7 września 2012 roku w Ministerstwie Środowiska w Warszawie odbyła się konferencja pt „Dobre praktyki w zakresie stosowania roślin gatunków obcych w ogrodnictwie” Głównym założeniem konferencji było rozpowszechnienie wiedzy i dobrych praktyk w zakresie stosowania gatunków obcych w ogrodnictwie – szczególnie w odniesieniu do gatunków inwazyjnych. Omówiono również Europejski Kodeks postępowania w zakresie ogrodnictwa, który został opracowany w ramach Konwencji Berneńskiej. Prelegenci zwrócili uwagę, że jest w Polsce wiele gatunków roślin, które przy udziale człowieka zostały wprowadzone na tereny na których nie występowały wcześniej. Dużo takich „prezentów” pojawia się w Polsce wraz z importowanymi  roślinami, zwierzętami bądź towarami. Zdaniem Wojciecha Solarza z Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Polsce gatunki obce stanowią około 30% wszystkich ryb, 15% roślin, 10% ssaków, 10% gadów i 7% ptaków.  Negatywny wpływ inwazyjnych gatunków obcych na rodzimą przyrodę przejawia się w np. większej roślinożerności, drapieżnictwie. Jak stwierdził są takie inwazyjne gatunki obce, które pasożytują na gatunkach rodzimych, bądź są nosicielami groźnych chorób i pasożytów. Barbara Tokarska-Guzik z Uniwersytetu Śląskiego poinformowała uczestników konferencji, że w Polsce opracowano publikację pt „Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych”, w której znajdują się informacje dotyczące zjawiska rozprzestrzeniania się gatunków obcego pochodzenia w Polsce. Należałoby opracować Kodeks postępowania w zakresie inwazyjnych roślin obcych w ogrodnictwie. Takie Kodeksy funkcjonują w innych krajach Europy i na świecie. Ewa Pisarczyk z Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska zaznaczyła, że wspomniane Kodeksy są dobrowolnymi instrumentami z praktycznymi wskazówkami, które obowiązują jako uzupełnienie do przepisów prawnych gatunków obcych w danym kraju. Zdaniem mówczyni opracowanie takiego kodeksu we współpracy z branżą ogrodniczą mogłoby przynieść pozytywny efekt dla wielu grup poprzez zwiększenie świadomości dotyczącej inwazyjnych gatunków. Ciekawe wystąpienie miał Prezes Związku Szkółkarzy Polskich - Szczepan Marczyński, który stwierdził, że są takie rośliny ozdobne, które mogą być problemem w krajach o cieplejszym klimacie a w Polsce są „perełkami” o które walczą właściciele ogrodów. Przedstawił walory zdrowotne i dekoracyjne otaczającej nas zieleni i zaproponował „zdrowe” podejście do zakazów i nakazów. Zaznaczył, że Związek Szkółkarzy podejdzie z życzliwością do tematu i pomoże w przekazywaniu informacji wśród swoich szkółkarzy.

Ponieważ na liście gatunków inwazyjnych znalazła się robinia akacjowa - cenne roślina miododajna zwrócono się o opinię do pszczelarza. Marek Pogorzelec stwierdził, że w przypadku rozpoczęcia „walki” z robinią akacjową stratny będzie pszczelarz, ponieważ żadna uprawiana w Polsce roślina miododajna nie ma zbliżonych do niej parametrów. Zdaniem prelegenta wydając przepisy należy zastanowić się komu mają służyć i czy w ogóle ktoś je będzie respektował. Brak konsultacji społecznych przy ustalaniu listy gatunków roślin spowodował, iż w  Rozporządzeniu MŚ  znajduje się tojeść amerykańska, która jest dobrą rośliną miododajną.

Konferencję zorganizowano w ramach realizacji umowy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska

Opracowano:

Na podstawie notatek własnych i materiałów konferencyjnych

Dorota Piękna-Paterczyk

SPD

Coraz większym zainteresowaniem wielu producentów cieszy się uprawa cebuli ozimej, która pojawia się na rynku wiosną po wyczerpaniu zapasów cebuli z przechowalni. Rosnąca popularność tej uprawy związana jest przede wszystkim z opłacalnością produkcji. Wiadomo, że wiosną świeże warzywa są w „dobrej” cenie, co jest istotne dla producenta. Uprawa cebuli ozimej niesie za sobą pewne ryzyko związane z możliwością przemarznięcia roślin w przypadku braku okrywy śnieżnej - która skutecznie udaremnia przedostanie się mroźnego powietrza do wysianych roślin. Moment wystąpienie opadów śniegu jest ważny i najlepiej aby to było przed nastaniem mrozów. Wtedy to tkanki roślin cebuli są elastyczne i nie będą pękały pod zwiększającym się naporem śniegu. Termin siewu cebuli ozimej przypada w zależności od odmiany w różnych dekadach sierpnia. Dlatego zawsze w płodozmianie należy uwzględnić takie rośliny, które zwolnią w tym okresie pole pod zasiew. Istotnym elementem agrotechnicznym jest odpowiednie przygotowanie gleby, która powinna „odleżeć” Jest to bardzo ważny element. Nie spełnienie go kończy się zbyt głębokim siewem i nierównomiernymi wschodami. A warto pamiętać, że  równomierne wschody oznaczają wejście roślin w podobnym stanie rozwojowym w okres zimowania, co ma bardzo duży wpływ na zdolność do przetrwania zimy. Uważa się, że termin siewu powinien być tak dobrany, aby młode siewki cebuli przed nadejściem zimowych mrozów wytworzyły 3-4 liście i miały średnicę szyjki 5-8 mm (grubość ołówka). Nie należy przesadzać również z bardzo wczesnym siewem cebuli ozimej, ponieważ może dojść do jarowizacji i wiosną zamiast zgrubień na plantacji będą kwiatostany.

Cebula z siewu letniego powinna być uprawiana w II roku po oborniku. Podstawą do ustalenia właściwych dawek nawozów mineralnych w uprawie cebuli są wyniki analizy gleby na zawartość składników pokarmowych wykonane w laboratoriach lub stacjach chemicznych.

Przy zakupie nasion do uprawy należy uzyskać od przedstawicieli firm nasiennych dokładne informacje odnośnie optymalnego terminu siewu w określonych warunkach glebowo-klimatycznych. Na rynku znajduje się coraz więcej odmian cebuli ozimej -  np: Amigo F1, Labrador, Agra, Augusta, Electric, Swift, Wolf.  Po siewie należy zapewnić wschodzącym roślinom optymalną wilgotność podłoża. Przy niesprzyjających warunkach zakłada się deszczowanie plantacji. Warto również pomyśleć o zastosowaniu agrowłókniny na plantacji, która wpływa korzystnie na utrzymanie optymalnej wilgotności wierzchniej warstwy gleby. Ma to korzystny wpływ na wschody roślin i lepsze działanie środków chwastobójczych, stosowanych przedwschodowo. Agrowłóknina chroni również cebulę w okresie jesiennym przed szkodnikami a w okresie zimowym stanowi dodatkową ochronę przed mrozem. Uprawa cebuli pod agrowłókniną dodatkowo przyspiesza termin zbioru o 10-14 dni w porównaniu do uprawy bez stosowania okryć.

Jeśli rośliny dobrze przezimują, cebula ozima plonuje nie gorzej niż z tradycyjnego siewu wiosennego. W bardzo dobrych warunkach uprawy można uzyskać z 1 ha około 40 ton cebuli z zaschniętą łuską lub około 70-100 tys. pęczków cebuli świeżej.

Dorota Piękna-Paterczyk

SPD

Burak liściowy zwany inaczej boćwiną (nie należy utożsamiać boćwiny z botwiną, którą stanowią młode rośliny i liście buraka ćwikłowego) uprawiany jest u nas w kraju rzadko i niemal wyłącznie przez amatorów w ogrodach przydomowych i działkowych. Znany był w uprawie wcześniej niż burak ćwikłowy, a w Polsce znany był znacznie wcześniej niż w krajach Europy Zachodniej, gdzie dziś jego uprawa jest bardziej rozpowszechniona.

Burak liściowy jest rośliną dwuletnią. W pierwszym roku tworzy rozetę jadalnych liści odziomkowych, a w drugim pęd kwiatostanowy i nasiona. Rozwidlony korzeń jest niejadalny. Częścią użytkową w zależności od odmiany są tylko liście, ogonki liściowe lub liście i ogonki liściowe.

Wartość odżywcza buraka liściowego polega na stosunkowo dużej w porównaniu z innymi warzywami ilości lekkostrawnego białka (do 25% w suchej masie) oraz dużej zawartości żelaza, wapnia i witaminy C.

Burak liściowy nie jest wymagający w stosunku do gleby. Nie poleca się pod jego uprawę jedynie piasków i ciężkiej gliny. Uprawiany na lepszych stanowiskach, na glebach żyźniejszych o dużej pojemności wodnej jest delikatniejszy w smaku oraz bardziej soczysty i kruchy.

Z uwagi na krótki okres wegetacji, który od siewu do początku zbiorów wynosi od 8 do 10 tygodni, burak liściowy nadaje się doskonale na uprawę poplonową np. po grochu na zielono lub po szpinaku. Można też stosować uprawę wczesnowiosenną z rozsady wyprodukowanej w inspekcie czy tunelu foliowym lub uprawę wiosenną z siewu nasion wprost do gruntu od połowy kwietnia do końca czerwca.

Nasiona wysiewa się w rzędy odległe co 30 – 40 cm. Po wzejściu rośliny przerywa się pozostawiając w rzędzie najpierw co 7 – 8 cm, później co 20 – 30 cm, wykorzystując wyrwane rośliny do spożycia. Na 1 ar wysiewa się 150 – 200 gram nasion.

Burak liściowy w zasadzie może być uprawiany jedynie na nawozach mineralnych, jednak stwierdzono, że pozytywnie reaguje na nawożenie obornikiem lub nawozami zielonymi. Może otrzymać nieco większe niż burak ćwikłowy nawożenie azotowe, natomiast fosfor i potas stosujemy podobnie.

W Polsce spotyka się w uprawie odmianę Lukullus o żółtawozielonych, bardzo silnie pomarszczonych liściach stanowiących część jadalną.

Pielęgnacja roślin polega tu wyłącznie na odchwaszczaniu i nawadnianiu. Między innymi ze względu na krótki okres wegetacji buraka liściowego nie stosuje się w jego uprawie żadnych herbicydów ani innych środków ochrony roślin.

Zbiór buraka liściowego w zależności od metody uprawy przeprowadza się od czerwca do października  i w tym czasie burak liściowy zastępuje szpinak, ponieważ nie jest wrażliwy na długi dzień i letnie upały, nie traci swej wartości konsumpcyjnej. W uprawie amatorskiej zbioru dokonuje się stopniowo, wycinając lub wyłamując liście na około 3 cm od ziemi.

Najdelikatniejsze w smaku są liście młode oraz te ze starszych, które lekko przemarzły.

Burak liściowy, podobnie jak inne warzywa liściowe nie nadaje się do dłuższego przechowywania. Po zbiorze można go krótko składować w temperaturze około 0^oC.

Jarosław Górski

WODR Poznań

Przetwory domowe smakują chyba każdemu z nas. Bardzo często przypominają nam dzieciństwo, zapachy i smaki z rodzinnego domu. Pyszne domowe specjały to duma i chluba wielu gospodyń. Chętnie się nimi pochwalą. Okazją do zaprezentowania specjałów z domowej spiżarni był konkurs zorganizowany podczas imprezy Wielkopolska Wieś Zaprasza w dniu 22 września br. w Gołaszynie. Organizatorem imprezy był Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu. Członkinie Kół Gospodyń Wiejskich, a także członkinie stowarzyszeń agroturystycznych z regionu leszczyńskiego przywiozły do Gołaszyna moc przepysznych domowych przetworów. Do konkursowej rywalizacji zgłoszono ich aż 102. Komisja konkursowa w składzie: Wioletta Kmiećkowiak specjalista WODR w Poznaniu, Halina Kochańska pedagog z ZSR w Bojanowie i Honorata Dmyterko redaktor gazety Życie Rawicza oceniła walory smakowe przygotowanych przetworów i przyznała nagrody w dwóch kategoriach: przetwory „na kwaśno" i przetwory „na słodko". W kategorii „na kwaśno" nagrodę otrzymały Panie z KGW w Smogorzewie za ogórki z curry. Natomiast w kategorii „na słodko" zwyciężyła konfitura z cukinii przygotowana przez Panie z KGW w Sowach. Oceniając przetwory Komisja brała pod uwagę przede wszystkim oryginalność i smak przygotowanych przetworów. Różnorodność zgłoszonych do konkursu przetworów przerosła oczekiwania członków komisji. Dlatego też, aby wyróżnić oraz nagrodzić jak najwięcej specjałów i docenić trud włożony w ich przygotowanie, Komisja konkursowa przyznała dodatkowo nagrody w 6 podgrupach w kategorii przetworów „na kwaśno" oraz w 3 podgrupach w kategorii przetworów „na słodko".
W kategorii „na kwaśno" wyróżnienie otrzymały:
- za ogórki z curry Pani Regina Tomicka KGW Głuchów
- za buraczki konserwowe KGW Sobiałkowo
- za patisony w zalewie octowej KGW Smogorzewo
- za pomidory w galarecie Stowarzyszenie Kwaterodawców Wiejskich w Pakosławiu
- za gruszki na kwaśno Stowarzyszenie Kwaterodawców Wiejskich w Pakosławiu
- za korbole Małgosi w zalewie słodko-kwaśnej KGW Pomocno.
Natomiast w kategorii „na słodko" wyróżnienie otrzymały:
- za dżem brzoskwiniowy wanilią i lawendą Pani Maria Pazoła KGW Elżbietków
- za sok z mięty Pani Teresa Skrzypczak KGW Piaski – Zalesie w gminie Miejska Górka
- za nalewkę z aronii Pani Czesława Pawlak KGW Jutrosin.
Wszystkim nagrodzonym i wyróżnionym serdecznie gratulujemy.
Konkurs „Specjały z domowej spiżarni" dostarczył, zarówno uczestniczkom, jak i odwiedzającym imprezę, wielu radości, był okazją do zaprezentowania własnych umiejętności na polu domowego przetwórstwa. Celem konkursu było rozpropagowanie idei sporządzania przetworów domowych na zimę, najlepiej z wykorzystaniem owoców i warzyw z własnego ogrodu. Zdobył on uznanie uczestników imprezy Wielkopolska Wieś Zaprasza – był przepyszny.

Wioletta Kmiećkowiak
WODR w Poznaniu