Doradcy Zespołu Doradczego WODR w powiecie tureckim zorganizowali w dniu 02.03.2015 roku w Turku spotkanie producentów bydła mlecznego i opasowego. Celem spotkania było przedstawienie ważniejszych aspektów stosowania prawidłowego żywienia przeżuwaczy jako podstawy uzyskiwania dobrej zdrowotności stada i jego produkcyjności. Ważnym tematem do rozważenia dla rozwoju gospodarstw produkujących mleko było także przedstawienie perspektywy rozwoju mleczarstwa w Polsce po zniesieniu kwot mlecznych w UE.

W spotkaniu uczestniczyli rolnicy z powiatu tureckiego i doradcy z powiatu Koło, Konin i Turek, łącznie 82 osoby, a także przedstawiciele firm promocyjnych BZ WBK i Mleczarni Turek. Tematyka wykładów obejmowała: Rynek mleka po zniesieniu kwot mlecznych, Zasady przygotowania prawidłowego TMR-u i PMR-u, Racjonalna gospodarka na użytkach zielonych, Mykotoksyny - zapobieganie i sposoby detoksykacji. Przeprowadzili je specjaliści branżowi WODR Poznań - Jerzy Mikołajczak, Zbigniew Kwiatkowski, Jolanta Klupś i Michał Bartz. Wszystkie tematy wywoływały szeroką dyskusję uczestników, między innymi o przeniesieniu wyników nauki  do praktyki produkcyjnej i ich wpływie na organizację i rentowność gospodarstw. Firm BZ WBK przedstawiła ofertę leasingową zakupu maszyn, było również stoisko degustacji serów z Mleczarni Turek oraz poczęstunek dla wszystkich uczestników. Sądząc po ożywionej dyskusji i przedłużonym czasie spotkania, można stwierdzić, że konferencja spełniła założone cele informacyjno-edukacyjne.

Grażyna Jóźwiak, ZD Turek

Zdjęcia J.Jurkiewicz

Rolnictwo ekologiczne w Polsce zaczęło się rozwijać dynamicznie, choć rok 2014 wskazuje na znaczne spowolnienie i spadek liczby gospodarstw w stosunku do roku 2013. Rynek produktów ekologicznych rozwija się, jednak nadal zbyt wolno w stosunku do liczby producentów i przetwórców. Produkcja rolnicza metodami ekologicznymi jest najskuteczniejszą metodą ochrony środowiska i przyrody na terenach wiejskich. O potrzebie rozwoju rolnictwa ekologicznego decydują przede wszystkim konsumenci, poprzez coraz częstsze poszukiwanie żywności powstałej w warunkach jak najbardziej zbliżonych do naturalnych. Zwiększające się wciąż zapotrzebowanie na żywność ekologiczną świadczy o wzroście świadomości ekologicznej i zdrowotnej polskiego społeczeństwa. W krajach UE jest tendencja stałego wzrostu popytu na żywność produkowaną metodami ekologicznymi, wyprzedzającego podaż. Krajowa bariera popytowa związana jest głównie z poziomem zamożności społeczeństwa. Polska znajduje się obecnie na etapie rozwoju rynku biożywności, a zatem w obecnym momencie ważne jest zarówno upowszechnianie wśród producentów rolnych ekologicznych metod produkcji, jak i wychowanie oraz kształcenie potencjalnych konsumentów. Powszechne informowanie o walorach żywności ekologicznej jest działaniem niezmiernie pożądanym, gdyż z jednej strony wpłynie na właściwy wybór produktów spożywczych przez konsumentów i tym samym przełoży się na zdrowszy styl życia społeczeństwa, a z drugiej strony da szanse dalszego rozwoju dla gospodarstw produkujących zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego.

System ekologiczny oznacza sposób gospodarowania o zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej w obrębie gospodarstwa, oparty na środkach pochodzenia biologicznego i mineralnego nieprzetworzonych technologicznie, czyli rolnictwo bez agrochemii. Rolnictwo ekologiczne za podstawowy cel uznaje uzyskanie wysokiej jakości ziemiopłodów i dbałość o środowisko przyrodnicze. Każde gospodarstwo ekologiczne podlega corocznej kontroli (certyfikacji) potwierdzającej realizację kryteriów ekologicznego gospodarowania. Rolnictwo ekologiczne zatem nie sprowadza się wyłącznie do odrzucenia przemysłowych środków produkcji, lecz polega na umiejętnym gospodarowaniu środkami własnymi i dążeniu do samowystarczalności paszowej i nawozowej. Wymaga od rolnika wiedzy, doświadczenia i gotowości działania. Jeżeli wszystkie wymagania są spełnione, można oczekiwać pozytywnych rezultatów jakościowych. Przytoczę kilka wniosków z badań porównujących jakość ziemiopłodów z rolnictwa ekologicznego i konwencjonalnego. Wiele danych świadczy o wyraźnie wyższej zawartości azotanów i azotynów w konwencjonalnie produkowanych ziemiopłodach w porównaniu z produkowanymi ekologicznie. Jest to ważne, ponieważ azotany łatwo przekształcają się w azotyny, które mogą powodować niebezpieczną chorobę zwaną methemoglobinemią u noworodków, małych dzieci i ludzi starszych. Ponadto azotyny mogą reagować z aminami tworząc nitrozoaminy, substancje rakotwórcze i mutagenne, powodujące nowotwory przewodu pokarmowego i białaczki. Proces ten jest niebezpieczny nie tylko dla małych dzieci, ale także dla osób dorosłych bez względu na wiek. Przyjmując zawartość azotanów w płodach konwencjonalnych jako 100%, średnio 48% tej zawartości stwierdza się w surowcach konwencjonalnych. Daje te podstawę do stwierdzenia, że metody ekologiczne pozwalają zmniejszyć pobranie azotanów i azotynów przez ludzki organizm o około 50%. Bardzo ważne dla zdrowia ludzi są pozostałości pestycydów w produktach żywnościowych. Produkty ekologiczne są wolne od takich pozostałości, gdyż nie są dozwolone chemiczne środki ochrony roślin do stosowania w ekologicznym systemie produkcji. Zgodnie z wynikami badań naukowych nawet małe ilości pestycydów w spożywanej żywności mogą spowodować poważne negatywne zmiany w organizmie człowieka, szczególnie dotyczy to dzieci do lat 15, w tym przede wszystkim rozwijających się w łonie matki, a także kobiet w ciąży i karmiących. Główny problem polega na tym, że najwyższa dopuszczalna pozostałość pestycydów jest zwykle ustalana poprzez testowanie poszczególnych środków (każdego z osobna) na szczurach przez stosunkowo krótki okres. Natomiast prawie nic nie wiadomo na temat skutków spożywania łącznie setek różnych pestycydów w ciągu trwania całego życia. Poziomy pozostałości pestycydów znajdowane w ekologicznych surowcach roślinnych są zdecydowanie niższe niż w roślinach konwencjonalnych, co stwarza bezpieczniejsze warunki zdrowotne dla konsumentów żywności ekologicznej. Należy podkreślić, że w polskich produktach ekologicznych nie stwierdza się żadnych pozostałości pestycydów (prof. Ewa Rembiałkowska, SGGW). Wartość odżywcza żywności zależy przede wszystkim od odpowiedniej zawartości związków niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego. Zawartość fitozwiązków w produktach roślinnych jest szczególnie istotna. Witamina C pełni w ludzkim organizmie podstawową rolę dla kilku metabolicznych funkcji, głównie zapewnia prawidłowe funkcjonowanie systemu odpornościowego. Witamina C hamuje także powstawanie w organizmie rakotwórczych nitrozoamin, zmniejszając negatywny wpływ azotanów na ludzki organizm. Dlatego warzywa ekologiczne mogą być pomocne w profilaktyce przeciwnowotworowej. Zawartość cukrów ogółem w surowcach roślinnych nie tylko powoduje ich lepszy smak, ale jest także ważną składową jakości technologicznej. W produktach roślinnych uzyskanych w systemie rolnictwa ekologicznego stwierdza się wyższą zawartość cukrów. Natomiast ilość białka ogółem jest niższa w ziemiopłodach ekologicznych porównywanych z konwencjonalnymi, ale za to jakość białka mierzona zawartością podstawowych aminokwasów jest w nich wyższa. Warzywa i owoce z gospodarstw ekologicznych wyróżniają się lepszym smakiem i zapachem. Produkty te zawierają więcej cukrów ogółem, co wpływa na lepszą ocenę smakową ze strony konsumentów (prof. Ewa Rembiałkowska, SGGW).

Przeglądy badań naukowych żywności, przeprowadzone zarówno w USA, jak i w Europie wskazują jednoznacznie, że żywność ekologiczna statystycznie rzecz biorąc jest bardziej wartościowa dla ludzkiego organizmu niż żywność konwencjonalna.

W USA badania przeprowadziła amerykańska ekspert żywienia Virginia Worthington z Johns Hopkins University. Przeanalizowała ona wyniki 41 szczegółowych projektów badawczych, w których naukowcy porównywali wartość odżywczą i składniki różnych warzyw, owoców i pieczywa z upraw ekologicznych i z upraw przemysłowych. Okazało się, że przeciętnie produkt „ekologiczny” zawiera między innymi 27% więcej witaminy C, 21% więcej żelaza, 29,3% więcej magnezu, 13,6% więcej fosforu. Jednocześnie produkty ekologiczne zawierały 15,1% mniej szkodliwych azotynów niż produkty konwencjonalne. Natomiast naukowcy szwajcarscy przytoczyli aż 90 argumentów wskazujących na to, że rolnictwo i żywność ekologiczna są lepsze od konwencjonalnej. Oprócz powszechnie uznanych argumentów przemawiających za rolnictwem ekologicznym, takich jak niestosowanie nawozów sztucznych i pestycydów, zwrócono uwagę na jakość uzyskiwanych produktów. Uzyskano w badaniach następujące wyniki.

1. Warzywa i owoce ekologiczne zawierają znacznie więcej antyoksydantów, w tym najsilniejszego z nich resveratrolu. Jak wiemy antyoksydanty przeciwdziałają starzeniu się komórek.

2. Przeprowadzono bardzo dokładne badania tej samej odmiany jabłek – Golden Delicious i okazało się, że ich ekologiczna kopia posiada m.in. aż 32% więcej fosforu, 19% więcej antyoksydantów i 9% więcej błonnika.

3. Z wszystkich badań wynika, że przeciętnie także kartofle ekologiczne posiadają większą zawartość witaminy C niż konwencjonalne.

4. Udowodniono ponad wszelką wątpliwość, że statystycznie warzywa liściaste, głównie sałata, zawierają od 10 do 40% mniej azotynów – substancji szkodliwych dla organizmu.

W Polsce prof. Ewa Rembiałkowska (Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego) zajmuje się od wielu lat badaniem żywności ekologicznej. Z prowadzonych badań prowadzonych przez pracowników SGGW pod kierownictwem prof. Ewy Rembiałkowskiej wynika, że surowce z upraw ekologicznych pod wieloma względami przewyższają te pochodzące z upraw konwencjonalnych. Surowce ekologiczne w porównaniu z konwencjonalnymi zawierają zdecydowanie mniej składników niepożądanych dla zdrowia, w tym pozostałości antybiotyków, pestycydów i azotanów oraz azotynów, a jednocześnie zdecydowanie więcej suchej masy oraz składników korzystnych dla zdrowia, w tym witaminy C, związków fenolowych, nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz składników mineralnych. Przetworzona żywność ekologiczna ma podobne wyżej opisane cechy jak surowce, z których jest produkowana. Zarówno ekologiczne surowce, jak i produkty przetworzone są w badaniach konsumenckich wyżej oceniane pod względem smaku i zapachu niż produkty konwencjonalne. Kolejna istotna różnica to dodatki do żywności, których w produkcji konwencjonalnej stosuje się kilkaset, zaś w produkcji ekologicznej zaledwie około 50, przy czym wszystkie są naturalne w odróżnieniu od syntetyków stosowanych w masowej produkcji żywności.

Spożywanie na co dzień żywności ekologicznej zwiększa poczucie bezpieczeństwa konsumentom tejże żywności, wpływa pozytywnie na ich samopoczucie i zdrowie. Bardzo istotnym jest, by taką żywność spożywać regularnie.

Magazynowanie ekologicznej cebuli.

Czarna porzeczka w ekologicznej uprawie.

Dynia w gospodarstwie ekologicznym.

Z tej plantacji prosto trafiają do sklepu ekologicznego „Zosia” w Koninie.

Polacy uważają odnawialne źródła energii za najbardziej perspektywiczne, najtańsze i bezpieczne – tak wynika z badania CBOS. W „zieloną energię” wierzą w większości kobiety, młodzi i lepiej zarabiający. Z kolei elektrownie atomowe są uznawane za niebezpieczne.

CBOS w styczniowym sondażu zapytał Polaków o kwestie związane z energetyką. Autorów sondażu interesowały to, jak badani postrzegają różne źródła energii. Ankietowanym przedstawiono cztery kryteria oceny źródeł energii:

• kryterium wydajności energetycznej (wydajność energetyczna została zdefiniowana jako relacja między zużyciem źródła a ilością wytworzonej energii);
• kosztu wytworzenia energii (przez koszt wytworzenia energii rozumiano sumę wydatków koniecznych do pozyskania źródła oraz stworzenia i utrzymania infrastruktury niezbędnej do produkcji i dystrybucji energii);
• poziomu bezpieczeństwa (odnosił się do stopnia, w jakim wykorzystanie źródła energii zagraża otoczeniu – ludziom, środowisku, klimatowi);
• perspektywiczności (to inwestowanie w źródło energii i infrastrukturę potrzebną do jego wykorzystania dające nadzieję na większe bezpieczeństwo energetyczne w przyszłości).

Respondenci byli proszeni o wykorzystanie tych kryteriów do oceny: węgla (kamiennego i brunatnego), ropy naftowej, gazu ziemnego, gazu łupkowego, paliwa jądrowego (np. uranu, radu) oraz promieniowania słonecznego, wiatru, wody i biomasy, które dla uproszczenia ujęto łącznie jako odnawialne źródła energii.

Listę źródeł energii otwierał węgiel. Dominująca grupa badanych uważa, że surowiec ten jest wydajny (7%) i bezpieczny (62%). Opinie na temat perspektywiczności rozwijania energetyki węglowej są podzielone, choć częściej negatywne niż pozytywne (47% wobec 39%). Większość ankietowanych sądzi też, że produkcja energii z węgla jest kosztowna (56%).

Jeśli chodzi o ropę naftową, to wśród badanych dominuje pozytywna ocena wydajności (77%), bezpieczeństwa (61%) i perspektywiczności wytwarzania energii z tego surowca (56%). Przeważa jednak przekonanie, iż wykorzystywanie ropy naftowej wymaga dużych nakładów finansowych (57%).

Gaz ziemny postrzegany jest zwykle jako paliwo efektywne energetycznie (79%), przyszłościowe (66%), bezpieczne dla otoczenia (61%), ale drogie (49%).

Zdecydowanie najwięcej trudności przysparzała Polakom ocena gazu łupkowego – odpowiedzi niejednoznaczne stanowią od jednej trzeciej do dwóch piątych deklaracji. Ci, którzy mają wyrobione zdanie na ten temat, najczęściej uważają, że gaz niekonwencjonalny to paliwo, którego wykorzystanie wymagałoby poniesienia znacznych kosztów (38% ogółu), ale też mogłoby się przyczynić do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego w przyszłości (53%). Ponadto respondenci przeważnie sądzą, że surowiec ten jest wydajny energetycznie (51%), a technologie eksploatacji jego złóż i produkcji energii nie stanowią zagrożenia dla ludzi, środowiska i klimatu (44%).

Większość badanych uważa, że paliwo jądrowe jest wydajnym i przyszłościowym źródłem energii (odpowiednio: 62% i 51%). Elektrownie atomowe są jednocześnie uznawane za niebezpieczne dla otoczenia (68%). Prawie połowa respondentów (45%) twierdzi, że koszt produkcji i dystrybucji energii jądrowej jest wysoki, a niewiele mniejsza grupa (32%) nie potrafi go ocenić.

Z deklaracji ankietowanych wyłania się zdecydowanie pozytywny obraz odnawialnych źródeł energii. Badani niemal powszechnie określają energetykę odnawialną jako bezpieczną (86%, w tym 59% jako bardzo bezpieczną) i przyszłościową (80%). Dwie trzecie respondentów jest przekonanych o wydajności odnawialnych źródeł energii (67%), a ponad połowa – o względnie niewielkich kosztach ich przetwarzania (55%).

Jak podał CBOS, pokładaniu nadziei w odnawialnych źródłach energii sprzyja płeć żeńska, młodszy wiek, lepsze wykształcenie, uzyskiwanie wyższych dochodów per capita oraz lewicowa orientacja polityczna. Mężczyźni, najgorzej sytuowani oraz osoby o poglądach prawicowych relatywnie częściej opowiadają się za równomiernym rozwojem energetyki nieodnawialnej i odnawialnej.

Niemal połowa badanych (46%) uważa, że Polska powinna rozwijać technologie i infrastrukturę umożliwiającą korzystanie zarówno z nieodnawialnych, jak i odnawialnych źródeł energii. Zbliżona liczebnie grupa (42%) dostrzega potrzebę skoncentrowania się na energetyce odnawialnej. Jedynie 5% ankietowanych wiąże przyszłość kraju przede wszystkim z nieodnawialnymi surowcami energetycznymi.

Badanie przeprowadzono metodą wywiadów bezpośrednich w dniach 8-14 stycznia na liczącej 1005 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.

Źródło: PAP

Bieżąca sytuacja finansowa gospodarstw rolnych (początek 2015 roku) jest bardzo trudna ze względu na niską opłacalność w podstawowych kierunkach produkcji zwierzęcej, jak też wcześniej roślinnej, w tym sadowniczej i warzywniczej, na co duży wpływ miało i ma embargo na eksport produktów rolno-spożywczych, jak też wcześniejszy zakaz w naszym kraju tzw. uboju rytualnego. Brak eksportu na rynki wschodnie i azjatyckie spowodował mniejszy skup produktów rolnych, co w konsekwencji miało wpływ na obniżenie cen skupu, a to pośrednio wpłynęło na obniżenie opłacalności produkcji rolniczej.

Według danych GUS dochodowość w rolnictwie wynosiła:

• w 2011 roku 2.713 zł na ha przeliczeniowy,
• w 2012 roku 2.412 zł na ha przeliczeniowy,
• w 2013 roku 2.869 zł na ha przeliczeniowy,
• w 2014 roku – jeszcze brak danych z GUS, ale należy uważać, że nie będzie to rok lepszy od 2013.

Przeliczając tą dochodowość na gospodarstwo tzw. tradycyjne w produkcji i zapewniające poziom pracy włożonej z normą pracy rocznej zatrudnionego na pełnym etacie oraz porównując do krajowego wynagrodzenia średniego (netto) wg GUS, okaże się, że parytet dochodu rolnika do wynagrodzenia średniego to:

• w 2011 roku 71,81%,
• w 2012 roku 61,67%,
• w 2013 roku 70,55%,
• w 2014 roku ?%.

W roku 2014 (w wyniku wyliczenia własnego) parytet dochodów rolnika wynosił średnio 84,32%, a na koniec roku 75,59%, na co złożyła się niska opłacalność produkcji zbóż – ok. 92,63%, żywca wieprzowego – 59,69%, żywca wołowego – 93,72% i mleka – 96,12%.

Analiza rynkowa wykazuje spadek cen skupu w 2013 i 2014 r. od momentu wprowadzenia zakazu uboju rytualnego, jak też po wprowadzeniu embarga na eksport produktów rolnych.

W wyniku zakazu uboju rytualnego, co praktycznie dotyczyło roku 2013 i prawie całego 2014 (choć ceny skupu do dzisiaj nie wróciły do cen poprzednich), rolnicy – producenci żywca wołowego sprzedawali swoje produkty po niższych cenach w wyniku spadku eksportu wołowiny, co spowodowało spadek cen skupu żywca wołowego. Średnia maksymalna cena brutto skupu przed zakazem uboju rytualnego kształtowała się na poziomie 8,03 zł za 1 kg wagi żywej opasa, a średnia cena skupu na koniec 2014 roku wynosiła ok. 6,61 zł – stąd różnica na 1 kg 1,42 zł, czyli rolnik sprzedający żywiec wołowy, opasy na 1 szt. o średniej wadze ok. 700 kg traci ok. 987 zł.

W poszczególnych latach straty te kształtowały się na poziomie:

• w 2012 roku 532 zł na 1 szt., cena maks. skupu 8,03, min. 7,27 zł/kg wagi żywej;
• w 2013 roku 707 zł na 1 szt., cena maks. skupu 8,03, min. 7,02 zł/kg wagi żywej;
• w 2014 roku 987 zł na 1 szt., cena maks. skupu 8,03, min. 6,61 zł/kg wagi żywej.

Skutki finansowe wprowadzenia embarga na produkcję rolniczą, co spowodowało nasz mniejszy eksport produktów rolnych, w tym głównie produkcji i przetworów mięsnych, warzyw i owoców, czyli w efekcie niższe ceny skupu, można oszacować jako straty rolników – producentów, czyli wartość wynikającą z różnicy między ceną rynkową bieżącą a ceną opłacalną dającą rolnikowi parytet dochodu, czyli dochód porównywalny do dochodu –wynagrodzenia średniego krajowego netto wg GUS, tj.:

• żywiec wieprzowy, tucznik – strata ok. 282 zł/szt., cena rynkowa 3,79 zł/kg, cena minimalna – opłacalna 6,35 zł/kg;
• żywiec wołowy, opas – strata ok. 315 zł/szt., cena rynkowa 6,71 zł/kg, cena minimalna – opłacalna 7,16 zł/kg;
• mleko (1 szt. krowa mleczna) – strata ok. 350 zł rocznie, cena rynkowa 1,24 zł/l, cena minimalna – opłacalna 1,29 zł/l;
• zboża, pszenica – strata 56,50 zł na 1 tonie, cena rynkowa 72,20 zł/dt, cena minimalna – opłacalna 77,80 zł/dt.

Rzeczywista strata gospodarstwa rolnego zależeć będzie od wielkości gospodarstwa, czyli od wielkości produkcji i sprzedaży na rynek. Gospodarstwo o wielkości 13,51 ha (woj. wielkopolskie) przy produkcji tradycyjnej, tj. zbóż, żywca wieprzowego, żywca wołowego, mleka, może mieć stratę roczną z powodu niskich, nieopłacalnych cen skupu w wysokości ok. 40-45 tys. zł, a gospodarstwo specjalizujące się w produkcji trzody chlewnej, tuczników – nawet ok. 50-55 tys. zł, gospodarstwo produkujące opasy – ok. 17-20 tys. zł, produkujące mleko – straci ok. 12,5-15 tys. zł, a produkujące tylko zboża – ok. 5 tys. zł (potencjalnie mała, rynkowa produkcja). (Wyliczenia przy aktualnej sytuacji rynkowej, tj. styczeń 2015 r.)

Przy takiej nieopłacalności produkcji rolniczej zachodzi pytanie o funkcjonowanie gospodarstw rolnych, czyli funkcjonowanie przy braku środków finansowych na bieżącą i przyszłą produkcję gospodarstwa, a także na bieżącą odbudowę majątku gospodarstwa, wynikającą z amortyzacji tego majątku, czy też na utrzymanie rodziny rolnika.