium Greenpeace wspominają też badania prowadzone w USA i jednej z prowincji Kanady, w trakcie których w ulach (w pyłku i wosku) i na ciałach samych pszczół znaleziono stosunkowo duże stężenie pestycydów. Twierdzą też, że zbierany przez pszczoły pyłek może zawierać pozostałości środków owadobójczych (aldikarb, karbaryl, chloropiryfos i imidaklopryd), grzybobójczych (boskalid, kaptan, myklobutaniltanil) i środka chwastobójczego (pendimetalin). Obecność wysokiego stężenia fluwalinatu i kumafosu (środków przeciwko roztoczom stosowanych przez pszczelarzy wewnątrz uli) stwierdzono w samych ulach.

Potencjalne szkody wywołane stosowaniem tych pestycydów zdecydowanie przewyższają wszelkie zakładane korzyści wynikające ze zwiększonego plonowania osiągniętego dzięki roli, jaką odgrywają w ochronie przed szkodnikami - podkreślają autorzy raportu.

Publikacja inauguruje nową kampanię Greenpeace w Europie, mającą na celu ochronę pszczół i promocję zrównoważonego rolnictwa, z uwzględnieniem praktyk nowoczesnego rolnictwa ekologicznego, w którym żywność produkuje się bez użycia chemikaliów, co przekłada się na zachowanie zdrowszych ekosystemów dla owadów zapylających - podkreśla rzecznik prasowy Greenpeace Polska Jacek Winiarski.

Jego organizacja postuluje, aby europejscy politycy wsparli wprowadzenie zakazu stosowania trzech pestycydów z grupy neonikotynoidów, zidentyfikowanych jako najbardziej niebezpieczne dla pszczół. Zakaz ten zaproponowała 15 marca 2013 r. Komisja Europejska. Apelują też o poparcie dla planów związanych z wprowadzeniem zakazu używania na terenie Europy pestycydów szkodliwych dla pszczół i innych owadów zapylających. Organizacja sugeruje również, by część funduszy wspierających rolnictwo konwencjonalne przesunąć na promocję i rozwój nowoczesnego rolnictwa ekologicznego.

Materiał siewny pochodzący z zakupu, w zależności od stopnia kwalifikacji, można wysiewać przez 3-5 lat, bez obawy o spadek plonu, jeżeli jego reprodukcja była staranna.

W sezonie 2010/2011 wysiano od 3,7 do 25,4 % kwalifikowanego materiału siewnego. W 2011 roku sprzedaż nasion kwalifikowanych roślin rolniczych zwiększyła się średnio  o 7% w porównaniu do lat ubiegłych. Jednak udział kwalifikowanych nasion jest wciąż niski. Z badań wynika, że największy wpływ na końcową produkcję brutto wpływają właśnie środki ochrony roślin (45%), następnie nawożenie (25%) oraz stosowanie materiału kwalifikowanego (18%). Coroczny wysiew kwalifikowanych nasion jest najtańszym źródłem wzrostu plonów nawet o 20%. Materiał siewny o wysokiej sile kiełkowania i wigorze ma decydujące znaczenie w rozwoju młodych roślin zbożowych, gdyż w czasie wschodów odżywiają się one wyłącznie substancjami zapasowymi zawartymi w ziarnie. Dlatego nie bez znaczenia jest wielkość ziarna i jego wypełnienie. Dobrze wykształcone ziarna gwarantują lepszy rozwój systemu korzeniowego. W materiale siewnym, który nie jest czyszczony i frakcjonowany znacznie może wzrosnąć udział nasion drobnych i źle wypełnionych. Siew takich nasion może przyczynić się do obniżenia plonu u zbóż nawet do 10%. W skali kraju duże znaczenie mają stwierdzone w praktyce uszkodzenia mechaniczne zbóż, które następują podczas zbioru, suszenia, czyszczenia i transportu nasion. Wrażliwość ziarniaków na mechaniczne uszkodzenia jest cechą odmianową, zależy także od wilgotności i temperatury powietrza oraz nasion. Materiał z ubytkami okrywy, pęknięciami podłużnymi lub uszkodzonymi zarodkami ma zdecydowanie mniejszą wartość siewną. Powstające makro i mikro uszkodzenia nasion stanowią siedlisko rozwijających się chorób grzybowych i bakteryjnych w trakcie przechowywania i po wysiewie do gleby. Wysiew nasion o słabszej zdolności kiełkowania prowadzi do powstania wielu wolnych przestrzeni i do nierównomiernego rozmieszczenia ziarna na określonej powierzchni. Wiąże się to z nierównymi wschodami, natomiast wzeszłe rośliny już w początkowym okresie różnią się znacznie zawansowaniem we wzroście i rozwoju, co jest jedną z podstawowych przyczyn silniejszej konkurencji między roślinami i pogarszania się cech struktury plonu i architektury łanu. W tych warunkach trudno jest uzyskać optymalną obsadę roślin. Należy pamiętać, że polowa zdolność wschodów zmniejsza się z reguły jeszcze silniej niż zdolność kiełkowania. Badania przeprowadzone w IUNG—PIB w Puławach wskazują, że w warunkach dojrzewania zbliżonych do średnich wieloletnich – ziarno żyta zachowuje energię przez jeden rok, pszenica i owies przez 2, jęczmień – 3 lata. Przy optymalnych warunkach pogodowych w okresie dojrzewania, prawidłowo przechowywane ziarno żyta zachowuje wysoką wartość siewną przez 2—3 lata, pszenica, owies –4 lata, jęczmień przez 5 lat. W latach o niekorzystnych warunkach pogodowych ziarno żyta  i owsa może wykazywać obniżoną wartość energii i zdolność kiełkowania w roku zbioru, natomiast ziarno pszenicy i jęczmienia może być ewentualnie użyte do siewu po przejściu okresu spoczynku i po rocznym przechowywaniu. Zanim podejmie się decyzję o wykorzystaniu nasion z ubiegłorocznych zbiorów należy przeprowadzić ocenę zdolności kiełkowania w Stacjach Oceny Odmian bądź w warunkach domowych. Wybrać losowo 200 ziarniaków, rozmieścić na wilgotnym podłożu (gaza, bibuła) i pozostawić do skiełkowania, jednocześnie należy kontrolować wilgotność podłoża. Po upływie 10 dni od daty siewu policzyć skiełkowane nasiona i ustalić procentową zdolność kiełkowania. Zakup kwalifikowanych nasion jest gwarancją  uzyskania plonu  jednorodnego pod względem cech jakościowych, ponieważ niejednokrotnie bardziej liczy się nie tylko wielkość plonu ale jednolitość i czystość odmianowa.

Grzegorz Baier WODR Poznań

Źródło: Wiadomości Rolnicze 03/2012

Bogdan Jaśkiewicz

Zakład Uprawy Roślin Zbożowych IUNG—PIB Puławy

Według prognoz ARR przeciętne ceny skupu żywca wieprzowego w II i III kwartale br. będą kształtować się na poziomie zbliżonym do notowanego w analogicznych miesiącach 2012 r. tj. w czerwcu br. będzie kształtowała się na poziomie 5,40-5,70 zł za kg, a we wrześniu - 5,60-6,0 zł/kg. W połowie marca 2013 r. ceny skupu żywca wieprzowego ukształtowały się na poziomie 5,33 zł/kg, czyli o 2 proc. wyższym niż miesiąc wcześniej i o 4 proc. wyższym niż przed rokiem. Wysokość krajowych cen skupu żywca wieprzowego w prognozowanym okresie będzie zależała przede wszystkim od ceny wieprzowiny w UE oraz kursu złotego wobec euro.

Niekorzystne warunki ekonomiczne chowu trzody chlewnej w latach 2011 i 2012 spowodowały spadek produkcji świń. Jak podał GUS, w końcu listopada 2012 r. pogłowie trzody wyniosło 11,1 mln sztuk - to o 14,8 proc. mniej niż przed rokiem i o prawie 25 proc. mniej niż dwa lata wcześniej. Szacuje się, że w 2012 r. krajowa produkcja żywca wieprzowego była o 10 proc. niższa niż rok wcześniej. W opinii ekspertów, w 2013 r. nastąpi dalszy spadek pogłowia trzody chlewnej, jak również krajowej produkcji żywca wieprzowego. Mniejsza krajowa podaż wieprzowiny oraz import przyczyniły się do wzrostu cen detalicznych mięsa wieprzowego w Polsce. W 2012 r. ceny te były o 10 proc. wyższe niż w 2011 r. W styczniu - lutym br. ceny detaliczne wieprzowiny były o 2 proc. wyższe niż w tym samym okresie 2012 r.

Ale jak kształtuje się bieżąca opłacalność produkcji tuczników? Koszt produkcji żywca wieprzowego tj. 1 kg żywca tucznika w cyklu zamkniętym, (własne zboża paszowe i własne prosięta) wynosi w kwietniu br. 5,26 zł, a bieżąca średnia cena skupu (11.04.2013 r.) to 5,32 zł za 1 kg, czyli że cena skupu ledwo pokrywa koszt produkcji, ale do opłacalności produkcji  - dochodu rolnika na poziomie wynagrodzenia średniego krajowego (netto) wg GUS, cena skupu winna wynosić 6,29 zł za 1 kg tucznika. Więc, jak porówna się tą cenę do prognoz skupu cen na II i III kwartale br. to widać, że hodowla trzody chlewnej w perspektywie 2013 r. nie będzie dla rolników tą opłacalną produkcją i prawdopodobnie tak będzie, jeśli ceny zbóż i pasz będą na aktualnym, wysokim poziomie.       

Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarski Żywnościowej szacuje, że z powodu wysokich cen mięsa wieprzowego jego konsumpcja w 2012 r. mogła spaść do poziomu ok. 40 kg na osobę wobec 42,5 kg w 2011 r., a w związku z brakiem perspektyw na spadek cen detalicznych wieprzowiny, w tym roku jej spożycie może spaść do ok. 39 kg na osobę

Jan Brożek, WODR Dział Ekonomiki.