Obowiązujące przepisy dobrostanu dla loch przewidują, że po 1 stycznia 2013 roku lochy prośne będą musiały być utrzymywane w kojcach grupowych. Dotyczy to chlewni, które mają 10 i więcej loch. Grupowo utrzymywane muszą być lochy od 4 tygodnia prośności, do tygodnia przed oproszeniem. Natomiast lochy karmiące wraz z prosiętami mogą być utrzymywane w kojcach indywidualnych. W tym artykule pragnę przedstawić możliwość utrzymania loch karmiących i odchowu prosiąt w kojcach grupowych. Jest to mało spotykany sposób odchowu prosiąt. Sektor porodowy i odchowu prosiąt jest najdroższą częścią chlewni z uwagi na wyposażenie i utrzymanie. Charakteryzuje się również ograniczoną przepustowością, a w niektórych okresach brakiem wolnych miejsc porodowych. Z tych względów warto przybliżyć możliwość grupowego odchowu prosiąt, adaptując na drugi okres odchowu wolne pomieszczenia, czy kojce zbiorowe.

Na czym polega grupowe utrzymanie loch z prosiętami?

Odchowu prosiąt dzielimy na dwa okresy. Pierwszy to okres porodu i odchowu prosiąt aż do utrwalenia się hierarchii stadnej wśród prosiąt ssących, do czasu początku wytwarzania się odporności czynnej . W tym okresie lochy z prosiętami przebywają w kojcach indywidualnych do około 2tygodnia życia prosiąt. Okres pierwszy to czas na pobranie siary, a tym samym pobranie przeciwciał odpornościowych. To również czas na ustalenie hierarchii stadnej wśród prosiąt ssących co do zajmowanego sutka matki. W drugim okresie przemieszczamy lochy i prosięta do wspólnego kojca, ilość miotów wspólnie odchowywanych może być od 2 do 8-10. Jest to uzależnione od potrzeby oraz wielkości kojca. Przemieszczając lochy z prosiętami w nowe miejsce, pamiętamy o zasadach bioasekuracji, kojec musi być wyczyszczony, wymyty i zdezynfekcjonowany. W przeprowadzonych obserwacjach nad zachowaniem się loch karmiących we wspólnym kojcu, powierzchnia  przypadająca na jedną lochę z prosiętami wynosiła 4,5 do 5 m² na jedną lochę.

Fot 1. Pierwszy okres odchowu prosiąt w kojcu indywidualnym.

Fot. Archiwum własne autora.

Jak zachowują się lochy i prosięta po połączeniu w wspólnym kojcu.

Wspólny kojec stanowi miejsce, w którym do tej pory nie przebywała żadna locha. Miejsce to musi być obce dla wszystkich zwierząt. W przypadku gdyby któraś z loch była zaznajomiona z miejscem zbiorowego pobytu, mogłoby  dochodzić do walk między lochami. Locha,która wcześniej zajmowała kojec, a być może i prosiła się, będzie bronić swego terytorium. W pierwszej kolejności przewozimy prosięta, a następnie przepędzamy lochy do wspólnego kojca. Z przeprowadzonych obserwacji wynika, że zarówno lochy jak i prosięta w pierwszej chwili zaznajamiają się z kojcem, obwąchując poszczególne części kojca oraz obwąchując się wzajemnie. Wyniki obserwacji wskazują, że zarówno lochy jak i prosięta nie wykazują agresji zarówno do innych loch jak i do prosiąt z innych miotów. Połączoną grupę loch karmiących z prosiętami można przyrównać do watahy jaką tworzą lochy dzika ze swoim potomstwem. Pierwszy okres porodu lochy i odchowu prosiąt w indywidualnym kojcu też ma dużo podobieństwa w zachowaniu się loch dzika. Lochy przodka świni domowej proszą się w odosobnieniu, w zaciszu na tzw. barłogu utworzonym z mchu, liści i drobnych gałęzi. W barłogu locha z prosiętami przebywa około dwóch tygodni. Po tym okresie młode bardzo swobodnie się poruszają, a kilka loch dzika wraz z prosiętami łączy się tworząc watahę.

Zaobserwowano, że lochy chowane w systemie pół-naturalnym (otwartym, szałasowym, pastwiskowym), na dość dużym ogrodzonym terenie, na czas porodu oddalały się o 50 – 100m od pozostałego stada. W wybranym miejscu ścieliły gniazda i tam prosiły się. Dopiero po upływie 6-7 dni, wracały do stada z prosiętami.

Behawioryzm świni domowej i jej przodka dzika świadczy, że jest zwierzęciem stadnym. O tym musimy pamiętać zapewniając dobrostan świniom.

Wracając do zachowania loch, zaraz po połączeniu, bo po 20 minutach po obznajomieniu się z kojcem, pierwsze lochy charakterystycznym odgłosem przywoływały swoje potomstwo do karmienia mlekiem. Po krótkiej chwili pozostałe lochy również przywoływały swoje potomstwo do karmienia. W zdecydowanej większości prosięta przychodziły na karmienie do swoich matek. Tylko  9-20% prosiąt próbowało korzystać z sutków innych loch nie będących ich matką (obserwacja własna).Taki przebieg odchowu prosiąt miał miejsce do końca laktacji.

           Wataha dzików                                                                                                      Grupowe utrzymanie loch z prosiętami

          Fot. Za Fakt.pl                                                                                      Fot. Paweł Nowak – hodowca, Poniatowice, Gm. Oleśnica

Grupowe utrzymanie loch (1973 rok)                                                                             System pół-naturalny (otwarty, szałasowy)

Fot. Archiwum własne autora                                                                                         Fot. Archiwum własne autora

Oceniając ten system chowu, można powiedzieć, że jest on zbliżony do naturalnych warunków, co zapewnia bardzo wysoki standard dobrostanu. W tym systemie zarówno lochy jak i prosięta maja dużą swobodę ruchu, co korzystnie wpływa na rozwój prosiąt i kondycję loch. System ten, tam gdzie jest to możliwe dozastosowania , poprawia rotację sektora porodowego i odchowu prosiąt.

Zalecenia końcowe.

1. Lochy nie mogą być agresywne ani złośliwe,
2. Wiek i masa ciała loch powinny być podobne,
3. Łączenie loch najwcześniej powinno się przeprowadzić po ustaleniu hierarchii stada prosiąt ssących,
4. Prosięta w miotach powinny być w podobnym wieku i podobnej masie,
5. Nie wolno łączyć miotów  z ostrymi biegunkami,
6. Łączenie powinno się odbyć w kojcu, w którym żadna z loch nie przebywała do tej pory,
7. Nie wskazane jest łączenie wieloródek z pierwiastkami,
8. Przez pierwsze godziny po połączeniu należy obserwować zachowanie się loch, w przypadku zbyt agresywnego zachowania się macior należy je rozłączyć.

Podane uwagi i ich przestrzeganie w dużym stopniu decydują o powodzeniu tej metody odchowu prosiąt.

Uwaga końcowa.

Po odsadzeniu prosiąt, lochy zachowywały się typowo jak w nowo formowanej grupie loch luźnych, czy niskoprośnych, czyli walczyły ze sobą przez około dwa dni ustalając hierarchię stada.

Opracował: Jan Sarnowski WODR Poznań

FAMMU/FAPA poinformowała, że według danych Głównego Urzędu Statystycznego, pogłowie trzody chlewnej w Polsce pod koniec lipca 2012 r. wynosiło 11580,7 tys. szt. i w porównaniu z tym samym okresem 2011 r. było niższe o 14,3 proc. Po dużych spadkach w roku ubiegłym, w bieżącym roku pogłowie trzody chlewnej malało jeszcze szybciej i spadło do poziomu nienotowanego od lat 50.  ubiegłego stulecia, czyli ok. 18 mln szt. Duży wpływ na tę sytuację miała niska opłacalność tej produkcji.

W  roku bieżącym opłacalność produkcji żywca wieprzowego jest niska, (również była niska w roku ubiegłym), choć aktualnie (05.10.2012 r.) rynkowe średnie ceny skupu (brutto) wagi żywej tuczników oscylują na poziomie ok. 6,10 zł/kg żywca, a koszt produkcji 1 kg tucznika to ok. 5,98 zł/kg (3 dekada września br.) w tzw. cyklu zamkniętym produkcji i na własnych zbożach paszowych. Koszt produkcji własnych zbóż paszowych przeznaczonych do produkcji tuczników z uwzględnieniem dopłat obszarowych, dopłaty do materiału siewnego i dopłatę do paliwa rolniczego. Ceny skupu żywca mają tendencję wzrostową – wzrost ok. 1 zł na kilogramie żywca za ostatnie 6 miesięcy.

Drugim (oprócz ceny zbytu) podstawowym czynnikiem mającym wpływ na opłacalność produkcji produktów rolnych, w tym tuczników, jest koszt produkcji, czyli jednostkowy koszt produkcji 1 kg żywca wieprzowego, a jest to element w opłacalności na który rolnik-producent ma wpływ, czyli prościej mówiąc, minimalizowanie kosztów, ale z zachowaniem reżimów technologicznych w żywieniu i zachowaniu wymogów higieny w hodowli zwierząt.

Reasumując, cena zbytu opłacalna, lub tzw. minimalna, to taka cena, która daje rolnikowi, (rodzinie rolnika) przychód ze sprzedaży, który pokryje koszty produkcji danego produktu i wystarczy na tzw. parytet dochodu rolnika, tj. na kwotę, która będzie równa np. średniemu wynagrodzeniu krajowemu (netto) wg danych GUS.

Uwzględniając powyższe, dojdziemy do wniosku, że na opłacalność produkcji, duży wpływ ma właśnie koszt produkcji, który ma przełożenie na wielkość produkcji, czyli też na wielkość gospodarstwa, oraz czas pracy w gospodarstwie, który trzeba również brać pod uwagę przy porównywaniu dochodu do średniego wynagrodzenia krajowego netto, a który wynosi 2184 godziny rocznie, wg normy UE, na jedną osobę.

Wykonując analizę opłacalności produkcji tuczników wyliczymy, że aktualna cena brutto zbytu tuczników tj. 6,10 zł/1 kg wagi żywej, jest ceną która nie daje rolnikowi (dwie osoby pracujące w gospodarstwie) parytet dochodu do dochodu poza rolnictwem, czyli średniego krajowego wynagrodzenia netto, wg GUS. Dla gospodarstwa w którym zachowany jest parytet (nakład) pracy dwóch osób, (rolnika i żony), a który jest osiągany w gospodarstwie wielkości trzykrotności średniego wojewódzkiego i które sprzedaje tuczniki w ilości ok. 390 szt. rocznie produkowane w cyklu zamkniętym tj. własne prosięta, własne zboża paszowe i zakupie dodatków paszowych, teoretyczna cena zbytu dla parytetu dochodu dla takiego gospodarstwa winna aktualnie wynosić 6,28 zł/1 kg wagi żywej.

Innym czynnikiem (oprócz kosztów produkcji) w którym należy upatrywać wzrostu opłacalności produkcji trzody chlewnej jest aktualnie bardzo niski stan pogłowia i tzw. cykl świński, wg którego (po zanalizowaniu lat ubiegłych) następuje wzrost cen skupu tuczników w okresie letnim. A w przypadku sprzyjającym, czyli sprawdzeniu się wielu czynników w tym samym okresie, można oczekiwać poprawę opłacalności tej produkcji poprzez dalszy wzrost cen skupu tuczników.

Jan Brożek

Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa poinformowała, iż w bieżącym roku przewidywane jest istotne porażenie sadzeniaków ziemniaka wirusami:
- Wirus Y ziemniaka.
Wirus ten, podobnie jak wirusy M i S ziemniaka, przenoszony jest w sposób nietrwały już podczas bardzo krótkich próbnych nakłuć roślin przez kłujkę mszycy. Zaleca się przeprowadzenie zabiegu ochronnego. Najlepsze rezultaty daje zastosowanie oleju mineralnego Sunspray 850 EC w dawce 15 l/ha. Należy też pamiętać o przeprowadzaniu selekcji negatywnej, której celem jest usunięcie źródeł wirusów (roślin porażonych przez wirusy) z plantacji.

W całym kraju spodziewane jest wyższe porażenie niż w latach 2010-2011

- Wirus liściozwoju ziemniaka.
Wirus powodujący tę chorobę jest wirusem powodującym deformację ziemniaka (oprócz mozaiki i nekrozy). Liście zwijają się do środka. Wirus uszkadza rurki sitowe w roślinie, przez co liście przestają odprowadzać asymilaty wytworzone przez nie do korzeni, (liście nie zmieniają barwy). Gromadzenie asymilatów w liściach powoduje pogrubienie blaszki liściowej oraz rynienkowate zwijanie się do góry. Choroba ta objawia się na górnych liściach rośliny. Wirus ten jest wirusem trwałym przenoszonym przez mszycę brzoskwiniową, musi on przejść okres inkubacji aby mógł zarażać. Nie jest on przenoszony mechanicznie tak jak większość wirusów.

W Polsce północno-wschodniej porażenie powinno być wyjątkowo niskie, znacznie niższe niż przeciętne z wielolecia i niższe niż w latach 2010- 2011. Na pozostałym obszarze kraju spodziewane jest porażenie nieco wyższe niż przeciętne z wielolecia i znacznie wyższe niż w latach 2010-2011, natomiast w pasie środkowym Polski porażenie powinno być niższe niż w latach 2010-2011.

Mieczysław Łepkowski, WODR Poznań

Gł. specj. ds. roślin okopowych