Ujemne skutki przezimowania.
W tym roku mamy nietypowy początek wiosny. A może trzeba powiedzieć, że jest to zima z nietypowym zakończeniem? Dzień jest coraz dłuższy, ale pogoda sprawia problemy, nie tylko ludziom i zwierzętom, ale i roślinom. Przedstawiam ujemne skutki przezimowania z którymi możemy się spotkać w tym roku.
Wymarzanie
Najbardziej niebezpieczne dla roślin są mroźne temperatury przy jednoczesnym braku pokrywy śnieżnej lub jej cienkiej warstwie. Nie sprzyjają przezimowaniu roślin również gwałtowne ocieplenia powodujące odwilż, po których następują znów mrozy. Efektem takiej zimowej aury jest wymarzanie upraw. Uszkodzone i osłabione mrozem młode rośliny żółkną a następnie brunatnieją. Stają się podatne na wszelkiego rodzaju grzyby i bakterie. W częściach pola bardziej dotkniętych mrozem rośliny całkowicie obumierają. W przypadku nieregularnego ukształtowania terenu dzieje się to głównie na wzniesieniach. Wymarzanie ma negatywny wpływ na jakość i ilość plonu.
Natomiast nawet duże mrozy połączone ze śnieżną zimą nie powodują strat w plonie. Warstwa śniegu (około 20-25 cm) stanowi wówczas izolację przed nawet dużymi ujemnymi temperaturami.
Wyprzenie
Drugim po wymarzaniu niebezpieczeństwem, na które narażone są rośliny uprawiane w Polsce jest tak zwane wyprzenie. Zachodzi ona wówczas, gdy obfite opady śniegu pokrywają niedostatecznie zamarzniętą glebę. Temperatura przy gruncie jest bliska zeru, choćby nawet na zewnątrz panował mróz. Roślina wówczas dusi się pod długo zalegającą pokrywą śnieżną. Powoduje to choroby – w szczególności porażenia przez grzyby, na przykład pleśń śniegową. i może prowadzić do obumierania młodych roślin. Wyprzeniu sprzyjają długo zalegające na przedwiośniu zaspy śnieżne.
Wysmalanie
Kolejnym zagrożeniem, przy barku grubszej pokrywy śnieżnej są silne i mroźne wiatry, które powodują tak zwane wysmalanie roślin. Przyczyniają się one do wysuszania roślin, ponieważ zamarznięta gleba uniemożliwia pobieranie wody. W konsekwencji roślina powoli zamiera, a jej organy nadziemne wyglądają jak spalone, stąd nazwa tego zjawiska.
Wysadzanie
Następną przyczyną złego zimowania zasiewów jest w czasie zimy jest tak zwane wysadzanie, czyli wypieranie roślin z gleby. Spowodowane jest ono częstymi zmianami temperatury szczególnie na przedwiośniu, kiedy to temperatura w dzień jest dodatnia, a nocą ziemia zamarza. Wysadzanie zachodzi głównie na glebach bogatych w próchnicę (np. torfowych), które mają dużą zdolność gromadzenia wody. Częste zamarzanie i odmarzanie gleby, które powoduje zmianę jej objętości prowadzi do uszkodzeń i rozrywania korzeni roślin. Roślina, nie ma się czym trzymać podłoża i jest wypierana na powierzchnię. Im wcześniej nadejdzie wiosna oraz im bardziej gwałtowne skoki temperatury, tym większe szkody w uprawach spowodowane wysadzaniem.
Wymakanie
Wymakanie to zjawisko, które zachodzi najczęściej na przedwiośniu, kiedy topnieją śniegi i na polach, na obniżeniach terenu długo zalega woda. Roślina pozostająca dłużej pod wodą nie dostaje tlenu i ginie.
Michał Gawłowski, doradca rolniczy WODR w Gołańczy.
Tekst źródłowy: http://www.ubezpieczenierolnicze.pl/
Rysunki i fotografie własne.
Krótkotrwały okres uprawy ziemniaków wczesnych w znacznym stopniu ogranicza konieczność stosowania zabiegów chemicznych. Dotyczy to m.in. ochrony przed zachwaszczeniem. Długie okresy karencji zarejestrowanych herbicydów (nawet ponad 90 dni) uniemożliwiają, w zasadzie, ich użycie w uprawie standardowej w czasie wschodów ziemniaka. Pozostaje zatem stosowanie mechanicznych zabiegów. Na plantacjach z zastosowaniem okryw chemiczna walka z chwastami jest jedynym rozwiązaniem likwidującym zachwaszczenia, a odpowiedni herbicyd stosuje się bezpośrednio po posadzeniu , przed nałożeniem okrywy. Jedynie można stosować herbicydy zawierające metrybuzynę (Sencor 70 WG oraz genetyki : Dancor 70 WG, Metripaz 70 WP, Mistral 70 WG, Wisar 70 WG,) W uprawie odmian bardzo wczesnych i wczesnych, które mają krótki okres wegetacji, a tym samym zbyt mało czasu na odbudowę chlorofilu, może dochodzić do zdrobnienia bulw (szczególnie dotyczy to odmian wrażliwych na metrybuzynę)
Konieczność zastosowania chemicznego środka ochrony zachodzi natomiast w zwalczaniu stonki ziemniaczanej, oraz chorób grzybowych : alternariozy i zarazy ziemniaczanej Sadzeniaki przeznaczone do obsadzania obiektów ogrodniczych przed nastawieniem do podkiełkowywania powinny być zaprawione jednym z preparatów przeznaczonych do zwalczania ryzoktoniozy.. Bardzo ważnym w uprawach ziemniaków wczesnych jest dobór preparatów pod względem okresu karencji – wybieramy środki o najkrótszym okresie karencji.
Zwalczanie stonki ziemniaczanej - zalecane insektycydy
Nazwa handlowa | Dawka na 1 ha | Karencja (dni) |
Karate Zeon 050 CS | 0,12 – 0,16 l | 7 |
Bulldock 025 EC | 0,2 – 0,3 l | 7 |
Decis 2,5 EC | 0,2 – 0,3 l | 7 |
Fastac 100 EC | 0,08 – 0,1 l | 7 |
Apacz 50 WG | 0,04 – 0,045 kg | 7 |
Calipso 480 S.C. | 0,075 l | 3 |
Mospilan 20 SP | 0,08 kg | 3 |
ProAgro 100 SL | 0,1 – 0,25 l | 3 |
Zwalczanie alternariozy - zalecane fungicydy
Nazwa handlowa | Dawka na 1 ha | Karencja (dni) |
Tatoo C 750 S.C. | 2,0 l | 14 |
Pyton Consento 450 S.C. | 1,5 – 2,0 l | 7 |
Acrobat MZ 69 WG | 2,0 kg | 14 |
Pyton 60 WG | 1,0 kg | 7 |
Altima 500 SC | 0,3 – 0,4 l | 7 |
Gwarant 500 SC | 2,0 l | 1 |
Zwalczanie zarazy ziemniaczanej - zalecane fungicydy
Tatoo C 750 S.C. | 2,0 l | 14 |
Galben M 73 WP | 2,0 kg | 14 |
Pyton Consento 450 S.C. | 1,5 – 2,0 l | 7 |
Infinito 687,5 SC | 1,2 – 1,6 l | 7 |
Acrobat MZ 69 WG | 2,0 kg | 14 |
Pyton 60 WG | 1,25 kg | 7 |
Revus 250 SC | 0,6 l | 3 |
Altima 500 SC | 0,3 – 0,4 l | 7 |
Gwarant 500 SC | 2,0 l | 1 |
Opracowanie : Mieczysław Łepkowski, WODR Poznań
Miechunka pomidorowa inaczej pomidor skórzasty pochodzi z Meksyku, gdzie jest znana i uprawiana. W Polsce nie jest popularna, choć cały czas prowadzone są prace hodowlane nad polskimi odmianami. Z wyglądu miechunka pomidorowa przypomina popularną ogrodową roślinę miechunkę rozdętą wykorzystywaną w bukietach ze względu na czerwone mieszki, które zachowują ładny kolor po wysuszeniu. Nie poleca się jej spożywać na surowo, ponieważ nie smakuje rewelacyjnie. Można ją wykorzystać na przetwory, do potraw z warzyw, do dań mięsnych oraz sosów. Ze względu na dużą zawartość witaminy C owoce można wykorzystać do wyrobu dżemów, konfitur, marynat. Kulinarnie smakuje w połączeniu z cukinią, cebulą i pomidorami. Jest to roślina zaliczana do jednorocznych o delikatnej grubej łodydze. Przez cały okres wegetacji kwitnie i zawiązuje owoce, które otoczone są skórzastym mieszkiem – dlatego taka nazwa „skórzasty pomidor”. Wg opublikowanych danych z jednej rośliny można zebrać około 2 kg owoców, które przypominają niedojrzałe pomidory i osiągają wagę w granicach 30-80 g. W zależności od uprawianej odmiany owoce mogą przybierać zabarwienie od żółtozielonego do fioletowego. Miechunka pomidorowa różni się od pomidora miąższem który składa się bardzo dużej ilości drobnych nasionek. Tak jak w nazwie mamy „pomidorowa”, dlatego uprawę jej można porównać do uprawy pomidora gruntowego. W pierwszej połowie kwietnia wysiewa się nasiona do skrzyneczek. Gdy skiełkują należy je przepikować pojedynczo do doniczek. Na początku maja warto ją zahartować i po majowych przymrozkach wysadzić już do gruntu. Ponieważ pędy roślin mogą przyrastać nawet do 150 cm, poleca się prowadzić ją przy drutach. Z powodu kruchości łodyg nie jest wskazane wiązanie roślin do palików, ponieważ szybko się łamią. Pielęgnacja roślin zasadniczo polega na prowadzeniu przy podporach, oraz podlewaniu i nawożeniu pogłównym takim samym jak przy uprawie pomidorów samo kończących. Owoce po osiągnięciu pełnej dojrzałości opadają, dlatego należy je zbierać, ponieważ łatwo ulegają porażeniu przez szarą pleśń. Pierwsze owoce w ciepłe lato można zbierać już w końcu lipca i na początku sierpnia. W sprzyjających warunkach tzn. bez wystąpienia przymrozków miechunkę pomidorową można zbierać do końca września lub nawet dłużej.
Dorota Piękna-Paterczyk
WODR
Opracowano na podstawie materiałów ze stron internetowych oraz publikacji „Sekrety warzyw”.
Jeżyna jest powszechnie znana jako krzew dziko rosnący na rowach i obrzeżach lasów. Do naszych ogrodów trafiają bezkolcowe odmiany jeżyn rosnące silnie, im żyźniejsza gleba tym silniejszy jest wzrost krzewów, dlatego sadzimy je w dużych odstępach ok. 2-3 m jeden od drugiego. Jeżyny sadzimy jesienią lub wczesną wiosną. Rośliny sadzone jesienią okrywamy kopczykiem z ziemi w celu zabezpieczenia ich przed mrozem. Na wiosnę kopczyki rozgarniamy. W maju, gdy zaczynają pojawiać się młode pędy dla wzmocnienia krzewu wycinamy przy ziemi pędy ubiegłoroczne rezygnując całkowicie z plonu. Na krzewie pozostają silne pędy jednoroczne, które przywiązane do podpór będą kwitły i owocowały w roku następnym.
W latach następnych zabieg cięcia wykonujemy jesienią. Wycinamy po owocowaniu dwuletnie pędy tuż przy ziemi. Jeżyny są dość wrażliwe na spadki temperatury, dlatego należy pędy jednoroczne dość wcześnie (październik) zdjąć z rusztowania, rozłożyć na ziemi i przykryć na zimę ściółką np. z liści. Wiosną po ustąpieniu przymrozków ściółkę zdejmujemy a pędy rozpinamy na rusztowanie – będą owocowały.
Jeżyna jest rośliną o dużych wymaganiach pokarmowych. Bardzo wskazane jest obfite nawożenie obornikiem co 2 lata w dawce 3-5 kg na 1m2. W przypadku braku obornika każdej jesieni należy rozsiać na powierzchnię 1 m2 30 g siarczanu potasu, 30 g superfosfatu i na wiosnę 50 g saletry amonowej. Dawkę saletry należy podzielić na dwie równe porcje, z których pierwszą rozsiewamy na początku maja, a drugą w połowie czerwca. Gdy stosujemy obornik dawki nawozów mineralnych zmniejszamy o połowę.
Jeżyna nie może cierpieć na brak wody, której potrzebuje duże ilości
Odmiany jeżyny bezkolcowej:
Thornless Evergen – pierwsza odmiana sprowadzona do Polski o charakterystycznych głęboko powcinanych, dekoracyjnych liściach i wiotkich pędach. Wadą odmiany jest wytwarzanie kolczastych odrostów korzeniowych. Tworzy owoce kuliste, średniej wielkości.
Thornfree – liście ma podobne do liści jeżyn leśnych. Tworzy owoce większe od odmiany Thornless Evergen. Pędy ma sztywniejsze. Istotną zaletą odmiany jest to, że nie tworzy żadnych kolczastych odrostów.
Black Satin – wyglądem przypomina odmianę, Thornfree. Jej główną zaletą jest wcześniejsze o 7 -10 dni, dojrzewanie owoców.
Jarosław Górski
Zmniejszona dawka nawozów przy opóźnionych siewach
Przygotowane przez Janusz Michałowicz
Późne siewy zbóż jarych to krótki czas na przygotowanie gleby do siewu, zwłaszcza tam gdzie są one lżejsze, a tym samym bardziej podatne na tracenie wody po roztopach. A co z nawozami, czy warto i należy podać zbożom pełną dawkę nawożenia azotowego?
W nawożeniu zbóż jarych zwłaszcza azotem, ważny jest termin stosowania nawozów. Przy późniejszych siewach już wiadomo, że będziemy mieli niższy plon, chociażby z tego względu, że rośliny będą gorzej rozkrzewione, a ich system korzeniowy też będzie słabiej rozbudowany. Czy poprzez nawożenie można zrekompensować tę utratę plonu, czy warto zainwestować w nawożenie?
- Opóźniony termin siewu zbóż jarych wpływa na obniżenie plonu, powoduje mniejsze pobranie składników pokarmowych z gleby i wówczas wysokie nawożenie może być nieskuteczne. Zwiększając dawkę azotu można w małym stopniu podnieść plony, ale zysk ze wzrostu plonu może nie pokryć kosztów zwiększonego nawożenia - mówi portalowi farmer.pl dr Danuta Leszczyńska z Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa PIB w Puławach.
Jej zdaniem jedynie przy niedużym opóźnieniu siewu - do jednego tygodnia w stosunku do optymalnego - można rekomendować stosowanie wyższej dawki azotu o 5-10 proc. w celu pobudzenia rozkrzewienia roślin.
W obecnej sytuacji nie wskazane jest dawanie pełnej dawki nawożenia azotowego. - Należy podać ¾ dawki, a później ewentualnie jak sytuacja będzie tego wymagała skorygować. Cała dawka mogłaby roślinom tylko zaszkodzić - mówi prof. Witold Grzebisz z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
W zbożach jarych zaleca się zastosować tylko jedną dawkę. - Najlepiej mieszankę saletry amonowej i mocznika, a więc nawozu szybko i wolno działającego - dodaje prof. Grzebisz.
W pozostałych uprawach takich jak kukurydza i buraki cukrowe nawożenie można podzielić.
Zboża jare dają niższy plon niż ozime i mają też niższe wymagania nawozowe. Czas pobierania azotu trwa u formy jarej przeważnie od fazy 3. liścia do początku lipca, zwykle to 70-80 dni, ale w tym roku będzie na pewno krótszy. Nawożenie uzależnić należy od gatunku roślin, przedplonu i zasobności składnika w glebie. Generalnie według danych IUNG średnie potrzeby nawożenia zbóż jarych azotem wynoszą dla pszenicy - 70-100, dla owsa - 40-70, dla jęczmienia 40-70, a dla pszenżyta - 60-80 kg N/ha.
- Dawek do 50 kg N/ha nie powinno się dzielić. Ale dotyczy to bardzo ograniczonej liczby upraw o małych wymaganiach. Na bardzo słabych glebach, gdzie rośliny nie są w stanie wydać dużego plonu i nie są w stanie więcej pobrać. W przypadku jęczmienia browarnego wystarczy 35-40 kg N/ha - podkreśla dr Danuta Leszczyńska.
Materiał źródłowy z artykułu: farmer.pl, z dnia 27-03-2013
Jerzy Pękała
Na stole pyszności
Mokrego Dyngusa
I wspaniałych gości
Niech to będzie czas uroczy
Życzę miłej Wielkiej Nocy!
Zespół Doradczy w powiecie obornickim
Właściwy montaż grzejników C.O. w pomieszczeniach mieszkalnych
Przygotowane przez Bogdan KotAby mieć pewność, że grzejniki, które zainstalujemy w naszym nowym budynku mieszkalnym, zapewnią nam oczekiwany komfort cieplny trzeba je odpowiednio dobrać / najlepiej na podstawie projektu/ a potem jeszcze dobrze zainstalować na ścianie.
Jak dobierać – można bez projektu, choć tego się nie poleca dobrać w sposób przybliżony –bez projektu.Tak robi się przy remontach i wymianie instalacji centralnego ogrzewania. W tym celu należy określić jednostkowe zapotrzebowanie na ciepło dla domu /WAT/m2/ powierzchni użytkowej, które w przybliżeniu wynosi:
-od 130-200 W/m2 w domach o współczynniku przenikania ciepła przez ściany zewnętrzne U wyższym od 1W /budownictwo lat 60-70-tych /
-od 90 do 110 W/m2 –w domach, których wynosi około 0,7 W /budownictwo lat 80-tych/
-od 60-70 W/m2 w nowych domach wybudowanych po 90-tym roku z termoizolacją, zewnętrzną / styropian –wełna mineralna/ U- 0,3 W.
Zapotrzebowanie na energię mnożymy przez powierzchnię pomieszczeń i tak obliczamy przybliżone zapotrzebowanie na ciepło wewnętrzne i orientacyjną moc grzejników do zainstalowania w pomieszczeniach. Tak obliczona moc grzejników cieplnych jest średnią dla całego domu ponadto powinno uwzględnić się:
Moc grzejników pomieszczeniach na parterze powinna być zwiększona o około 10%.
Moc grzejników w pomieszczeniach w szczycie budynku, z co najmniej dwoma przegrodami zewnętrznymi dobrać o większej mocy tj. 15 %.
Zamontować w grzejnikach zawory termostatyczne, które zniwelują część błędów popełnionych przy doborze, bez projektu.
Projekt instalacji centralnego ogrzewania w domu jednorodzinnym kosztuje około tysiąca złotych, ale nie zawsze trzeba za niego dodatkowo płacić. Jeśli kupuje się gotowy projekt domu zwykle z dokumentacją architektoniczną otrzymuje się także projekt instalacji centralnego ogrzewania. Oprócz mocy grzejników są w nim obliczone także średnice przewodów, dobrany rodzaj armatury i wyliczone nastawy zaworów termostatycznych.
Na jakiej ścianie najlepiej zamontować grzejnik, czy zawsze na zewnętrznej, jeśli tak to, dlaczego.
Ściana zewnętrzna jako najchłodniejsza w pomieszczeniu jest najlepszym miejscem do montażu grzejnika, dodatkowo jeszcze zwykle instaluje się go pod oknem. Tędy przez nieszczelności w przypadku starej stolarki dostaje się do pomieszczenia chłodne powietrze, które następnie ogrzane przez grzejnik unosi się do góry i przemieszcza w kierunku przeciwległej ściany. Tam opada i powraca dołem w kierunku do grzejnika. Grzejnik powieszony na ścianie zewnętrznej pod oknem najefektywniej ogrzewa pomieszczenie. Okno ma trzykrotnie większy współczynnik przenikania ciepła niż ściana, dlatego właśnie pod nim powinien być umieszczony grzejnik.
Gdzie umieścić grzejniki C.O. jeżeli okna i drzwi sięgają do podłogi.
Ze względu na jakość wymiany ciepła w tym przypadku należy umieścić na ścianie zewnętrznej, czyli obok okien. Wtedy jednak może być kłopot z ustawieniem mebli i w taki sposób, aby nie przysłaniały grzejników i nie zakłócały wymiany ciepła. Można też zamontować je w specjalnym kanale wykonanym wzdłuż okien, i przykrytym estetyczną zainstalować grzejniki kanałowe. Można też zrezygnować z dużych okien na rzecz tzw. panoramicznych, kończących się 40 cm nad podłogą, i pod nimi zainstalować niskie i długie grzejniki. Niski i długi grzejnik umieszczony pod wysokim oknem bardzo ładnie się prezentuje się w wewnątrz salonu. Nie można go zamontować, jeżeli okno w salonie ma stanowić wyjście na taras.
Grzejniki łazienkowe.
Często do łazienek projektuje się jako płytowe. Niektórzy producenci takich grzejników zastrzegają jednak by ich produktów nie instalować w łazienkach z uwagi na możliwość korozji zewnętrznej. Dlatego najlepiej wybierać do łazienek grzejniki drabinkowe, specjalnie do tego celu przeznaczone. Grzejnik w łazience montuje się tam gdzie jest wolne miejsce –im niżej tym lepiej. Jeśli jedna ze ścian łazienki jest ścianą zewnętrzną z oknem, oczywiście najlepiej zainstalować grzejnik w tym miejscu.
Jak zainstalować grzejniki,aby jak najefektywniej oddawały ciepło.
Zasilanie boczne – zasilanie grzejnika powinno być podłączone do górnego króćca a powrót do dolnego, w przeciwnym razie obniży się moc cieplna i wydajność energii cieplnej. Grzejnik podłączony z boku najczęściej podłącza się jednostronnie to znaczy przewody zasilające i powrotu umieszcza się z tej samej strony.
Zasilanie dolne – przewód zasilający powinien być zawsze podłączony do króćca bardziej oddalonego od krawędzi grzejnika, powrotny –do zlokalizowanego bliżej. Odwrotne połączenie zmniejsza moc grzejnika nawet o połowę.
Właściwe dobranie mocy grzejników, montaż zgodnie z przepisami, mają bezpośredni wpływ na koszty ogrzewania obiektu mieszkalnego naszego domu i emisję zanieczyszczeń, dymów do środowiska. Warto także rozważyć termoizolację zewnętrzną naszego domu,
wymianę stolarki starego typu na stolarkę nową, wszystkie te elementy będą miały wpływ na koszty ogrzewania w sezonie jesienno- zimowym.
Specjalista ds. budownictwa i mechanizacji WODR Poznań
BOGDAN KOT.
FoliQ Zn+ Cynkowo-Borowy, to bogaty w cynk i bor nawóz dolistny. Skład i ilości poszczególnych składników zostały dobrane tak, aby efektywnie i szybko zaspokajać zapotrzebowanie roślin wrażliwych na niedobór cynku i boru – informuje firma Kazgod.
fot. MT
Do tej grupy w szczególności zaliczają się: rzepak i inne rośliny z rodziny kapustowatych, buraki cukrowe oraz uprawy sadownicze. Foliq Zn + zaleca się również stosować w uprawie kukurydzy, zbóż oraz ziemniaków w celu szybkiego uzupełnienia niedoborów mikroskładników.
Skład nawozu to 5,48 proc. azotu (N) +5,48 proc. boru (B) + 5,48 proc. cynku (Zn). - Jego zaletą jest wzbogacenie azotem, które poprawia wchłanianie mikroelementów przez liście, szczególnie boru. Istotna jest też nowoczesna formulacja, gwarantująca wysoką przyswajalność substancji odżywczych - podaje firma.
W uprawie rzepaku zalecana dawka to 2 l/ha, można w nim wykonać trzy zabiegi. Jesienią w fazie 4-8 liści, wiosną - dwa zabiegi od początku wydłużania pędu głównego do początku pąków kwiatowych w odstępie 10-14 dni. Z zbożach ozimych dawka jest niższa i wynosi 1 l/h. Zaleca się 2-3 zabiegi: jesienią - jeden zabieg na początku krzewienia, szczególnie na intensywnie prowadzonych plantacjach pszenicy i jęczmienia, wiosną -1-2 zabiegi od ruszenia wegetacji do fazy liścia flagowego. W uprawie zbóż jarych dawka to też 1 l/ha, dwa zabiegi od fazy 3 liści do liścia flagowego.
Nawóz można też aplikować w uprawach kukurydzy w dawce 2 l/ha (dwa zabiegi: pierwszy w fazie 3-4 liści, następny po 10-14 dniach), w burakach cukrowych (dwa zabiegi: od fazy 6 liści do zwarcia międzyrzędzi), w ziemniakach (dwa zabiegi: pierwszy na początku intensywnego wzrostu liści i łodyg, następny na początku kwitnienia).
Foliq Zn + można też stosować w uprawach ogrodniczych: jabłonie, grusze, wiśnie, czereśnie, śliwy, truskawki, warzywa kapustne, warzywa korzeniowe, warzywa strączkowe, pomidory, papryka, słonecznik.
Grzegorz Baier WODR Poznań
Obszar C – Dobrostan zwierząt. Obowiązek od 2013 roku
Przygotowane przez Wioletta KmiećkowiakObszar C – Dobrostan zwierząt. Obowiązek od 2013 roku.
Dobrostan zwierząt to wymogi z obszaru C wymogów wzajemnej zgodności. Wymogi z tego obszaru obowiązują posiadaczy wszystkich gatunków zwierząt gospodarskich od 1 stycznia 2013 r. Wprowadzenie dobrostanu zwierząt jako wymogu wzajemnej zgodności ma na celu zapewnienie zwierzętom zdrowia, stosownej opieki i komfortu.
Wymogi wzajemnej zgodności obejmujące dobrostan zwierząt podzielone są na trzy grupy:
- Wymogi dotyczące ochrony wszystkich zwierząt gospodarskich
- Wymogi dotyczące minimalnych norm ochrony cieląt
- Wymogi dotyczące minimalnych norm ochrony świń.
Wybrane wymogi ogólne:
- Zwierzęta powinny być pod opieką wystarczającej liczby personelu posiadającego odpowiednie umiejętności, wiedzę i kompetencje zawodowe;
- Rolnik jest obowiązany doglądać zwierzęta gospodarskie co najmniej raz dziennie;
- Rolnik jest obowiązany wyposażyć pomieszczenia, w których utrzymywane są zwierzęta gospodarskie w stałe lub przenośne oświetlenie sztuczne, w celu umożliwienia kontroli tych pomieszczeń i doglądania umieszczonych w nich zwierząt o każdej porze;
- Rolnik, który utrzymuje zwierzęta gospodarskie, jest obowiązany przechowywać przez okres 3 lat dokumentację weterynaryjną dotyczącą przebiegu leczenia, przeprowadzonych zabiegów weterynaryjnych oraz padłych zwierząt;
- Zabiegi lekarsko-weterynaryjne może wykonywać tylko lekarz weterynarii;
- Rolnik, który wyposaża pomieszczenia, w których utrzymywane są zwierzęta gospodarskie, w mechaniczny lub automatyczny system wentylacji zapewnia, że system ten łączy się z:
ü systemem alarmowym sygnalizującym awarię systemu wentylacyjnego,
ü systemem wentylacji awaryjnej;
- Rolnik jest obowiązany zapewnić, aby pomieszczenia, w których utrzymywane są zwierzęta gospodarskie, oświetlone były przystosowanym dla danego gatunku zwierząt światłem sztucznym lub zapewniony był dostęp światła naturalnego;
- Rolnik jest obowiązany karmić zwierzęta gospodarskie paszą dostosowaną do ich gatunku, wieku, masy ciała i stanu fizjologicznego oraz w taki sposób i taką paszą, aby nie powodować urazów i uszkodzeń ciała lub innych cierpień;
- Rolnik jest obowiązany zapewnić zwierzętom gospodarskim dostęp do odpowiedniej ilości wody lub w inny sposób zaspokoić ich zapotrzebowanie na płyny.
Wybrane wymogi dotyczące ochrony cieląt:
- Rolnik jest obowiązany doglądać cielęta:
ü utrzymywane w systemie otwartym co najmniej raz dziennie;
ü utrzymywane w pomieszczeniach co najmniej dwa razy dziennie.
- Rolnikowi nie wolno utrzymywać cieląt na uwięzi z wyjątkiem pory karmienia, a w czasie jej trwania nie dłużej niż jedną godzinę;
- Rolnik jest obowiązany, w przypadku stosowania uwięzi podczas karmienia cieląt utrzymywanych grupowo do stosowania uprzęży, pęt, stelaży, więzów lub innych urządzeń, które nie zmuszają zwierzęcia do przebywania w nienaturalnej pozycji i nie powodują zbędnego bólu, uszkodzenia ciała albo śmierci. Rolnikowi nie wolno zakładać cielętom kagańców;
- Rolnik jest obowiązany zapewnić, aby w pomieszczeniach, w których utrzymywane są cielęta obieg powietrza, stopień zapylenia, temperatura, względna wilgotność powietrza i stężenie szkodliwych gazów utrzymywane były na poziomie nieszkodliwym dla zwierząt;
- Rolnik jest obowiązany zapewnić, aby cielęta miały zapewniony dostęp do światła naturalnego lub aby pomieszczenia, w których utrzymywane są cielęta, oświetlone były przystosowanym dla nich światłem sztucznym (co najmniej pomiędzy godziną 900 a 1700);
- Rolnikowi zabrania się utrzymywania cieląt powyżej 8 tygodnia życia w pojedynczych boksach, z wyjątkiem gospodarstw utrzymujących mniej niż 6 cieląt jednocześnie i cieląt chorych;
- Rolnik jest obowiązany zapewnić, aby kojce, w których cielęta utrzymywane są pojedynczo miały właściwe wymiary oraz budowę;
- Rolnik jest obowiązany zapewnić, aby kojce, w których cielęta utrzymywane są grupowo miały powierzchnię zapewnione minimalne powierzchnie;
- Rolnik jest obowiązany, w przypadku utrzymywania cieląt w pomieszczeniach, utrzymywać na ściółce cielęta do ukończenia 2 tygodnia życia;
- Rolnik jest obowiązany karmić cielęta paszą dostosowaną do ich gatunku, wieku, masy ciała i stanu fizjologicznego;
- Rolnik jest obowiązany karmić cielęta co najmniej dwa razy dziennie;
- Rolnik jest obowiązany zapewnić cielętom powyżej 2. tygodnia życia dostęp do wystarczającej ilości świeżej wody lub zapewnić możliwość zaspokajania pragnienia poprzez picie innych płynów. Jednakże w przypadku upałów oraz cieląt chorych rolnik jest obowiązany zapewnić stały dostęp do świeżej wody;
- Rolnik jest obowiązany zapewnić, aby cielęta otrzymywały pokarm matki niezwłocznie po urodzeniu, nie później jednak niż przed upływem 6 godzin od urodzenia;
- Rolnik jest obowiązany stosować w żywieniu cieląt paszę zawierającą taką ilość żelaza, która zapewnia w ich krwi poziom hemoglobiny wynoszący co najmniej 4,5 milimol/litr;
- Rolnik jest obowiązany stosować w żywieniu cieląt powyżej 2 tygodnia życia karmę zawierającą pasze włókniste, przy czym dawkę tej paszy dla cieląt od 8. do 20 tygodnia życia zwiększa się od 50 do 250 g dziennie.
Wybrane wymogi dotyczące ochrony świń:
- Rolnik jest obowiązany utrzymywać świnie w pomieszczeniach oświetlonych co najmniej przez 8 godzin dziennie światłem naturalnym lub sztucznym o natężeniu co najmniej 40 lux;
- Rolnik nie powinien, w pomieszczeniach, w których utrzymuje się świnie, narażać tych zwierząt na hałas stały lub wywoływany nagle, a natężenie tego hałasu nie powinno przekraczać 85 dB;
- Rolnik jest obowiązany zapewnić, w przypadku utrzymywania świń na betonowej podłodze szczelinowej, aby szerokość otworów i beleczek w podłodze była zgodna z prawem.
- Rolnikowi nie wolno utrzymywać świń na uwięzi;
- Rolnik jest obowiązany zapewnić, aby powierzchnia kojca, w którym knury utrzymywane są pojedynczo, wynosiła co najmniej 6 m2, a gdy krycie odbywa się w kojcu – co najmniej 10 m2;
- Rolnik jest obowiązany, w przypadku grupowego utrzymywania warchlaków, tuczników, knurów, loch i loszek po kryciu do zapewnienia im odpowiedniej wielkości kojca;
- Rolnik jest obowiązany, w stadach powyżej 9 sztuk loch, utrzymywać grupowo lochy i loszki od 4. tygodnia po pokryciu do tygodnia przed przewidywanym terminem proszenia, przy czym minimalna długość każdego z boków kojca powinna być zgodna z prawem;
- Rolnik jest obowiązany zaopatrzyć kojec, w którym utrzymuje się lochy i loszki w tygodniu poprzedzającym przewidywany termin ich proszenia, w materiał umożliwiający budowę gniazda, chyba że nie jest to możliwe ze względu na stosowany w gospodarstwie system odprowadzania gnojowicy;
- Rolnik jest obowiązany zapewnić w przypadku utrzymywania loch z prosiętami, aby kojec wyposażony był w przegrodę zapobiegającą przygnieceniu prosiąt przez lochę oraz w kojcu wydzielona była część podłogi trwałej albo pokrytej matą, albo wyściełanej słomą lub innym odpowiednim materiałem;
- Rolnik jest obowiązany zapewnić prosiętom swobodny dostęp do karmiącej lochy;
- Rolnik jest obowiązany karmić świnie co najmniej raz dziennie, a jeżeli utrzymuje świnie grupowo – zapewniać im dostęp do paszy w tym samym czasie;
- Rolnik jest obowiązany zapewnić świniom powyżej 2. tygodnia życia stały dostęp do wystarczającej ilości świeżej wody;
- Rolnik jest obowiązany zapewnić, lochom w okresie między odsadzeniem prosiąt a okresem okołoporodowym i loszkom, wystarczającą ilość pokarmu wysokoenergetycznego oraz pokarmu objętościowego lub wysokowłóknistego;
- Zabiegi lekarsko-weterynaryjne i zootechniczne lub inne zabiegi wynikające z technologii produkcji, wykonywane są na zwierzętach wyłącznie przez osoby posiadające kwalifikacje określone odrębnymi przepisami, z zachowaniem koniecznej ostrożności, w sposób zapewniający ograniczenie cierpień i stresu zwierzęcia;
- Wszelkie zabiegi, w celach innych niż lecznicze lub diagnostyczne, albo w celach identyfikacji świń, zgodnie z odpowiednimi przepisami, a które w rezultacie prowadzą do uszkodzenia lub utraty wrażliwej części ciała albo zmiany układu kostnego, są zakazane, z wyjątkiem redukcji kłów u prosiąt i knurów, obcinania części ogona, kastracji samców, kolczykowania nosa u świń utrzymywanych w systemie otwartym, jeśli zabiegi te prowadzone są z uwzględnieniem przepisów prawnych;
- Zabiegi dotyczące skracania kłów oraz obcinania ogona można wykonywać ze względu na bezpieczeństwo świń oraz jako przeciwdziałanie okaleczaniu innych świń oraz tylko wtedy gdy środowiskowe metody zapobiegania agresji są nieskuteczne i przed ukończeniem 7 dnia życia. Po ukończeniu przez prosięta 7 dni, zabiegi mogą być wykonywane tylko w długotrwałym znieczuleniu;
- Wszystkie produkty lecznicze wydawane z przepisu lekarza, w tym uspokajające, mogą być podawane zwierzętom, z których lub od których pozyskuje się produkty pochodzenia zwierzęcego, wyłącznie przez lekarza weterynarii;
- Rolnik jest obowiązany, jeżeli jest to konieczne, do poddania zabiegom przeciwko zewnętrznym i wewnętrznym pasożytom prośnych loch i loszek umieszczonych w kojcach do proszenia;
- Rolnik jest obowiązany zapewnić, aby prosięta co najmniej do 28. dnia od dnia ich urodzenia przebywały z lochą, chyba że wystąpi zagrożenie zdrowia lochy lub prosięcia. Jednakże prosięta mogą być odsadzane także z innej przyczyny, nie wcześniej jednak niż w 21 dniu od dnia urodzenia, jeżeli po odsadzeniu zostaną umieszczone w pomieszczeniu uprzednio oczyszczonym, odkażonym i odizolowanym od pomieszczeń, w których utrzymuje się lochy;
- Rolnik jest obowiązany, w przypadku utrzymywania loch, loszek, warchlaków i świń na chów grupowo, do podjęcia działań minimalizujących agresję i zapobiegających walkom zwierząt, w szczególności-izolację świń chorych, zranionych, agresywnych oraz stały dostęp do materiałów absorbujących ich uwagę;
- Rolnik jest obowiązany zapewnić świniom stały dostęp do materiałów i przedmiotów absorbujących ich uwagę, w szczególności słomy, siana, drewna i trocin, o jakości nie wywierającej szkodliwego wpływu na ich zdrowie;
Opracowano na podstawie: Zasada Wzajemnej Zgodności (cross-compliance) Minimalne normy, Obszar A, Obszar B i Obszar C obowiązujący od 2013 r. Informacje o wymogach wzajemnej zgodności w gospodarstwach rolnych dla rolników ubiegających się o płatności bezpośrednie i wsparcie w ramach niektórych działań PROW 2007 – 2013. MRiRW
Wioletta Kmiećkowiak
Dział EOŚ WODR w Poznaniu
Praca pilarką łańcuchową naprawdę niesie ze sobą wiele zagrożeń. Prędkość liniowa łańcucha (piły łańcuchowej) często przekracza 20m/s!
Kontakt tak szybko poruszającego się ostrego łańcucha z ciałem nieść może ze sobą poważne dla zdrowia konsekwencje. Osoby zawodowo pracujące w sektorze usług leśnych muszą obowiązkowo ukończyć specjalny, zakończony egzaminem, kurs operatora pilarki. Tam, obok zasad bezpiecznej pracy, poznają elementy ergonomii (uczą się, jak małym wysiłkiem wykonać dużo pracy). Nie wszyscy użytkownicy pilarek łańcuchowych taki kurs ukończą (bo i nie wszyscy muszą), tym bardziej więc warto poznać zasady bezpiecznej obsługi i pracy pilarką łańcuchową. Pragnę zaznaczyć, że treści prezentowane poniżej i w kolejnych numerach są praktycznym, ale bardzo małym wycinkiem wiedzy na temat bezpiecznej pracy pilarką i zalecane jest pogłębienie ich poprzez lekturę stosownych broszur wydawanych przez producentów pilarek, rozmowę z doświadczony drwalami, a nawet ukończenie chociażby podstawowego kursu obsługi tego urządzenia (wszystko zależy od tego na ile często i jak często naszą pilarkę mamy zamiar eksploatować).
Proszę zwrócić uwagę na ilość wypadków w leśnictwie w 2010 roku w podziale na poszkodowanych i ilość zdarzeń.
Wg wydarzeń powodujących wypadki:
- W Polsce ogółem: 427, spowodowane przez uderzenie przez obiekt w ruchu: 99, spowodowane przez obciążenie fizyczne lub psychiczne: 48.
- W Wielkopolsce ogółem: 41, spowodowane przez uderzenie przez obiekt w ruchu: 12, spowodowane przez obciążenie fizyczne lub psychiczne: 1.
Wg przyczyn wypadków przy pracy:
- W Polsce ogółem: 799, z tego przez brak lub niewłaściwe posługiwanie się czynnikiem materialnym: 39, spowodowane przez nieużywanie sprzętu ochronnego: 6, spowodowane przez niewłaściwe samowolne zachowanie się pracownika: 56, spowodowane przez niewłaściwy stan psychofizyczny pracownika: 20.
- W Wielkopolsce: : 84, z tego przez brak lub niewłaściwe posługiwanie się czynnikiem materialnym: 3, spowodowane przez nieużywanie sprzętu ochronnego: 0, spowodowane przez niewłaściwe samowolne zachowanie się pracownika: 6, spowodowane przez niewłaściwy stan psychofizyczny pracownika: 1.
Proszę, bądź ostrożny, jeśli profesjonaliści ulegają wypadkom – jutro możesz to być Ty! Pamiętajmy – nieszczęścia bolą – nas samych, a zwłaszcza naszych bliskich!
Więcej informacji można na bieżąco uzyskać w prawie każdym numerze Poradnika Gospodarskiego wydawanego przez Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu. Bieżące informacje pochodzą z artykułu: Kimbar R., Szymański M. 2013, styczeń, s. 22-23. Dane statystyczne pobrano z Rocznika Statystycznego GUS Leśnictwo 2011, pobrano ze strony http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/rl_lesnictwo_2011.pdf dostęp dnia 11 marca 2013r., godz. 10:20.
Fot. Przykład bezpiecznego sposobu uruchamiania pilarki – stopa przytrzymuje dodatkowo urządzenie, włączony hamulec (foto. Robert Kimbar).
Specjalnie dla użytkowników Elektronicznej Platformy Świadczenia Usług wkrótce w specjalnym e-mailu (w formie .pdf) przekazany zostanie cały, oryginalny artykuł traktujący o bezpiecznej obsłudze pilarki łańcuchowej i bezpiecznej ścince i obalaniu drzew. Zachęcam do prenumeraty Poradnika Gospodarskiego.
Marek Szymański, dr inż., specj. ds. leśnictwa WODR w Poznaniu.
Więcej...
Projektowane jest rozporządzenie, które określa zmiany minimalnej ilości materiału siewnego, jaka powinna być użyta do obsiania 1 ha. Dostosowuje się ono do wymagań i oferty rynku, który oferuje odmiany mieszańcowe zbóż, a także planowanie wpisania soi i pszenicy twardej do dopłat do materiału siewnego.
Jak napisano w uzasadnieniu, wydanie nowego rozporządzenia jest podyktowane koniecznością doprecyzowania i aktualizacji minimalnych ilości materiału siewnego. Dla niektórych gatunków bowiem zmienione zostały normy wysiewu w związku z postępem hodowlanych i wprowadzeniem do uprawy nowych odmian zbóż odznaczającym się lepszym krzewieniem. Projektowane rozporządzenie uwzględnia bowiem postęp w hodowli roślin i aktualną ofertę odmian na rynku, zarówno tych populacyjnych, syntetycznych i mieszańcowych.
Jakie zmiany można zauważyć w projektowanym rozporządzeniu? Po pierwsze obniżono do 70 kg/ha minimalną ilość materiału siewnego dla odmian mieszańcowych pszenicy zwyczajnej, a także podano równoważną liczbę jednostki siewnej wynoszącej 1,7 jednostki. Po drugie określono normę dla pszenicy twardej, a także soi, których wcześniej nie było w zestawieniu dopłat do materiału siewnego. Po trzecie obniżono ilość materiału siewnego dla żyta mieszańcowego. Uwzględniono odmiany mieszańcowe jęczmienia, a w rodzaju owsa wyodrębniono owies zwyczajny, nagi i szorstki.
Według nowego projektu rozporządzenia w sprawie minimalnej ilości materiału siewnego, jaka powinna być użyta do obsiania lub obsadzenia 1 ha powierzchni gruntów ornych ma wynosić:
- odmiany populacyjnej pszenicy zwyczajnej - 150 kg,
- odmiany mieszańcowej pszenicy zwyczajnej - 70 kg albo 1,7 jednostki siewnej,
- pszenicy twardej - 150 kg,
- odmiany populacyjnej żyta - 90 kg,
- odmiany syntetycznej żyta - 80 kg,
- odmiany mieszańcowe żyta - 60 kg albo 1,7 jednostki siewnej,
- odmiany populacyjne jęczmienia - 130 kg,
- odmiany mieszańcowe jęczmienia - 90 kg albo 2 jednostki siewne,
- pszenżyta - 150 kg,
- owsa zwyczajnego - 150 kg,
- owsa nagiego - 120 kg,
- owsa szorstkiego - 80 kg,
- łubinu (żółtego, wąskolistnego lub białego) - 150 kg,
- grochu siewnego - 200 kg,
- bobiku - 270 kg,
- wyki siewnej - 80 kg,
- soi - 120 kg,
- ziemniaka - 2000 kg,
- mieszanek zbożowych lub mieszanek pastewnych sporządzonych z materiału siewnego gatunków lub odmian roślin zbożowych lub pastewnych wymienionych wcześniej - 140 kg.
Obecnie minimalna ilość materiału siewnego gatunków roślin rolniczych, jaka powinna być użyta do obsiania lub obsadzenia 1 ha powierzchni gruntów ornych, wynosi:
1) 150 kg - w przypadku pszenicy zwyczajnej;
2) 80 kg - w przypadku pszenicy mieszańcowej;
3) 130 kg - w przypadku żyta populacyjnego;
4) 80 kg - w przypadku żyta syntetycznego;
5) 60 kg albo 1,7 jednostki siewnej- w przypadku żyta mieszańcowego;
6) 130 kg - w przypadku jęczmienia;
7) 150 kg - w przypadku pszenżyta;
8) 150 kg - w przypadku owsa;
9) 150 kg - w przypadku łubinu (żółtego, wąskolistnego lub białego);
10) 200 kg - w przypadku grochu siewnego;
11) 80 kg - w przypadku wyki siewnej;
12) 270 kg - w przypadku bobiku;
13) 2000 kg - w przypadku ziemniaka;
14) 140 kg - w przypadku mieszanek zbożowych lub mieszanek pastewnych sporządzonych z materiału siewnego gatunków lub odmian roślin zbożowych lub pastewnych wymienionych w pkt 1-12.
Grzegorz Baier WODR Poznań
Wartości odżywcze chrzanu są nie do pogardzenia i dlatego warto w jadłospisie uwzględnić dodatek chrzanu do mięs, czy wędlin. Chrzan jest symbolem siły i zdrowia. Wartości odżywcze chrzan zawdzięcza dużej zawartości witaminy C, a także B i E, cukrów prostych, soli mineralnych- potasu, wapnia, magnezu, fosforu, żelaza, sodu, siarki. Zawiera również glikozydy, które decydują o właściwościach leczniczych i przyprawowych. Świeże liście i korzenie chrzanu mają działanie bakterio-, wiruso-, i grzybobójcze. Dodatek chrzanu do potraw pobudza wydzielanie soków trawiennych, wspomaga przemianę materii, poprawia pracę wątroby i nerek. Z uwagi na dużą zawartość witaminy C przetwory z chrzanu i z jego dodatkiem zwiększają odporność organizmu. Spożywanie chrzanu jest wskazane podczas kaszlu , czy stanów zapalnych zatok. Jednak osoby cierpiące na stany zapalne przewodu pokarmowego, schorzenia nerek, marskość wątroby nie powinny jeść chrzanu.
Najlepiej spożywać chrzan, gdy jest świeżo utarty. Wtedy należy w kuchni uchylić okno i w lekkim przewiewie utrzeć chrzan na tarce. Wyłożyć na sitko i przelać szybko gorącą wodą. Taki chrzan można użyć do przygotowania smacznych sosów na zimno lub na ciepło, czy dodać do ćwikły. Polecany do mięs wędzonych, szynki, czy tłustego mięsa wieprzowego. Chrzan jest wskazany jako dodatek do majonezów, jogurtu, sera białego, kapusty kwaszonej, ogórków, marchwi i wielu innych warzyw.
Liście chrzanu zabezpieczają żywność przed zepsuciem. Mięso, wędliny, masło, ser, jajka szczelnie owinięte czystymi liśćmi chrzanu zachowują dłużej świeżość, nie jełczeją, nie psują się, gdyż zawarte w liściach glikozydy siarkocyjnowe niszczą bakterie, wirusy i grzyby. Warto o tym pamiętać przy przewożeniu żywności w okresie letnim, kiedy panują wysokie temperatury.
Przepisy
SOS CHRZANOWY
Składniki:3 łyżki chrzanu, 1 winne jabłko, 4 łyżki gęstej śmietany lub majonezu, mały kubek jogurtu, 1 łyżeczka soku z cytryny, sól, cukier
Jabłka zetrzeć na tarce, skropić sokiem z cytryny i wymieszać z chrzanem, śmietaną i jogurtem. Doprawić do smaku solą i cukrem.
SOS WIELKANOCNY
Składniki: 4 Jajka ugotowane na twardo, 1 szklanka gęstej śmietany, 2 łyżki świeżo startego chrzanu, sok z połowy cytryny, po pęczku koperku, szczypiorku i rzeżuchy, sól, cukier
Żółtka przetrzeć przez sitko, utrzeć z sokiem z cytryny i chrzanem. Białka i zieleninę drobno pokroić , dodać śmietanę. Wszystko połączyć, doprawić do smaku i schłodzić w lodówce.
SURÓWKA Z CHRZANU Z JABŁKIEM
Składniki: 12 dag chrzanu, 20 dag jabłek, sok z 1 cytryny, 1/3 szklanki śmietany, sól, cukier,
Chrzan umyć, obrać i zetrzeć na tace. Zaraz skropić sokiem z cytryny i posolić. Jabłka umyć , obrać i zetrzeć na tarce. Połączyć z chrzanem, dodać śmietanę, przyprawić do smaku i wymieszać.
ĆWIKŁA Z CHRZANEM
Składniki: 50 dag buraków , 2 łyżki chrzanu tartego, sól, cukier, kwasek cytrynowy
Buraki umyć (nie obierać) i ugotować .Obrać i zetrzeć na tarce o drobnych oczkach. Dodać chrzan i doprawić do smaku, wymieszać.
Alicja Nowak
Dotacje dla przedsiębiorczych z Programu Opreacyjnego Ryby
Przygotowane przez Krzysztof GrafMijający okres budżetowy Unii Europejskiej ma zawsze do siebie to, iż w ostatnim roku kończy się pula dostępnych pieniędzy. Poza tym jak to zwykle bywa chętnych jest dużo więcej niż pieniędzy, a zainteresowanie dotacjami na inwestycje prowadzone na terenie obszarów wiejskich rośnie. Toteż zaczynają liczyć się działania, o których mniej słyszano, a dzięki którym można jednak zrealizować zaplanowane inwestycje.
Przykładem takiego działania jest Program Operacyjny Ryby na lata 2007-2013. Jego zasadnicza część została skierowana dla rybactwa, osób pracujących w rybactwie oraz osób odchodzących z rybactwa oraz terenów objętych działaniem Lokalnych Grup Rybackich. Końcowymi beneficjentami tych projektów są społeczności rybackie, zatrudnieni w sektorze rybackim lub ci, którzy poprzez swoją pracę mają związek z sektorem, społeczności lokalne, publiczne lub prywatne organizacje zaangażowane w lokalny rozwój wybranego obszaru (organizacje pozarządowe, fundacje, stowarzyszenia, lokalne rady, społeczność obywatelska). Wnioskować mogą obok osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej także sektor gospodarczy, przedsiębiorstwa już funkcjonujące oraz osoby fizyczne podejmujące działalność.
W przypadku osób prowadzących lub podejmujących działalność gospodarczą ważnym jest wsparcie finansowe w ramach osi 4, które obejmuje Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich, w tym działanie 4.1.3: „Podnoszenie wartości produktów rybactwa, rozwoju usług na rzecz społeczności zamieszkującej obszary zależne od rybactwa”
Za wybór projektów, które będą finansowane w ramach strategii odpowiadają Lokalne Grupy Rybackie (LGR), które prowadzą nabór i selekcję wniosków. W Polsce mamy 48 LGR, w tym 40 grup śródlądowych oraz 8 nadmorskich. Pomoc finansowa jest przyznawana na realizację operacji, która:
· jest zgodna z opracowywaną przez każdą grupę Lokalną Strategią Rozwoju Obszarów Rybackich (LSROR)
· będzie realizowana na obszarze gmin objętych LSROR
· została wybrana przez LGR
Dla przedsiębiorców szczególnie interesującym jest działanie 4.1.3, w ramach którego możliwe jest:
1) tworzenie i rozwój systemów sprzedaży bezpośredniej produktów rybactwa
2) podejmowanie i rozwój działalności gospodarczej w zakresie:
- konserwacji i naprawy pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli,
- naprawy i konserwacji statków i łodzi,
- handlu detalicznego, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi,
- działalności usługowej związanej z wyżywieniem,
- działalności związanej z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz działalności powiązanej,
- działalności prawniczej, rachunkowo-księgowej i doradztwa podatkowego,
- działalności w zakresie architektury i inżynierii, badań i analiz technicznych,
- opieki zdrowotnej,
- działalności sportowej, rozrywkowej i rekreacyjnej,
- naprawy i konserwacji komputerów i artykułów użytku osobistego i domowego,
- wykonywania robót budowlanych wykończeniowych
- działalności związanej z zakwaterowaniem lub usługami gastronomicznymi.
Pomoc finansową przyznaje się w formie zwrotu kosztów kwalifikowanych w wysokości do 60% tych kosztów. Przyznaje się ją do wysokości limitu, który w okresie realizacji programu wynosi 400 000 zł na jednego beneficjenta, z tym że pomoc na jedną operację nie może przekroczyć 300 000 zł.
KOSZTY KWALIFIKOWALNE:Koszty kwalifikowane obejmują większość kosztów związanych z prowadzeniem prac budowlanych oraz zakupem maszyn, urządzeń (także używanych !!!) i wyposażenia oraz dokumentacji potrzebnej do realizacji przedsięwzięcia. Obowiązuje ogólna zasada, iż są to koszty faktycznie poniesione przez wnioskodawcę, bezpośrednio związane z realizacją operacji i poniesione nie wcześniej niż w dniu złożenia wniosku o dofinansowanie. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa precyzyjnie definiuje czego do kosztów kwalifikowanych nie zalicza się:
1) Zakupu używanych maszyn, urządzeń lub innego sprzętu, jeżeli:- zostały zakupione z udziałem środków publicznych w okresie 5 lat poprzedzających rok ich nabycia,
- ich wartość rynkowa przewyższa wartość nowych,
- nie spełniają wymagań technicznych;
2) Nabycia gruntów, budynków, budowli lub prawa do dysponowania nimi, jeżeli:
- Nabycie ich nie miało bezpośredniego związku z operacją,
- Ich wartość przewyższa wartość rynkową lub odtworzeniową ustaloną w drodze wyceny w operacie szacunkowym,
- Podmiot zbywający w okresie 5 lat poprzedzających ich zbycie , otrzymał pomoc na ich zakup ze środków publicznych,
- powyżej 10% wartości wszystkich kwalifikujących się wydatków na daną operację
3) Nakładów rzeczowych niemających bezpośredniego związku z operacją
4) Amortyzacji środków trwałych, jeżeli beneficjent nie przedstawił pisemnego oświadczenia, że dokonał odpisów amortyzacyjnych
5) Pracy własnej wykonywanej przez wnioskodawcę będącego osoba fizyczną i pracy wolontariuszy
6) Kosztów ogólnych operacji, w tym kosztów połączeń telefonicznych, opłat za zużytą wodę, energię elektryczną i nośniki energii, składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne wnioskodawcy i osób przez niego zatrudnionych:
- powyżej 10% wartości netto operacji,
- które nie miały bezpośredniego związku z operacją
- które zostały naliczone niezgodnie z zapisami umowy o dofinansowanie
7) Kosztów poniesionych poza obszarem LSROR
Do wniosku o dofinansowanie załącza się szereg dokumentów, zależnie od rodzaju działalności i wnioskodawcy:
· Opis operacji pod kątem spełniania lokalnych kryteriów wyboru
· Aktualny odpis z KRS albo zaświadczenie o dokonaniu wpisu do ewidencji działalności gospodarczej,
· Pełnomocnictwo- jeśli zostało udzielone,
· Kopia dokumentu tożsamości (osoba fizyczna),
· Kopia dokumentu potwierdzającego prawo do dysponowania nieruchomością na cel związany z realizacją operacji,
· Dokument potwierdzający planowane koszty operacji (kosztorys inwestorski lub oferty związane z realizacją operacji),
· Uproszczony plan biznesowy,
· Pozwolenia budowlane lub zgłoszenie zamiaru wykonania robót - gdy jest wymagane,
· Pozwolenie wodnoprawne – gdy jest wymagane,
· Studium wykonalności – w przypadku braku pozwoleń lub zgłoszenia
· Zezwolenie na prowadzenie chowu lub hodowli ryb w polskich obszarach morskich - gdy jest wymagane,
· Kosztorys inwestorski – w przypadku gdy do kosztów kwalifikowalnych zalicza się wniesione nakłady rzeczowe dotyczące robót budowlanych lub prac konstrukcyjnych
· Operat szacunkowy - w przypadku gdy do kosztów kwalifikowalnych zalicza się wniesione nakłady rzeczowe w postaci nieruchomości,
· Decyzja w sprawie, spełniania wymagań weterynaryjnych określonych dla prowadzenia danego rodzaju działalności
· Szczegółowy opis operacji z podaniem specyfiki kosztów oraz wskazaniem źródeł finansowania – gdy wymaga tego specyfika operacji,
· Opis projektu kampanii, targów, wystawy, badania, wdrażanego systemu lub szkolenia z podaniem specyfiki kosztów oraz wskazaniem źródeł finansowania – gdy wymaga tego specyfika operacji,
Wybór projektów do dofinansowania dokonywany jest przez Komitet LGR do wysokości limitu dostępnych środków, w terminie 45 dni od ostatniego dnia składania wniosków. LGR dokonuje sprawdzenia zgodności z Lokalną Strategią Rozwoju Obszarów Rybackich (Projekt musi przyczynić się do osiągnięcia co najmniej jednego celu ogólnego, celu szczegółowego oraz może być realizowana w ramach co najmniej jednego środka)
PROCEDURA OCENY WNIOSKÓW:
Ocena złożonych wniosków następuje według określonych przez LGR kryteriów wyboru operacji. Po selekcji LGR sporządza listę rankingową projektów, która wraz z uchwałą Komitetu LGR w sprawie wyboru operacji wraz ze złożonymi wnioskami o dofinansowanie przekazywana jest do samorządu województwa
Wniosek nie jest rozpatrywany tylko w wypadku gdy nie został złożony w terminie lub gdy we wniosku nie wskazano adresu wnioskodawcy i nie można go ustalić na podstawie posiadanych danych. W pozostałych przypadkach wnioskodawca jest wzywany do usunięcia braków lub złożenia wyjaśnień w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania
Właściwy organ samorządu województwa rozpatruje wniosek w terminie 3 miesięcy od dnia przekazania tego wniosku przez LGR.
W przypadku niezachowania tego terminu organ samorządu województwa zawiadamia wnioskodawcę o przyczynach zwłoki, określając nowy termin rozpatrzenia wniosku, nie dłuższy jednak niż 30 dni.
W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku o dofinansowanie organ samorządu wyznacza wnioskodawcy termin podpisania umowy nie dłuższy niż 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia.
Organ samorządu województwa po pozytywnej ocenie wniosku o płatność przekazuje zlecenie płatności do ARiMR, która dokonuje tej płatności
Tak więc cała procedura do momentu podpisania umowy trwa 8 miesięcy począwszy ukazania się komunikatu o ogłoszeniu naboru lub 6 miesięcy licząc od złożenia wnioskuNa realizacje przedsięwzięcia może na wniosek beneficjenta zostać wypłacona zaliczka. Zaliczka może być udzielana do 100% kosztów kwalifikowanych operacji o ile zostanie to zapisane w umowie o dofinansowanie. Zaliczka wypłacana będzie w transzach (warunkiem wypłaty kolejnej zaliczki jest rozliczenie co najmniej 70% poprzedniej transzy zaliczki). Jeżeli wartość zaliczki nie przekracza 10 mln zł zabezpieczeniem zaliczki będzie weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową, przy kwotach wyższych jedynym dopuszczalnym zabezpieczeniem jest gwarancja bankowa.
Umowa o dofinansowanie może zawierać zobowiązania beneficjenta dotyczące:
· Osiągnięcia celu operacji i zachowania go przez 5 lat
· Niefinansowania realizacji projektu z udziałem innych środków publicznych
· Ograniczeń lub warunków obowiązujących przez 5 lat w zakresie:
· Przenoszenia własności rzeczy lub sposobu ich wykorzystania
· Sposobu lub miejsca prowadzenia działalności związanej z przyznaną pomocą
· Umożliwienia przeprowadzania kontroli przez 5 lat
· Przechowywania dokumentów przez 5 lat
· Informowania instytucji pośredniczącej o okolicznościach mogących mieć wpływ na wykonanie umowy przez 5 lat.
· Pięcioletni okres liczy się od dnia dokonania płatności końcowej
UWAGA! POMOC PODLEGA ZWROTOWI W CAŁOŚCI JEŻELI BENEFICJENT:· Nie osiągnął celu operacji lub nie zachował go przez 5 lat
· Uniemożliwił przeprowadzenie kontroli w okresie 5 lat
· Zaprzestał realizacji operacji
· Naruszył przepisy o zamówieniach publicznych
Tak jak widać mimo wyczerpywania środków są jeszcze możliwości skorzystania z dotacji unijnych. Wystarczy zainteresować się i sprawdzić czy jesteśmy zameldowani lub nasza firma została zarejestrowana na terenie działań jakiejś Lokalnej Grupy Rybackiej. Aktualne informacje o naborach można znaleźć na stronie Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a wykazy LGR należy szukać na stronach Urzędów Marszałkowskich.Opracował: Krzysztof Graf