Sposób wykonania instalacji elektrycznej, średnice kabli, materiał z jakiego są wykonane (aluminium czy miedź), mają bardzo duże znaczenie w późniejszym funkcjonowaniu budynku, jeżeli chodzi o bezawaryjność działania elektryki w całym obiekcie. W zależności od potrzeb dobieramy przewody i osprzęt podtynkowy, specjalny lub natynkowy.
Osprzęt instalacji elektrycznej. Są to puszki, gniazda wtyczkowe i łączniki, wyłączniki, przyciski dzwonkowe. Puszki rozgałęźne prądu produkuje się w różnych kształtach: okrągłym, kwadratowym lub prostokątnym. Zależnie od sposobu wykonania instalacji stosuje się puszki:
- podtynkowe bez pokrywki, gdy w puszce będzie umieszczony łącznik albo gniazdo wtyczkowe,
- podtynkowe z pokrywką, gdy jest to puszka przelotowa lub rozgałęźna,
- natynkowe nieuszczelniane lub szczelne z dławikami; podobnie gniazda i łączniki natynkowe mogą mieć obudowę nieuszczelnianą lub szczelną.
Łączenie przewodów w puszkach. Przewody w puszkach należy łączyć za pomocą pierścieni rozgałęźnych lub specjalnych zacisków. Samo skręcenie końców dwóch przewodów ze sobą, a następnie ich zaizolowanie, jest nietrwałe, może spowodować iskrzenie w puszce.
Instalacja podtynkowa. Jednym ze sposobów wykonania instalacji elektrycznej w domu jest ułożenie przewodów elektrycznych płaskich bezpośrednio na nieotynkowanych ścianach, zamocowanie puszek rozgałęźnych i wytynkowanie powierzchni ścian i sufitów. Po wykonanym gipsowaniu i malowaniu wewnętrznym montujemy osprzęt instalacji elektrycznej: gniazda, włączniki i oprawy świetlne. Można też na ścianach, przed ich otynkowaniem, ułożyć rurki izolacyjne i puszki, pokryć ściany tynkiem, a następnie w rurkę wciągnąć odpowiednią licbę przewodów żyłowych. Rozwiązanie to umożliwia późniejsze naprawy czy drobne przeróbki instalacji bez wyrywania przewodów spod tynku i rujnowania powierzchni ścian i sufitów.
Gniazda wtykowe 230 V. Według nowych norm gniazda wtyczkowe we wszystkich pomieszczeniach domu, a więc w pokojach mieszkalnych, holach, garderobach muszą mieć obecnie styk ochronny – bolec, do którego jest przyłączony przewód ochronny. Przepis dotyczy nowych i modernizowanych instalacji.
Wnioski i uwagi końcowe
Indywidualny projekt budowlany nie zawiera projektu instalacji elektrycznej. Nam jako inwestorom zależy, aby instalacja elektryczna funkcjonowała bez zarzutu, dlatego też warto zwrócić się do upoważnionego projektanta branży elektrycznej, by wykonać jej projekt z pokazaniem rozprowadzenia kabli, a co najważniejsze ich grubości i najlepiej, by były to przewody miedziane. Poinformujmy również projektanta o dodatkowych urządzeniach elektrycznych, jakie będziemy chcieli zamontować w pomieszczeniach (np. klimatyzacja, gniazda elektryczne 380 V). Projektant zaprojektuje właściwy przekrój przewodów w instalacji zalicznikowej, jak i przyłącza do budynku do licznika, wówczas instalacja będzie funkcjonowała bez niespodzianek. Nie nastąpi zjawisko przegrzewania się przewodów zalicznikowych i przedlicznikowych przyłącza energetycznego.
Dziś prawdziwym wyzwaniem świadomego konsumenta jest prowadzenie domu w sposób ekologiczny, bez szkodliwych dla zdrowia płynów i proszków. Stare sposoby były i będą zawsze na tyle skuteczne, że warto z nich korzystać na co dzień. Zamiast kupować nowe przereklamowane detergenty, których co roku przybywa , warto wrócić do bardziej przyjaznych środków czystości, które tak samo działają, a może lepiej, i są zdecydowanie tańsze.
Niektóre dostępne w handlu chemiczne środki czystości mogą prowadzić do powstawania uczuleń i alergii nie tylko na skórze, tak samo szkodzimy sobie na zdrowiu wdychając opary tych środków. Środki chemiczne reklamowane w środkach masowego przekazu można z powodzeniem zastąpić bardziej przyjaznymi dla naszego zdrowia najzwyklejszymi środkami spożywczymi, takimi jak: ocet spirytusowy, soda oczyszczona, cytryna czy sól kuchenna, stosując do mycia dobrą ściereczkę z mikrofibry lub gąbkę.
Wszelkie wyposażenie łazienek, tj. wanna, umywalka, płytki, WC, można wyczyścić pastą z octu i sody oczyszczonej. Zbyt mocno osadzony kamień na płytkach lub kabinie prysznicowej wystarczy przetrzeć mocno nasączoną ściereczką z octem, pozostawić na chwilę i ponownie przetrzeć tą ściereczką, a osad z kamienia znika. Tak samo fugi między płytkami czyścimy papką z sodą oczyszczoną, którą nakładamy na fugi i po ok. 15 minutach zmywamy wodą.
Piekarnik można wyczyścić pastą zrobioną z 1 szklanki sody oczyszczonej, 2 łyżek soli i tyle gorącej wody, żeby powstała konsystencja pasty. Tak przygotowaną pastę nanosimy i pozostawiamy na ściankach piekarnika przez około 15 minut, a jeżeli jest bardziej brudny – na kilka godzin, po czym usuwamy resztki pasty i myjemy wodą.
Zwykły ocet z dodatkiem wody można z powodzeniem wykorzystać do wszelkiego mycia: czyszczenia chociażby luster, okien, drzwi, chromowanych elementów jak klamki, krany, kurki, mycia podłóg drewnianych, paneli, lamp, mebli, sprzętu AGD – lodówki, zmywarki, pralki.
Ocet jest również bardzo polecany jako dodatek do płukania w pralce automatycznej zamiast innych dostępnych w handlu płynów do płukania tkanin. Może być także pomocny przy praniu ciemnej odzieży mocno pokrytej sierścią psa lub kota – dodajemy go jako uzupełnienie do płynu lub proszku do prania. Po wypraniu efekt jest zaskakujący, rzeczy są czyste i wolne od włosków.
Ocet jest idealny do czyszczenia ekspresu do kawy. Poleca się raz w miesiącu czyścić ekspres do kawy, jeśli jest w stałym użytkowaniu. Wystarczy by w miejsce wody do pojemnika wlać ocet i uruchomić pełen cykl zaparzania kawy bez wsypywania kawy. Następnie trzeba uruchomić urządzenie jeszcze dwukrotnie z samą wodą w celu pozbycia się nieprzyjemnego zapachu octu. Taki zabieg przedłuża żywotność ekspresu i usuwa resztki osadów z przewodów i filtrów, co pozwala dalej delektować się dobrą, ulubioną kawą.
Czajnik do gotowania wody będzie wolny od kamienia, kiedy zagotujemy w nim wodę i dodamy ½ szklanki octu, po czym tak pozostawiamy na całą noc. Do rana osad z kamienia na ściankach się rozpuści. Taki czajnik na pewno będzie bardziej energooszczędny i będzie szybciej gotował wodę.
Stosujmy łatwe, zdrowsze i ekonomiczne rozwiązania na co dzień w naszym domu.
Apiterapia to metoda profilaktyki i leczenia przy pomocy produktów pszczelego pochodzenia, przy czym mogą być użyte tylko produkty pszczele lub preparaty wykonane z częściowym ich udziałem. Przewagą produktów pszczelich nad standardowymi lekami jest brak skutków ubocznych oraz łatwość ich przyswajania przez organizm (oczywiście przy fachowym stosowaniu).
Działanie produktów pszczelich jest wielokierunkowe: antybakteryjne, cytostatyczne, regeneracyjne, lipostabilne, stymulujące, metaboliczne, detoksykacyjne, immunomodulacyjne, znieczulające i hormonopodobne. Z tego względu apiterapia stanowi wspomaganie lub alternatywę dla leczenia przy użyciu nowoczesnych leków syntetycznych. W apiterapii stosuje się miód pszczeli, propolis (kit pszczeli), pyłek kwiatowy (pszczeli), jad pszczeli, mleczko pszczele, wosk, czyli leki natury. A więc zamiast do apteki, chodź po leki do pasieki.
Zastosowanie produktów pszczelich
 |
Miód pszczeli dla organizmu człowieka spełnia bardzo ważną rolę. Właściwością miodu jest wiązanie i neutralizowanie toksyn pochodzących ze skażonego środowiska. Miód chroni ludzi posiadających kontakt z metalami ciężkimi (w tym z ołowiem). Zmniejsza toksyczne działanie używek: alkoholu, tytoniu, kawy. Jest doskonałą odżywką dla osób pracujących fizycznie i umysłowo. Osobom w podeszłym wieku zaleca się dla wzmocnienia organizmu pić dziennie 1-2 szklanki wody miodowej (1 łyżka miodu rozpuszczona w jednej szklance letniej wody). Miód między innymi leczy: choroby układu oddechowego (kaszel, katar, zapalenie gardła), układu krążenia (choroby wieńcowe, wysokie ciśnienie, nerwicę serca), układu pokarmowego (wrzody żołądka i dwunastnicy, odtruwa organizm, wzmacnia wątrobę, poprawia perystaltykę), układu moczowego (działa moczopędnie, diuretyczne), układu nerwowego (wzmacnia układ nerwowy, uspokaja, poprawia nastrój), choroby skóry (przyspiesza gojenie ran, oparzeń, odmrożeń) i inne choroby. Kto miód łyka, jak koń bryka. |
 |
Pyłek pszczeli służy do leczenia między innymi: miażdżycy, choroby niedokrwiennej, chorób nerwowych, schorzeń wątroby, przerostu gruczołu krokowego, niedokrwistości, choroby wrzodowej żołądka, dwunastnicy, choroby alkoholowej, cukrzycy, wzroku, alergii i chroni układ naczyniowy mózgu. Zawiera pełny zestaw aminokwasów, odżywia mózg, całkowicie zapobiega niedokrwieniom i wystąpieniu udaru. Pamiętajmy, że serce pracuje najbardziej ze wszystkich organów u człowieka – w ciągu doby uderza 100 tys. razy, ta praca wymaga dostarczenia odpowiedniego paliwa, w które zabezpiecza nas pyłek kwiatowy. |
 |
Propolis pszczeli to jedna z najstarszych substancji leczniczych w dziejach ludzkości, jest przetworzoną żywicą roślin. Należy do najbardziej skutecznych antybiotyków. Służy do leczenia: schorzeń układu oddechowego (grypy, przeziębień, zapaleń krtani, tchawicy, oskrzeli, anginy), schorzeń przewodu pokarmowego (zapalenia błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, nieżytów przewodu pokarmowego, zatrucia alkoholowego, nadkwasoty), schorzeń skóry (oparzeń, odmrożeń, odleżyn, ran) i innch chorób. Skutkuje na wszystkie bakterie i wirusy, na które nie tworzy się żadna odporność, oddziaływuje do rozkładu komórki oraz niszczy wszystkie grzyby i pierwotniaki. Działa cytostatycznie i chemoprewencyjnie pozbywając się komórek starych i nowotworowych. Propolis nazywany jest antybiotykiem XXI wieku. |
 |
Mleczko pszczele wytwarzają pszczoły, karmicielki. Karmią im młode larwy oraz matkę pszczelą. Matka karmiona tylko mleczkiem potrafi złożyć do 2000 jajeczek w ciągu doby, o masie równej masie własnego ciała. Mleczko ze względu na swój bardzo bogaty skład jest znakomitym biostymulatorem organizmu ludzkiego, uaktywnia przemianę materii, zwiększa aktywność życiową. Stosuje się je do leczenia chorób serca, układu trawienia, niedokrwistości, ran, schorzeń narządów wzroku i słuchu, nerwic, schizofrenii i innych chorób. |
 |
Jad pszczeli znalazł głównie zastosowanie w leczeniu chorób reumatycznych. Jest tu bardzo skuteczny. Stosuje się go również z dobrym skutkiem w leczeniu schorzeń układu nerwowego (np. migrenie), w chorobach układu krążenia (np. chorobie Burgera), astmie, leczeniu ran. Może być stosowany w postaci kontrolowanych użądleń, w postaci preparatów, maści, inhalacji, kąpieli. |
 |
Wosk pszczeli stosuje się w leczeniu kataru siennego (żując wosk z odsklepin na miesiąc przed pyleniem kwiatów), w ropnych chorobach skóry (jako maść z miodem i propolisem), w okładach na różne choroby neumatyczne, dnę. Spalane świece woskowe odświeżają powietrze, likwidują zapach dymu tytoniowego, korzystnie jonizują powietrze. Wosk ma duże zastosowanie również w kosmetyce jako składnik wielu kremów, pomadek, szminek. |
Pamiętajmy, stosując produkty pszczele unikniemy wielu chorób, poprawimy jakość życia i odciążymy pracę lekarzy. „Dobrze jest, gdy pokarm jest lekiem, a lek pokarmem” – Hipokrates.
Sytuacja na rynku mleka krowiego w pierwszym kwartale 2016 r.
Przygotowane przez Teresa StefańczykNa krajowym rynku mleka krowiego w dalszym ciągu utrzymuje się tendencja spadkowa cen skupu mleka. Na przestrzeni roku 2015/ 2016 na rynku krajowym występuje znaczący spadek ceny skupu mleka. Po likwidacji kwot mlecznych od kwietnia br. doszło do silnego wzrostu dynamiki produkcji zarówno w krajach zachodnich, jak i w Polsce. Przełożyło się to na ceny skupu mleka, które systematycznie spadają o kilka procent. Taka sytuacja powoduje, że produkcja mleka staje się coraz bardziej nieopłacalna.
Analizując poziom cen mleka w Polsce po likwidacji kwot mlecznych zauważa się tendencję spadkową cen mleka. W marcu 2016 r. cena mleka wynosiła 105,89 zł/hl, co w porównaniu do ceny sprzed roku (116,43 zl/hl) była niższa o 10,54 zł/hl.
Poziom cen na przestrzeni roku 2015/2016 przedstawia poniższy wykres.
Opracowanie własne na podstawie danych GUS
W I kwartale 2016 roku ceny skupu mleka krowiego w poszczególnych województwach kształtowały się na różnym poziomie, co przedstawia poniższa tabela.
| Województwo | I/2016 | II/2016 | III/2016 |
| Polska | 111,80 | 109,54 | 105,89 |
| Dolnośląskie | 113,24 | 113,58 | 110,57 |
| Kujawsko-pomorskie | 106,18 | 104,13 | 99,80 |
| Lubelskie | 111,99 | 109,03 | 104,45 |
| Lubuskie | 118,34 | 115,71 | 112,50 |
| Łódzkie | 102,12 | 100,73 | 96,92 |
| Małopolskie | 105,65 | 103,99 | 103,03 |
| Mazowieckie | 111,15 | 107,86 | 103,59 |
| Opolskie | 113,17 | 113,08 | 109,89 |
| Podkarpackie | 105,43 | 102,84 | 99,07 |
| Podlaskie | 118,45 | 117,00 | 114,60 |
| Pomorskie | 108,81 | 103,99 | 99,46 |
| Śląskie | 112,67 | 108,72 | 108,03 |
| Świętokrzyskie | 103,96 | 98,77 | 97,47 |
| Warmińsko-mazurskie | 113,96 | 112,44 | 108,13 |
| Wielkopolskie | 111,39 | 109,62 | 104,92 |
| Zachodniopomorskie | 111,93 | 108,07 | 108,59 |
Graficzne przedstawienie ceny skupu mleka bez VAT w I kwartale 2016 r. wg województw
Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Najwyższe ceny skupu mleka w okresie I kwartału 2016 r. utrzymywały się w województwach: podlaskim, opolskim, warmińsko-mazurskim, dolnośląskim. Natomiast najniższe ceny skupu mleka krowiego występowały w województwach: łódzkim, świętokrzyskim, podkarpackim, kujawsko-pomorskim.
Trwający od początku ub.r. spadek ceny skupu mleka w Polsce jest efektem utrzymującej się nadpodaży na światowym rynku mleka i produktów mlecznych. Wzrost cen mleka i produktów mlecznych może nastąpić jedynie w przypadku ograniczenia produkcji na poziomie globalnym. Ceny skupu mleka w Polsce są silnie skorelowane z cenami mleka i produktów mlecznych na światowym rynku. Taka sytuacja nie sprzyja producentom mleka, pogarsza sytuację ekonomiczną. Zadeklarowane wsparcie ze strony Państwa dla producentów mleka w znikomym stopniu pozwoli zrekompensować skutki niekorzystnej koniunktury na rynku mleka.
Trawnik po zimie zazwyczaj nie wygląda najlepiej. Można jednak wykonać kilka zabiegów, które sprawią, że za kilka tygodni będzie gęsty i zielony. Co należy zrobić i kiedy?
Za prace pielęgnacyjne na trawniku zabieramy się dopiero, gdy ziemia rozmarznie. Aby to nastąpiło, temperatura powietrza przez kilka dni musi utrzymywać się powyżej zera. Najczęściej jest to pod koniec marca lub na początku kwietnia.
Grabienie
Pierwszą czynnością po stopnieniu śniegu jest kontrola trawnika. Patrzymy, czy są ubytki, czy ziemia się gdzieś nie zapadła lub nie wybrzuszyła, czy nie ma kretowisk i pleśni śniegowej. Jest to groźna choroba traw objawiająca się białym nalotem, który z czasem staje się różowy. Zabiegi, które co roku należ wykonać wiosną na trawniku skutecznie zlikwidują pleśń. Najpierw powinniśmy wygrabić cały trawnik miotłograbiami. Dzięki temu usuniemy obumarłe źdźbła oraz podniesiemy do góry ubitą od śniegu trawę.
Napowietrzanie
Napowietrzanie polega na nakłuwaniu darni. Możemy to robić za pomocą wideł, szpikulców domowej roboty lub specjalnych aeratorów. Napowietrzanie sprzyja krzewieniu traw dostarczając powietrze do głębszych warstw gleby.
Piaskowanie
Od razu po napowietrzeniu należy wysypać na trawnik piach w ilości 100 litrów na 50 m² trawnika. Spowoduje to lepsze krzewienie się trawy. Piaskowanie ogranicza również rozwój mchów.
Wertykulacja
Wertykulacja to jeden z ważniejszych zabiegów wykonywanych na trawnikach. Polega na nacinaniu darni ostrymi nożami, które usuwają z trawnika filc, czyli zbitą warstwę martwej darni. Wertykulację wykonujemy wiosną oraz jesienią. Przed zabiegiem trawa musi być sucha i skoszona. Do niewielkich trawników można użyć wertykulatorów ręcznych. Po skończonej wertykulacji trawnik wygląda dużo gorzej niż przed zabiegiem. Teraz należy go obficie podlać, a za kilka dni zobaczymy efekt naszej pracy.
Wałowanie
Raz w roku na wiosnę powinno się zwałować trawnik lekkim wałem. W ten sposób wyrównujemy trawnik, który po zimie jest napęczniały i może nierówno osiąść. Trzeba uważać, aby nie użyć zbyt ciężkiego wału, który może za bardzo ubić ziemię.
Nawożenie
Po wykonaniu tych zabiegów trawnik należy nawozić nawozem wieloskładnikowym. Stosowanie nawozów do trawy jest niezbędne, aby uzyskać zdrowy i gęsty trawnik. Dostarczają one trawom niezbędnych składników, takich jak azot, potas, fosfor, magnez, wapno. Po nawożeniu należy trawnik solidnie podlać. W miejscach, w których są duże ubytki trawy, warto ją dosiać.
Wykorzystanie technik precyzyjnego nawożenia azotem na polach gospodarstw demonstracyjnych Wielkopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego
Przygotowane przez Piotr KujawaRozwój wielkopolskiego rolnictwa w dużym stopniu zależy od tempa wdrażania osiągnięć nauki do praktyki, zarówno w obszarze postępu technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. Utworzenie sieci gospodarstw demonstracyjnych w województwie wielkopolskim służy między innymi realizacji celów wynikających ze strategii rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.
To właśnie tam, w najlepszych gospodarstwach w Wielkopolsce, są lokalizowane demonstracje i wdrożenia obejmujące transfer wiedzy z zakresu rolnictwa. Dzięki uprzejmości ich włodarzy istnieje możliwość odbywania praktyk przez uczniów szkół rolniczych i studentów wielkopolskich uczelni.
Począwszy od końca 2012 roku w województwie wielkopolskim utworzono sieć składającą się z 98 gospodarstw demonstracyjnych, w tym przy sześciu Technikach Rolniczych kształcących młodzież w zawodach rolniczych.
Jednym z wielu zadań prowadzonych przy współpracy z gospodarstwami demonstracyjnymi jest realizacja obowiązujących od 1 stycznia 2014 roku wymogów „Integrowanej ochrony roślin”, w tym racjonalnego, zgodnego z zasadami dobrej praktyki rolniczej nawożenia roślin uprawnych.
WODR z wielką troską, dbając także o więź z najmłodszymi adeptami wiedzy rolniczej, prowadzi doszkalania w zakresie innowacji mających na celu ekonomiczny aspekt produkcji rolniczej i ochrony środowiska. W tym celu 18 kwietnia br. dla uczniów Zespołu Szkół Rolniczych w Kościelcu zorganizowano szkolenie i warsztaty na temat systemu precyzyjnego nawożenia zbóż azotem przy wykorzystaniu innowacyjnej techniki.
Szkolenie przy udziale doradców rolniczych z WODR przeprowadzono na terenie ZSR w Kościelcu, a warsztaty z udziałem chlorofilometru SPAD odbyły się na terenie gospodarstwa demonstracyjnego Pana Leszka Galemby w Kiełczewie w miejscowości Dębowiczki.
Azot jako niewątpliwy czynnik plonotwórczy, poprzez swoją mobilność, wskutek nieracjonalnego nawożenia powoduje zanieczyszczenie wód gruntowych i cieków wodnych wpływając na groźne w skutkach skażenie środowiska. Stan odżywienia roślin azotem charakteryzuje stopień spełnienia potrzeb pokarmowych rośliny w określonym czasie i fazie rozwojowej. Ocenę stanu odżywienia azotem, w tym przypadku pszenicy, możemy przeprowadzić za pomocą prostych metod wizualnych oraz z wykorzystaniem urządzeń i analiz chemicznych. Metoda wizualna oceny stanu odżywienia roślin azotem jest najbardziej niedokładną z metod, albowiem obserwator ogranicza się jedynie do wizualnej oceny zieloności blaszki liściowej, w której niedobory azotu uwidaczniają się poprzez chlorozy i nekrozy liści oraz osłabieniem kondycji i pokroju rośliny. Precyzyjną ocenę stanu odżywienia można przeprowadzić poprzez zastosowanie pośrednich i bezpośrednich metod chemicznych. Do najczęściej wykorzystywanych metod chemicznych zaliczamy: test azotu ogólnego, NNI oraz test SPAD. Wykorzystanie tych metod do oceny stanu odżywienia pozwala na dokładne określenie zawartości azotu w częściach wskaźnikowych badanych roślin.
Podczas szkolenia zajęliśmy się techniką testu SPAD. Test SPAD (ang. Soil Plant Analysis System) lub inaczej zwany pomiarem indeksu zieloności liścia zyskał w ostatnich latach dużą popularność ze względu na możliwość dokonywania pomiarów w sposób niedestrukcyjny. Do tego rodzaju analiz wykorzystujemy urządzenia zwane chlorofilometrami, umożliwiające ocenę stanu odżywienia azotem poprzez pomiar zawartości chlorofilu na podstawie indeksu zieloności liścia.
Dzięki wykorzystaniu chlorofilometru SPAD można określić z dość dużą dokładnością stopień realizacji potrzeb pokarmowych roślin (poprzez pomiar zawartości chlorofilu na podstawie indeksu zieloności liścia). Istotne jest, aby taki pomiar przeprowadzić we właściwych wskaźnikowych fazach rozwojowych. W przypadku zbóż najwłaściwszym momentem przeprowadzania tego rodzaju pomiarów jest faza strzelanie w źdźbło (BBCH 30-32). Uważa się, że właśnie w tej fazie rozwojowej obserwuje się największą stałość odczytów, a termin przeprowadzenia takich pomiarów w warunkach polowych pozwala na określenie uzupełniającej dawki nawozów azotowych, tzw. rekomendacji. Określenie rekomendacji nawozowej uwzględnia także gatunek roślin i jej odmianę przy użyciu wskaźników korygujących.
Uprawy rzepaku narażone są na liczne ataki szkodników. Wśród nich spotykamy około 30 gatunków, których żerowanie powoduje obniżenie plonu od 10 do 50%. W szczególnych przypadkach może dojść do całkowitego zniszczenia plantacji rzepaku.
Słodyszek rzepakowy jest jednym z najgroźniejszych i najliczniej występującym szkodnikiem na rzepaku wiosną. Osobnik dorosły to chrząszcz o długości 1,5-2,5 mm, podłużnie owalny, czarny z zielonym i niebieskawym, metalicznym połyskiem. Larwa jest żółtawo-biała z ciemnymi plamami na górnej stronie ciała, pokryta jest włoskami, ma długość 3,5-4 mm, czarno-brązową głowę i 3 pary odnóży.
Chrząszcz powszechnie występuje na rzepaku, rzepiku i wielu innych roślinach z rodziny kapustowatych, tj. rzodkwi oleistej, rzepie ścierniskowej, rzodkiewce, gorczycy polnej. Osobniki dorosłe zimują w ściółce na brzegach lasów lub innych zadrzewionych i zakrzewionych terenach. Wylot następuje w marcu lub kwietniu, gdy temperatura gleby wynosi 10°C. Następnie gdy temperatura powietrza przekroczy 15°C słodyszek rzepakowy pojawia się na plantacji rzepaku. Sposób, w jaki wpływa na zmniejszenie plonu rzepaku polega na tym, że chrząszcze przegryzają pąki w celu dostania się do pyłku kwiatowego. Uszkodzone pąki żółkną, usychają i odpadają, a zostają tylko szypułki kwiatowe. Samice do wnętrza pąków składają jaja pojedynczo lub po kilka. Larwy odżywiają się pyłkiem kwiatowym, lecz nie wyrządzają większych szkód. Przepoczwarczenie larw odbywa się w glebie. Pod koniec sierpnia młode chrząszcze wylatują w celu poszukania miejsca do zimowego spoczynku. Słodyszek rzepakowy ma jedno pokolenie w roku.
Uprawa odmian rzepaku wcześnie rozpoczynających wegetację wiosenną pozwala uniknąć masowego ataku słodyszka rzepakowego. Natomiast odmiany późno dojrzewające i rzepak jary w większym stopniu narażone są na straty w plonie wyrządzone przez szkodnika. Gdy rzepak jest w fazie kwitnienia szkodliwość słodyszka maleje. Uszkodzenia rzepaku spowodowane przez słodyszka mogą być mylone z objawami cylindrosporiozy na łuszczynach (krótkie ogonki łuszczyn), ze szkodami spowodowanymi przez późne przymrozki (górna część łuszczyn usycha i karłowacieje) oraz ze szkodami powstałymi w wyniku suszy (przedwczesne opadanie pąków). W integrowanej ochronie roślin należy stosować metody niechemiczne w celu ograniczenia liczebności szkodników. Stosować należy prawidłową agrotechnikę, izolację przestrzenną od innych roślin kapustowatych, siać odmiany wcześnie wznawiające wegetację wiosenną, odmiany wcześnie zakwitające. Gdy metody te nie dają zadowalających efektów, a próg ekonomicznej szkodliwości jest przekroczony, wówczas należy wykonać zabieg chemiczny środkiem ochrony roślin. Należy prowadzić monitoring upraw, wykorzystywać żółte naczynia, które pozwalają nam na określenie liczebności szkodnika. Dla rzepaku w fazie zwartego kwiatostanu próg ekonomicznej szkodliwości wynosi 1-2 chrząszcze na 1 roślinie, w fazie luźnego kwiatostanu – 3 chrząszcze na 1 roślinie. Do ochrony chemicznej rzepaku przed słodyszkiem rzepakowym możemy wybrać jeden z wielu insektycydów, np. Cyperkil Max 500 EC, Decis Mega 50 EW, Mospilan 20 SP, Pyrinex 480 EC, Nurelle D 550 EC, Avaunt 150 EC.
ZAPROSZENIE na Jubileuszowe X Krajowe Święto Kwitnącego Rzepaku
Przygotowane przez Krzysztof Langiewicz
W dniu 15 maja 2016 roku w siedzibie Kutnowskiej Hodowli Buraka Cukrowego w Straszkowie, odbędzie się jubileuszowe X Święto Kwitnącego Rzepaku.
Jest to okazja do zapoznania się plantatorów rzepaku z najnowszymi informacjami o jego uprawie.
Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu jako jeden z organizatorów serdecznie zaprasza plantatorów rzepaku do udziału w święcie i poszerzeniu swej wiedzy o nowościach w uprawie rzepaku.
W programie tegorocznej imprezy m.in. zwiedzanie poletek, seminarium oraz majówka na Stadionie Miejskim w Kłodawie.
Szczegóły na www.khbc.pl
Krzysztof Langiewicz
ZD w powiecie kolskim
Spotkanie lokalnej grupy działania odbyło się w siedzibie WODR ZD Złotów. Tematem poruszanym była racjonalizacja ochrony chemicznej roślin uprawnych z uwzględnieniem zasad integrowanej ochrony roślin i systemów wspomagania decyzji.
Na spotkaniu w ramach przypomnienia powtórzyliśmy zasady integrowanej ochrony roślin obowiązujące w gospodarstwach rolnych. Natomiast głównym celem było przeprowadzenie szkolenia z obsługi komputerowego systemu wspomagania decyzji w ochronie ziemniaka przed zarazą.
Praca w małych grupach pozwala na dokładne przedstawienie zalet systemu i nauczenie rolników prawidłowej obsługi programu.
W dn.21.04.2016r. w Sali wiejskiej w Pniewie gm. Okonek odbyło się szkolenie informacyjne, którego tematem było:
- podstawowe zasady zdrowego żywienia dzieci i młodzieży,
- jakość żywności ekologicznej i jej wpływ na zdrowie człowieka.
Na spotkaniu został również przygotowany pokaz kulinarny połączony z degustacją.
Głównym punktem pokazu była kasza - jako niezbędny składnik zdrowej diety.
W raz z modą na zdrowe odżywianie wraca zainteresowanie kaszami. Dietetycy przekonują nas, że powinny na stałe znaleźć się w domowych jadłospisach.
Celem pokazu było popularyzowanie i spożycie kaszy, a także urozmaicenie posiłków nowymi daniami bogatymi w składniki odżywcze.
Panie dowiedziały się o rodzaju, działaniu zdrowotnym jak również leczniczym kasz. W jaki sposób można przyrządzić kaszę, jako danie główne, na deser czy też pożywną sałatkę zastępując m.in. ryż, makaron i ziemniaki.
Na degustacje przygotowano m.in. potrawy z kasz, które rzadziej goszczą na naszym stole tj. kasza bulgur, Quinoa (komosa ryżowa). Przygotowano również koktajl z rzodkiewek.
W sezonie wiosenno - letnim można przyrządzać różne koktajle z warzyw i owoców o ciekawym smaku, które są bardzo odżywcze i pomagają zgubić zbędne kilogramy.
Spotkanie upłynęło w miłej atmosferze i cieszyło się dużym zainteresowaniem. Panie mogły spróbować potraw z kasz, które od niedawna są dostępne na naszym rynku.
Zofia Burdziak, ZD Złotów
Więcej...
Strawność i koncentracja składników pokarmowych w paszach objętościowych jest ściśle związana z zawartością włókna, która z kolei jest uzależniona od stadium wegetacji i rośnie w miarę wzrostu i rozwoju roślin.
Przyrost masy zielonej nie przebiega równomiernie w okresie wegetacji – trawy najintensywniej rosną od fazy krzewienia do końca kłoszenia. Od początku kwitnienia wzrost ulega osłabieniu i pod koniec prawie całkowicie ustaje, a przyrost masy składa się głównie z bezwartościowego balastu (włókna).
W starzejących się trawach maleje udział liści w stosunku do łodyg, co skutkuje tym, że rośnie zawartość włókna, a maleje udział łatwostrawnych cukrów, białka, związków mineralnych i witamin.
Dla strawności skarmianych pasz istotne są również wzajemne proporcje między celulozą, hemicelulozą i ligniną – głównymi składnikami włókna. W trawach w miarę starzenia rośnie udział trudno strawnej ligniny, która w żwaczu jest rozkładana tylko w minimalnym stopniu (0-20%). We wczesnych stadiach rozwojowych traw przy zawartości włókna 15% strawność zielonki może dochodzić do 80%, natomiast w fazie przekwitania, gdy poziom włókna osiąga 35%, strawność obniża się do około 60%, a ponadto wraz ze wzrostem zawartości włókna w zielonkach z traw spada koncentracja składników pokarmowych w 1 kg suchej masy.
Wysoki poziom włókna w paszach zmniejsza nie tylko strawność i zawartość składników pokarmowych, ale ogranicza również pobieranie pasz. Zaspokojenie potrzeb pokarmowych wysokowydajnych krów wymaga pobierania dużych ilości pasz, co jest jednak ograniczone pojemnością żwacza. Spasanie pasz o dużej zawartości włókna, a więc o niskiej strawności sprawia, że zalegają one dłużej w przewodzie pokarmowym. Wywołany tym stan sytości zmniejsza spożycie i powoduje, że zapotrzebowanie zwierząt na składniki pokarmowe może być pokryte za pomocą takich pasz tylko w ograniczonym zakresie.
Największe zmiany w jakości runi łąkowej zachodzą w trakcie wzrostu i rozwoju traw i pokosu. Ich wartość pokarmowa jest tym wyższa, im wcześniej są zbierane. Jednak dobra jakość pasz z młodych traw uzyskana w wyniku wczesnego koszenia łączy się z obniżeniem plonu. Dlatego optymalny termin zbioru musi być kompromisem między ilością a jakością paszy.
Uwzględniając plon zielonej masy, koncentrację składników pokarmowych, strawność i efekty w produkcji zwierzęcej najbardziej odpowiednim terminem łąk jest początek kłoszenia głównych gatunków traw występujących w runi łąkowej. W trawach zbieranych w tej fazie rozwoju relacje między plonem a zawartością składników pokarmowych i strawnością są najbardziej optymalne.
Innowacyjna aktywna cieplarnia na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu
Napisane przez Agnieszka MarczyńskaW dniu 21 kwietnia 2016 r. odbyło się spotkanie pracownika WODR w Poznaniu, pełniącego funkcję brokera Sieci na rzecz innowacji w rolnictwie, z dr inż. Włodzimierzem Krzesińskim – pracownikiem Katedry Warzywnictwa Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Tematem spotkania była wybudowana w 2014 roku cieplarnia w ramach projektu Food to Waste to Food. Przetwarzanie odpadów na żywność. Wartość całego projektu wynosiła 1 637 000 €. W projekcje uczestniczyły również dwie firmy z Norwegii oraz jedna z Holandii.
F2W2F
Jest to międzynarodowy projekt finansowany przez Unię Europejską, którego celem było opracowanie innowacyjnej technologii umożliwiającej przetwarzanie odpadów organicznych na żywność. W skład systemu wchodzą: biogazownia, kogenerator oraz nowego typu szklarnia, nazywana aktywną cieplarnią BBBLS. Połączenie tych składowych pozwoliło na otrzymanie systemu, w którym odpady organiczne są przetwarzane na żywność prawie bez emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Wyliczenia wykazują, że dzięki nowemu rozwiązaniu możliwe jest dostarczanie żywności przez cały rok przy zużyciu do produkcji 80% mniej energii i wody. Jednocześnie ogranicza się emisję do atmosfery CO2 o 95%, metanu o 98%, pyłów i związków siarki o 97%. Opracowany system ogranicza tradycyjne przetwarzanie odpadów, ponieważ są one zamieniane w podłoże do produkcji warzyw i grzybów, w formie masy pofermentacyjnej (stałej) i wysokoenergetycznego biogazu wykorzystywanego do produkcji energii elektrycznej w celu doświetlania szklarni. Frakcja stała służy także jako doskonały nawóz organiczny. Część płynna masy pofermentacyjnej jest wykorzystywana w produkcji warzyw – zastępuje nawożenie mineralne. Jednocześnie, uzyskiwane plony są porównywalne do upraw tradycyjnych.
Rys. www.food2waste2food.eu
Wykorzystanie piany – BBBLS insulation
Wybudowana cieplarnia na terenie Stacji doświadczalnej Marcelin Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu o powierzchni 148 m2 opiera się na innowacyjnej technologii, w której wykorzystuje się pianę mydlaną, znajdującą się między dwiema ścianami (na zewnątrz szkło, wewnątrz folia). Technologia ta umożliwia izolację wnętrza obiektu od zimna lub ciepła jakie panują na zewnątrz. Konstrukcja cieplarni zbudowana jest z systemu modułowego – system szklarniowy typu Venlo, który umożliwia budowanie szklarni z kolejnych identycznych elementów. Cieplarnia jest obiektem zamkniętym, którego nie ma potrzeby wietrzyć w okresach zimowych. Wewnątrz w odległości 40 cm od ścian szklanych zamocowana jest folia. W powstałą w ten sposób przestrzeń pomiędzy dwuwarstwową połacią dachu i ścianami bocznymi wtłaczana jest piana, która służy do utrzymania odpowiedniej temperatury wnętrza obiektu. Gdy nie jest to konieczne, piana jest usuwana, aby zapewnić jak najlepsze doświetlenie uprawy. Piana jest wtłaczana i usuwana w systemie zamkniętym, dzięki czemu można ją wykorzystywać przez kilka miesięcy.
Cieplarnia – moment wtłaczania piany w przestrzeń pomiędzy ścianami bocznymi (fot. Agnieszka Marczyńska)
Cieplarnia – moment wtłaczania piany w przestrzeń połaci dachu (fot. Agnieszka Marczyńska)
W cieplarni nie ma potrzeby montowania rur grzewczych i cieniówek – odpowiednio dozowana piana zastępuje cieniowanie i pozwala na strefowanie temperaturą powietrza. Przeprowadzone badania wykazują, że przy -20ºC na zewnątrz wystarczy ciepło z lamp do utrzymania temperatury w cieplarni na poziomie +20ºC – nie potrzeba więc dodatkowych źródeł ciepła. Możliwe zatem jest zmniejszenie zużycia energii do ogrzewania nawet o 70-80%, w porównaniu ze standardowymi szklarniami użytkowanymi w Polsce. Do obniżania temperatury oraz wilgotności powietrza wewnątrz cieplarni służą wymienniki ciepła. Nadmiar ciepła zgromadzony w ciągu dnia magazynowany jest w zbiornikach buforowych (chłodnicach) i wykorzystany do ogrzewania w nocy. W okresie letnim nadmiar ciepła odprowadzany jest poza szklarnię.
Zbiorniki buforowe o pojemności 9 m³ każdy z wodą ciepłą i zimną zabezpieczone pianką izolacyjną (fot. Agnieszka Marczyńska)
Innowacyjna technologia budowy cieplarni daje możliwość taniej produkcji warzyw przez cały rok. W aktywnej cieplarni współczynnik przenikania ciepła przez ściany i dach jest bardzo niski (U=0,5 W/m2K dla samej piany, natomiast średnio dla cieplarni z uwzględnieniem powierzchni bez piany 1,4 W/m2K), a w szklarniach użytkowanych obecnie wartość ta wynosi 4-7 W/m2K.
Budowa takiej szklarni jest prostsza, ale o 10-20% droższa niż szklarni tradycyjnej. Oprócz warzyw (np. pomidorów) w cieplarni uprawiane są grzyby (pieczarka brazylijska), dzięki którym uzyskuje się odpowiednią ilość CO2 dla roślin.
Zbudowana w Poznaniu cieplarnia jest jedynym obiektem na świecie, który został stworzony z konstrukcji szklarni Venlo i wyposażony w system sterowania klimatem. System ten jest autorskim rozwiązaniem dr Włodzimierza Krzesińskiego. Zaawansowany system sterowania klimatem pozwala na odpowiednie buforowanie piany czy zbijanie wilgotności. Zgromadzone ciepło w ciągu dnia służy do utrzymywania temperatury piany, co pozwala na uzyskanie odpowiednich warunków wzrostu roślin wewnątrz cieplarni bez konieczności dogrzewania energią elektryczną. Dzięki innowacyjnej technologii użytej w budowie cieplarni różnice temperatur pomiędzy dniem a nocą wahają się w granicach 5ºC.
Dr inż. Włodzimierz Krzesiński prezentuje uprawę pomidorów w cieplarni (fot. Agnieszka Marczyńska)
„Serce” cieplarni – system sterowania klimatem (fot. Agnieszka Marczyńska)
Na terenie Stacji doświadczalnej Marcelin UP w Poznaniu wybudowana została jedynie aktywna cieplarnia BBBS. Najkorzystniejszym rozwiązaniem jest połączenie cieplarni z biogazownią. Połączenie tych elementów stanowi czynnik zmniejszający koszty produkcji; umożliwia zmniejszenie lub całkowite wyeliminowanie nawozów mineralnych, ponieważ są one zastępowane masą pofermentacyjną z biogazowni.
Patent na budowę tego typu obiektu został zgłoszony przez Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu wspólnie z firmą z Norwegii i Holandii. Projekt został sfinansowany w ramach Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjności i Innowacji na lata 2007-2013 na podstawie kontraktu zawartego z Agencją Wykonawczą ds. Konkurencyjności i Innowacji (EACI), działającą na podstawie uprawnień przekazanych przez Komisję Europejską (nr ECO/11/304388) oraz ze środków na naukę w latach 2012-2015 przyznanych na realizację projektu międzynarodowego współfinansowanego „Przetwarzanie odpadów organicznych na żywność”. Realizacja projektu została sfinansowana w 50% z funduszy Unii Europejskiej, w 40% z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a w 10% przez Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu. Kolejna cieplarnia przeznaczona na cele komercyjne o powierzchni 1500 m2 ma zostać wybudowana w tym roku w Norwegii.
Strona internetowa projektu: www.katedrawarzywnictwa.edu.pl/F2W2F/
W Działaniu rolnośrodowiskowo-klimatycznym w ramach PROW na lata 2014-2020 dostępne są dwa pakiety tzw. „przyrodnicze”, które realizuje się na trwałych użytkach zielonych i/lub obszarach przyrodniczych. Są to:
- pakiet 4. Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000 oraz
- pakiet 5. Cenne siedliska poza obszarami Natura 2000.
Należy w tym miejscu wyjaśnić, że obszar przyrodniczy to obszar gruntów niebędących użytkami rolnymi, na których występują typy siedlisk przyrodniczych lub siedliska lęgowe ptaków, określone w rozporządzeniu „rolnośrodowiskowo-klimatycznym”. Zobowiązanie rolnośrodowiskowo-klimatyczne jest zobowiązaniem dobrowolnie podejmowanym na 5 lat, realizowanym przez rolników, grupy rolników, zarządców lub grupy rolników i zarządców.
Pakiety składają się z wariantów.
Warianty pakietu 4. Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000 to:
- 4.1. Zmiennowilgotne łąki trzęśliwowe.
- 4.2. Zalewowe łąki selernicowe i słonorośla.
- 4.3. Murawy.
- 4.4. Półnaturalne łąki wilgotne.
- 4.5. Półnaturalne łąki świeże.
- 4.6. Torfowiska.
- 4.7. Ekstensywne użytkowanie na obszarach specjalnej ochrony ptaków (OSO).
- 4.8. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków: rycyka, kszyka, krwawodzioba lub czajki.
- 4.9. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków: wodniczka.
- 4.10. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków: dubelta lub kulika wielkiego.
- 4.11. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków: derkacza.
Warianty pakietu 5. Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków poza obszarami Natura 2000 to:
- 5.1. Zmiennowilgotne łąki trzęśliwowe.
- 5.2. Zalewowe łąki selernicowe i słonorośla.
- 5.3. Murawy.
- 5.4. Półnaturalne łąki wilgotne.
- 5.5. Półnaturalne łąki świeże.
- 5.6. Torfowiska.
UWAGA! Warunkiem przyznania płatności rolnośrodowiskowo-klimatycznej w ramach pakietów 4 i 5 jest posiadanie dokumentacji przyrodniczej, sporządzonej przez eksperta przyrodnika – botanika i/lub ornitologa (lista ekspertów zamieszczona jest na stronie internetowej Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie – www.cdr.gov.pl). Dokumentacja przyrodnicza musi być sporządzona w roku poprzedzającym lub w roku składania wniosku o pierwszą płatność rolnośrodowiskowo-klimatyczną. Beneficjentowi mogą zostać przyznane tzw. koszty transakcyjne poniesione z tytułu sporządzenia dokumentacji przyrodniczej.
Obowiązek posiadania dokumentacji przyrodniczej nie dotyczy wariantu 4.7. Ekstensywne użytkowanie na obszarach specjalnej ochrony ptaków (OSO).
Do dnia 10 czerwca roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie płatności rolnośrodowiskowo-klimatycznej, składa się w biurze powiatowym ARiMR:
- informację zawierającą wymogi określone przez eksperta przyrodniczego w zakresie pakietu 4. Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000 lub pakietu 5. Cenne siedliska poza obszarami Natura 2000 – w przypadku, gdy rolnik lub zarządca są obowiązani przestrzegać wymogów, określonych przez eksperta przyrodniczego w dokumentacji przyrodniczej dla pakietu 4 (z wyłączeniem wariantu 4.7) oraz pakietu 5; informację należy złożyć w roku, w którym określono te wymogi oraz w każdym roku, w którym wymogi te ulegną zmianie;
- informację zawierającą wymogi określone przez doradcę rolnośrodowiskowego w zakresie wariantu 4.7. Ekstensywne użytkowanie na obszarach specjalnej ochrony ptaków (OSO) – w przypadku, gdy rolnik lub zarządca są obowiązani przestrzegać wymogów, określonych przez doradcę rolnośrodowiskowego w planie działalności rolnośrodowiskowej dla wariantu 4.7; informację należy złożyć w roku, w którym określono te wymogi oraz w każdym roku, w którym wymogi te ulegną zmianie;
-
oświadczenie eksperta przyrodniczego:
- o przeprowadzonej inwentaryzacji siedliska przyrodniczego lub siedliska lęgowego ptaków, położonego na gruntach zadeklarowanych we wniosku o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowo-klimatycznej w ramach danego wariantu, która stanowi podstawę do sporządzenia dokumentacji przyrodniczej,
- że wymogi realizowanego wariantu nie są sprzeczne z ustanowionymi dla danego obszaru chronionego działaniami ochronnymi, określonymi w planie ochrony w zadaniach ochronnych lub nie są sprzeczne z działaniami obligatoryjnymi, określonymi w planie zadań ochronnych,
- że do rolnika lub zarządcy mają zastosowanie wymogi określone przez eksperta przyrodniczego
-
oświadczenie doradcy rolnośrodowiskowego, że:
- wymogi realizowanego wariantu nie są sprzeczne z ustanowionymi dla danego obszaru chronionego działaniami ochronnymi określonymi w planie ochrony lub działaniami obligatoryjnymi określonymi w planie zadań ochronnych,
- do rolnika lub zarządcy mają zastosowanie wymogi określone przez doradcę rolnośrodowiskowego
- kopię pierwszej strony dokumentacji przyrodniczej, stanowiącej szczegółową charakterystykę danego siedliska przyrodniczego lub siedliska lęgowego ptaków, sporządzonej w 2015 r. przez eksperta przyrodniczego – w przypadku realizacji zobowiązania w zakresie pakietu 4 (z wyłączeniem wariantu 4.7.) lub pakietu 5 od dnia 15 marca 2015 r.
Do dnia 30 września roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowo-klimatycznej, składa się kopię pierwszej strony dokumentacji przyrodniczej – w przypadku realizacji pakietu 4 (z wyłączeniem wariantu 4.7) lub pakietu 5.
Od 2016 roku dokumentacja przyrodnicza nie jest już załącznikiem do planu działalności rolnośrodowiskowej, ale nie zmienia to faktu, że jej posiadanie jest obowiązkiem oraz, że jest bazą do sporządzenia planu działalności rolnośrodowiskowej dla pakietów 4 i 5.
Źródło: Rozporządzenie „rolnośrodowiskowo-klimatyczne” (Dz.U. z 2015 r., poz. 415 ze zmianami).