Główny Lekarz Weterynarii informuje o wzrastającym ryzyku szerzenia się epidemicznej biegunki świń – ang. Porcine Epidemic Diarrea (PED) w Europie i poleca zwrócenie uwagi na przesyłki świń, w szczególności prosiąt i warchlaków, wśród których zanotowano istotnie zwiększoną liczbę padnięć, oraz informowanie hodowców świń, jak i podmioty zajmujące się zarobkowo przewozem tych zwierząt o wzrastającym ryzyku rozprzestrzeniania się tej choroby oraz znaczeniu prowadzenia oczyszczania i dezynfekcji środków transportu tych zwierząt. Dotychczas chorobę potwierdzono w następujących krajach UE: Holandii, Niemczech, Austrii. Pomimo że epidemiczna biegunka świń nie podlega obowiązkowi zwalczania ani rejestracji zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2014 r. poz. 1539), jednak może ona spowodować istotne straty w hodowli świń.

W związku z powyższym Główny Lekarz Weterynarii przekazuje informacje dotyczące tej choroby oraz tłumaczenie opinii naukowej Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) w sprawie epidemicznej biegunki świń i nowo pojawiającego się deltakoronawirusa świń, opublikowaną w dniu 16 stycznia 2015 r., a zastępującą wcześniejszą opinię opublikowana w dniu 31 października 2014 r.

Epidemiczna biegunka świń – ang. Porcine Epidemic Diarrea (PED) jest chorobą wirusową, która występuje tylko u świń, nie jest zoonozą. W jej przebiegu stwierdza się głównie objawy kliniczne ze strony układu pokarmowego, co ma związek z tym, że obecność wirusa stwierdza się w jelitach (po 36 godzinach od momentu zakażenia). Do najczęściej obserwowanych objawów klinicznych zalicza się: okresowo występującą biegunkę (tuczniki), depresję i utratę apetytu (lochy), a u prosiąt wodnistą biegunkę. Najbardziej wrażliwe są prosięta, u których śmiertelność może dochodzić do 100%. Padnięcia występują w mniejszym stopniu u warchlaków. Z kolei u macior i tuczników zazwyczaj nie są odnotowywane. Sekcyjnie stwierdza się zmiany w obrębie nabłonka błony śluzowej jelit. Jelita niejednokrotnie są rozdęte i przekrwione. Stwierdza się zniszczone kosmki jelitowe, przezroczystą błonę śluzową jelit. Przeniesienie wirusa może nastąpić wraz z przemieszczaniem świń, zanieczyszczonych środków transportu zwierząt oraz pasz. Wirus wykazuje tendencję do szybkiego rozprzestrzeniania się. Obecnie stosowane metody utrzymywania świń na fermach sprzyjają rozwijaniu się zakażeń (głównie poprzez powiązanie wielkotowarowych ferm świń poprzez różnych dostawców paszy i zwierząt do odchowu. Należ pokreślić, że wirus występujący od lat 70-tych w Europie różni się od wirusa wykrytego w Ameryce Północnej oraz Azji, pomimo że istnieją doniesienia naukowe, że wirusy mogą uodparniać krzyżowo świnie.

Jednocześnie, zagadnienie dotyczące epidemicznej biegunki świń było przedmiotem obrad Rady Sanitarno-Epizootycznej w dniu 22 stycznia 2015 r. Podczas posiedzenia wskazano na duże prawdopodobieństwo, iż zakażenia wirusem epidemicznej biegunki świń (PED) występują również w Europie Wschodniej, ale podkreślono, że jest to inny typ wirusa od występującego w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Zwrócono uwagę, że opracowanie i wprowadzenie na rynek szczepionki pomogłoby w przeciwdziałaniu dalszego rozprzestrzeniania się wirusa epidemicznej biegunki świń. Podkreślono, że w Stanach Zjednoczonych dopuszczono tymczasowo stosowanie szczepionki przeciwko tej chorobie.

Rada Sanitarno-Epizootyczna w ramach działań zapobiegawczych zaleciła analizowanie sytuacji epizootycznej w rejonach państw – miejsc pochodzenia świń przywożonych do Polski w ramach handlu wewnątrzwspólnotowego, pod kątem występowania epidemicznej biegunki prosiąt, przed dokonaniem zakupu świń. Należy również skupić się na rygorystycznym przestrzeganiu zasad profilaktyki nieswoistej w gospodarstwach.

W następstwie doniesień na temat pojawienia się w Ameryce Północnej nowej koronawirusowej choroby jelitowej świń wywoływanej nowo występującymi alfakoronawirusami świń, w tym wirusem epidemicznej biegunki świń i nowym deltakoronawirusem świń, w dniu 10 lipca 2014 r. zostało przyjęte rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 750/2014/EU w sprawie środków ochronnych związanych z epidemiczną biegunką świń odnośnie warunków dotyczących zdrowia zwierząt w zakresie wprowadzania świń do Unii. Ww. rozporządzenie wykonawcze ustanawia środki ochronne w odniesieniu do wprowadzania do Unii Europejskiej przesyłek żywych świń do celów hodowli i produkcji, pochodzących z obszarów, na których występuje choroba powodowana przez te wirusy, tak aby zapewnić wypełnienie niezbędnych gwarancji w gospodarstwie pochodzenia zwierząt oraz zapobiec wprowadzeniu choroby do Unii. Wspomniane środki ochronne miały być stosowane do dnia 12 stycznia 2015 r., ale w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa epidemicznej biegunki świń przedłużono ich obowiązywanie do końca października 2015 r. Choroba ta stanowi przedmiot naukowej opinii Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) pod tytułem „Scientific Opinion on porcine epidemic diarrhoea and emerging porcine deltacoronavirus” sporządzonej 31 października 2014 r., a następnie uzupełnionej w dniu 16 stycznia 2015 r. Zgodnie z niniejszą opinią zakażone zwierzęta, ich odchody, pasza i przedmioty zanieczyszczone odchodami stanowią matryce, za pośrednictwem których wirusy te są przenoszone. Od momentu przyjęcia rozporządzenia wykonawczego 750/2014/UE sytuacja epidemiologiczna w państwach trzecich (m.in. w Stanach Zjednoczonych) dotkniętych nową koronawirusową chorobą jelitową świń wywoływaną nowo występującymi alfakoronawirusami świń, w tym wirusem epidemicznej biegunki świń i nowym deltakoronawirusem świń, nie zmieniła się pod względem ryzyka rozprzestrzeniania się tych jelitowych koronawirusów świń. W związku z powyższym w dniu 8 grudnia 2014 r. przyjęte zostało rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 1306/2014/EU zmieniające rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 750/2014 poprzez przedłużenie okresu stosowania środków ochronnych w odniesieniu do epidemicznej biegunki świń (Dz. Urz. EU L 351 z dnia 09.12.2014 r.), które przedłużyło obowiązywanie niniejszych środków ochronnych do końca października 2015 r.

Ponadto, Komisja Europejska wydała rozporządzenie (UE) 2015/9 z dnia 6 stycznia 2015 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 142/2011 w sprawie wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 określającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, oraz w sprawie wykonania dyrektywy Rady 97/78/WE w odniesieniu do niektórych próbek i przedmiotów zwolnionych z kontroli weterynaryjnych na granicach w myśl tej dyrektywy (Dz. Urz. UE L 3 z dnia 7 stycznia 2015 r.), w którym ustanowiono wymóg, by pochodzące od świń krew i osocze krwi suszone rozpyłowo, sprowadzane z państw trzecich i przeznaczone do karmienia świń, było poddawane obróbce w wysokiej temperaturze, a następnie przechowywane przez określony czas w temperaturze pokojowej w celu zmniejszenia ryzyka skażenia. Obowiązek stosowania powyższych zabiegów wprowadzono z uwagi na rozprzestrzenianie się tego wirusa spowodowane niewłaściwą obróbką cieplną lub skażeniem po obróbce cieplnej pochodzących od świń krwi i osocza krwi suszonych rozpyłowo, które są tradycyjnym składnikiem pasz dla prosiąt.

W związku z powyższym, posiadacze świń powinni dążyć do zabezpieczenia stad świń przed tą chorobą, w tym w szczególności do przestrzegania zasad dobrej praktyki hodowlanej i bioasekuracji w gospodarstwach, oraz zaopatrzenia się w pasze oraz nowe zwierzęta od pewnych i sprawdzonych dostawców. Jednocześnie Główny Lekarz Weterynarii poleca przeprowadzenie badań w kierunku wykrycia epidemicznej biegunki świń (PED) w stadach świń, w których zgłoszono bardzo wysokie upadki prosiąt lub warchlaków, a objawy kliniczne lub zmiany anatomopatologiczne mogą wskazywać na wystąpienie tej choroby. Ww. zadanie powinno być finansowane zgodnie z art. 12 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2010 r. nr 112 poz. 744 ze zm.).

Jednocześnie Główny Lekarz Weterynarii informuje, że istnieje możliwość wykrycia materiału genetycznego wirusa metodą PCR w Państwowym Instytucie Weterynaryjnym – Państwowym Instytucie Badawczym w Puławach. Do badań należy przesłać próbki kału lub zawartość jelit (nie mniej niż 10 ml) lub wycinki jelita czczego, okrężnicy lub krętego (co najmniej 10-15 cm), w celu przebadania ich metodą PCR. Próbki powinny być pobrane niezwłocznie (w ciągu kilku minut po padnięciu prosiąt lub warchlaków) lub od nieleczonych świń, u których stwierdzono ostre objawy choroby (biegunkę) w okresie pierwszych 24 godzin od wystąpienia objawów. Próbki powinny zostać schłodzone (nie zamrożone) oraz przesłane do Zakładu Chorób Świń Państwowego Instytutu Weterynaryjnego – Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach. Nie należy przesyłać do badań całych zwłok świń.

W dniu 22 marca 2015r. w Sali Ziemi na terenie MTP w Poznaniu odbyła się uroczysta Gala Finałowa Konkursu „Wielkopolski Rolnik Roku 2014”, którego organizatorem jest Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego.

Kapituła Konkursu pod przewodnictwem prof. dr hab. Grzegorza Skrzypczaka przyznała 20 nominacji, wśród których znalazło się dwóch rolników z powiatu kaliskiego: Jarosław Wanga z żoną Aleksandrą zamieszkali w Nędzerzewie gm. Opatówek (uprawa warzyw gruntowych)  i Włodzimierz Cajler z żoną Anną z Blizanówka w gminie Blizanów (bydło mleczne).

Jarosław Wanga z zoną Aleksandrą

Spośród nominowanych wyłoniono 10 laureatów. W gronie zwycięzców, którzy otrzymali  tytuł Wielkopolski Rolnik Roku 2014 i statuetkę „Siewcy” a także nagrody pieniężne w wysokości 10 tys. zł znalazł się Jarosław Wanga.

Na zdjęciu od lewej Krzysztof Nosal (Starosta Kaliski), Stanisław Zabarski (Kierownik Zespołu Doradczego WODR w Powiecie Kaliskim), Jarosław Wanga, Jan Kłysz (Wicestarosta Kaliski), Aleksandra Wanga, Sebastian Wardęcki (Wójt Gminy Opatówek) Mieczysław Łuczak (Przewodniczący Rady Powiatu Kalikiego)   

Na galę konkursu przybyło ponad 2000 osób z całej Wielkopolski w tym wielu doradców WODR, którzy dokładają starań w rozwój gospodarstw rolnych.

Gratulacje laureatom złożyli: gospodarz imprezy Krzysztof Grabowski - Wicemarszałek Województwa Wielkopolskiego, Zofia Szalczyk – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Piotr Walkowski - poseł na Sejm RP i prezes Wielkopolskiej Izby Rolniczej i wielu innych znamienitych gości. W części artystycznej wystąpił Zbigniew Wodecki z ciekawym programem artystycznym.

Jarosław i Aleksandra Wangowie prowadzą rodzinne gospodarstwo  „WANGA”, w którym uprawiane są warzywa gruntowe  na powierzchni 60 ha. Wybrane gatunki to: buraki czerwone, cebula, kapusta biała i czerwona, marchew, seler i ziemniaki. Osiągane plony są wysokie i bardzo dobrej jakości. Średnie z kilku lat wynoszą: marchew – 80 t/ha, seler – 60 t/ha, kapusta biała 100 t/ha, cebula 50 t/ha. Uprawy są nawadniane i nawożone w sposób optymalny. Gospodarstwo posiada wdrożony certyfikat GLOBALGAP.

W ubiegłym roku oddano do użytku nowy obiekt magazynowo-przechowalniczy z zapleczem socjalnym i biurowym.

Gospodarstwo należy do grupy Gospodarstw Demonstracyjnych Wielkopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Poznaniu.

Stanisław Zabarski

Skorzonera, wężymord, czarny korzeń (Scorzone – oznacza czarnego jadowitego węża) – gatunek rośliny warzywnej z rodziny astrowatych. Pochodzi z południowej Europy, najprawdopodobniej z Hiszpanii oraz z części Azji (Syberia Zachodnia, Kaukaz).

Ludwik XVI nakazał uprawianie skorzonery na masową skalę, ponieważ był przekonany, że leczy ona „zniszczony żołądek”. I to on sprawił, że w Europie nastąpiła moda na jej jedzenie, zwłaszcza że w tamtych czasach wypijano ogromne ilości kawy, słodząc ją właśnie skorzonerą. Nawet konserwatywna wiktoriańska Anglia pokochała ją całym sercem. Zanim zaczęto w Polsce spożywać skorzonerę, używano ją jako lekarstwo na ukąszenie żmii, stąd też jej inna nazwa „wężymord”. W Polsce pojawiła się za czasów króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, ale popularność zyskała dopiero w XIX wieku. Pierwsze wzmianki o tym warzywie możemy znaleźć w XVIII-wiecznej książce kucharskiej zatytułowanej „86 przepisów ułożonych i spisanych przez J. P. Tremona, pierwszego kuchmistrza Jego Królewskiej Mości Stanisława Augusta Poniatowskiego”.

Współczesna medycyna potwierdza, że skorzonera wzmacnia system odpornościowy. Ze względu na wysoką zawartość cukru owocowego (fruktozy) jest idealna dla diabetyków. Nieosolony wywar ze skorzonery działa odwadniająco, co jest dobre dla chorych na podagrę, a także dla osób odchudzających się. Korzeń skorzonery słynie z właściwości przeciwkaszlowych.

Współcześnie żyjący niemiecki znawca ziół Konrad Kobl uważa, że skorzonera poprawia pracę mózgu i służy naszemu organizmowi jako istotny środek budujący. Dzięki badaniom Kobla wiadomo, że jej korzeń zawiera bardzo dużo wapnia, tak potrzebnego kościom. Na wypadek skażenia środowiska, np. w wyniku awarii elektrowni atomowej, warto zjadać jak najwięcej skorzonery – ogłosił przed kilku laty Kobl. Dzięki niej szkodliwe radioaktywne izotopy nie będą odkładać się w naszych kościach.

Spożywanie gotowanych korzeni łagodzi stany zapalne skóry i zapobiega jej starzeniu, leczy trądzik i liszaja. Ma dużo wapnia, więc chroni przed osteoporozą. Przyspiesza też zrastanie kości po złamaniach. Zawiera witaminy: B1, B2, C i E; pierwiastki: potas, magnez, sód, żelazo, fosfor i wapń, a także barwnik karotenowy (o silnych właściwościach przeciwutleniających) oraz fruktozę (cukier owocowy). Skorzonera zalecana jest dla ludzi pracujących umysłowo i uczących się oraz dla ludzi chorych na depresję, osłabionych i przemęczonych. Dzięki zawartości inuliny jest stosowana jako słodzik przez chorych na cukrzycę. Wartości odżywcze zawarte w czarnym korzeniu pomagają w chorobach układu pokarmowego, ułatwiają trawienie, regulują pracę żołądka.

Korzeń wydziela klejący, mleczny sok, a skórka korzenia barwi ręce na czerwono-brunatny kolor, dlatego najlepiej podczas obierania używać rękawiczek ochronnych. Obrane korzenie należy od razu włożyć do naczynia z zakwaszoną wodą (cytryną lub octem), ponieważ bardzo szybko ciemnieją. Chociaż trudno ją obecnie kupić, zaczyna powoli pojawiać się jako nieznane, wręcz unikatowe warzywo.

We Francji walory smakowe skorzonery są w pełni doceniane. Kuchnia francuska wykorzystuje ją na wiele sposobów. Za jej przykładem można skorzonerę podawać jak szparagi w towarzystwie różnych sosów. Świetnie też smakują ugotowane, polane masłem z bułką tartą. Skorzonerę, obraną i opłukaną, gotuje się w osolonej i osłodzonej wodzie przez 25-30 minut. Korzenie można zapiekać pod beszamelem lub smażyć w cieście naleśnikowym. Ugotowaną skorzonerę można też dodać do jajecznicy lub omletu. Doskonałym daniem jest upieczona w piekarniku, polana oliwą i miodem z dodatkiem drobno pokrojonego czosnku. Jadalne są także młode listki skorzonery, które jada się na surowo, dodając do sałatek. Jeść należy z solą, masłem i przyprawami, najlepiej jesienią i podczas zimowych miesięcy.

Ta ugotowana smaczna potrawa, służy jako zdrowe jedzenie i potrzebna jest ciału.

Skorzonera po polsku

Składniki: 1 kg skorzonery, 4 łyżki masła, 2 łyżki tartej bułki, 2 łyżki soku z cytryny, 1 łyżeczka cukru, szczypta soli.

Przygotowanie: Oczyszczoną skorzonerę obieramy ze skóry, płuczemy i wkładamy do naczynia z wodą zakwaszoną sokiem z cytryny. Do osolonego wrzątku wrzucamy skorzonerę, doprawiamy solą, osładzamy 1 łyżeczką cukru i gotujemy przez 30 minut. Ugotowaną skorzonerę odcedzamy. Skorzonerę polewamy przesmażoną na maśle bułką tartą.

Sałatka ze skorzonery

Składniki: 50 dag skorzonery, 2 jajka, gruszka, jabłko, 4 łyżki majonezu, 3 łyżki natki pietruszki, 2 łyżki posiekanych orzechów włoskich, sok z cytryny, cukier, sól, pieprz.

Przygotowanie: Oskrobaną, ugotowaną w osolonej i ocukrzonej wodzie skorzonerę odcedzić. Następnie pokroić ją na kawałki długości 1 cm, skropić z sokiem z cytryny, dodać posiekane jajka na twardo, pietruszkę, pokrojone w kostkę jabłko i gruszkę.Wymieszać z majonezem i przyprawami. Podawać z orzechami.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. nr 199, poz. 1277). Ustawa ta, to zbiór regulacji prawnych w zakresie ocen oddziaływania na środowisko, które wynikają z przepisów prawa Unii Europejskiej.

Ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko przeprowadza się w toku postępowania o wydanie decyzji:

• o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko – obligatoryjnie oraz dla przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko – jeżeli właściwy organ stwierdzi potrzebę przeprowadzenia takiej oceny,
• udzielającej zezwolenia na realizację przedsięwzięcia (np. pozwolenie na budowę) – tzw. ponowna ocena.

Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko obejmuje trzy najważniejsze elementy:

• weryfikację raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko,
• uzyskanie wymaganych opinii i stanowisk (np. regionalnego dyrektora ochrony środowiska lub inspekcji sanitarnej),
• zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu.

Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko zawiera:

• opis planowanego przedsięwzięcia, w szczególności:
  • charakterystykę przedsięwzięcia i warunki użytkowania terenu w fazie budowy i eksploatacji lub użytkowania,
  • główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych,
  • przewidywane rodzaje i ilości zanieczyszczeń, wynikające z funkcjonowania planowanego przedsięwzięcia;
• opis analizowanych wariantów, w tym:
  • wariantu wnioskodawcy oraz racjonalnego wariantu alternatywnego,
  • wariantu najkorzystniejszego dla środowiska wraz z uzasadnieniem ich wyboru,

a także:

• określa przewidywane oddziaływanie na środowisko analizowanych wariantów;
• opisuje przewidywane działania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru;
• przedstawia propozycję monitoringu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na etapie jego budowy i eksploatacji lub użytkowania, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru;
• analizuje możliwe konflikty społeczne związane z planowanym przedsięwzięciem;
• przedstawia zagadnienia w formie kartograficznej w skali odpowiadającej przedmiotowi i szczegółowości analizowanych w raporcie zagadnień oraz umożliwiającej kompleksowe przedstawienie przeprowadzonych analiz oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko;
• zawiera streszczenie w języku niespecjalistycznym informacji zawartych w raporcie, w odniesieniu do każdego elementu raportu.

Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko powinien uwzględniać oddziaływanie przedsięwzięcia na etapach jego realizacji, eksploatacji lub użytkowania oraz likwidacji.

W ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko właściwy organ występuje o uzgodnienie do regionalnego dyrektora ochrony środowiska oraz o opinię do Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego lub Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego. Uzgodnienie warunków realizacji przedsięwzięcia przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska jest wiążące dla organu wydającego decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację inwestycji, w przeciwieństwie do opinii inspekcji sanitarnej, która jest niewiążąca. Odmowa uzgodnienia warunków realizacji danego przedsięwzięcia przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska powinna skutkować odmową określenia uwarunkowań środowiskowych dla tego przedsięwzięcia.

Bardzo istotnym elementem oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko jest udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji. Organ wydający decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach ma obowiązek przeprowadzenia postępowania z udziałem społeczeństwa, w ramach którego podaje do publicznej wiadomości informacje o:

• przystąpieniu do przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko,
• wszczęciu postępowania,
• przedmiocie decyzji, która ma być wydana w sprawie,
• organie właściwym do wydania decyzji oraz o organach właściwych do wydania opinii i dokonania uzgodnień,
• możliwościach zapoznania się z niezbędną dokumentacją sprawy oraz o miejscu, w którym jest ona wyłożona do wglądu,
• możliwości składania uwag i wniosków,
• sposobie i miejscu składania uwag i wniosków, wskazując jednocześnie 21-dniowy termin ich składania,
• organie właściwym od rozpatrzenia uwag i wniosków,
• terminie i miejscu rozprawy administracyjnej otwartej dla społeczeństwa, jeżeli ma być ona przeprowadzona.

Uwagi i wnioski, które mogą być wnoszone w formie pisemnej, ustnie do protokołu lub drogą elektroniczną, są analizowane i rozpatrywane przez organ wydający decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach. Organ ten ma obowiązek ustosunkowania się do nich w uzasadnieniu decyzji. Uwagi i wnioski złożone po upływie 21-dniowego terminu nie będą rozpatrywane.

Źródło: www.mos.gov.pl