ż„Świnia złotnicka biała - program ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich”

W miejscowości Żurawiniec gmina Baranów w powiecie kępińskim młody rolnik utrzymuje stado 14 loch rasy złotnickiej białej.  Lochy te stanowią chlewnię zarodową, która jest pod kontrolą użytkowości prowadzoną przez Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu. Utrzymanie i hodowla świń odbywa się w ramach programu ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. W czasie wizyty w gospodarstwie zebrano  dane, które posłużyły do wstępnej oceny prowadzonej chlewni przez młodego rolnika.

Utrzymanie loch luźnych i prośnych.

Po odsadzeniu prosiąt, które ma miejsce po 4 tygodniach  od urodzenia (28 dni), lochy  utrzymywane są w grupie. Jest to zgodne z  zaleceniem  minimalnych warunków wynikających z obowiązujących przepisów w Unii Europejskiej od 1 stycznia 2013 roku. Rolnik ten, system utrzymania loch stosował znacznie wcześniej. Zapewnienie samicom swobodnego ruchu przez większość dni w roku powinno zaowocować wynikami rozrodczymi. Pokuszono się o przeanalizowanie takich wskaźników jak; okres międzymiotu, płodność i plenność gospodarczą, brakowanie loch.

Lochy prośne na wybiegu utrzymywane grupowo, dokarmiane zielonką do woli (foto archiwum autora)

Wskaźniki użytkowości rozpłodowe loch

Korzystając z prowadzonej dokumentacji hodowlanej, przeanalizowano 26 okresów międzymiotów  w latach 2010 do 2012 oraz informacje z 51 miotów.

Tabela 1. 26 okresów międzymiotu w poszczególnych przedziałach czasowych

Odnotowano najkrótszy okres międzymiotu wynoszący  140 dni, a najdłuższy 226 dni. Warto zaznaczyć, że większość okresów międzymiotu znalazła się w przedziałach: poniżej 160 dni oraz w przedziale  160 - 170 dni, co należy odnotować jako  pożądany wynik . Dla wszystkich loch poddanych analizie okres ten wyniósł średnio 171 dni. Warto przypomnieć, że Krajowy Program Hodowlany zakłada, że okres międzymiotu powinien wynosić 160 dni. Wielkość analizowanego okresu wyznacza kolejny parametr  oceny chlewni  jakim jest częstotliwość  oproszeń. W omawianym stadzie wynosi ona 2,13 miotu średnio w roku. Średnia ilość prosiąt urodzonych w 51 miotach wyniosła 9,88 sztuki. Odchowano średnio 8,43 prosięcia od maciory, a upadki wyniosły 14,68%. Plenność gospodarcza, a więc średnia ilość odchowanych prosiąt od lochy w ciągu roku wyniosła 17,96 sztuki.

Żywienie loch.

Rolnik karmi lochy paszą pełnoporcjową sporządzaną we własnym gospodarstwie oraz zielonkami, które są zadawane do woli na wybiegu.

Pasza pełnoporcjowa sporządzana jest we własnym zakresie przy pomocy  pinowego mieszalnika (foto archiwum autora)

Analiza mieszanki pełnoporcjowej dla loch prośnych sporządzona przez rolnika (lipiec 2013)

Przy ocenie mieszanki pełnoporcjowej posłużono się niemieckimi normami LfL z 2010 roku (pasza pełnoporcjowa). Normy te  przewidują  następującą wartość pokarmową pasz.

Lochy prośne 1-84 dnia LP  12 EM MJ, 130 g białka ogólnego, 5,5 g lizyny

Lochy prośne 85 - 115 dnia  LP 12 EM MJ, 130 g białka ogólnego, 6 g lizyny

Tabela 2. Analiza 1 kg mieszanki pełnoporcjowej dla loch prośnych sporządzoną przez rolnika.

Sporządzona pasza charakteryzuje się wyższą zawartością białka ogólnego i lizyny. Zaproponowano rolnikowi korektę składu paszy. Zmniejszono udział koncentratu do 10%, a podwyższono udział pszenżyta w miejsce zmniejszonego koncentratu.

Tabela 3. Skorygowana receptura paszy pełnoporcjowej dla loch prośnych.

Skorygowana pasza pełnoporcjowa posiada parametry bardziej zbliżone do zalecanych przez normy LfL, jednocześnie zmniejszenie koncentratu spowodowało potanienie paszy i żywienia.

Brakowanie loch

Gdy zakładano stado świń złotnickich białych, materiał hodowlany stanowiły loszki z  zakupu z pełną dokumentacją hodowlaną. Dotychczas nie zachodziła potrzeba brakowania loch. W chwili obecnej lochy wydały już 5 – 6 miotów, a więc swoją najwyższą plenność życiową mają za sobą. W najbliższym czasie będzie konieczność wymiany większości stada. Podjęcie decyzji ma związek z informacją odnośnie dopłaty dla stada w latach 2014 – 2020. Warto zwrócić uwagę na kondycję loch prośnych, znajdujących się na wspólnym wybiegu, którą ocenia się jako dobrą hodowlaną. Lochy są kryte knurem komponentu ojcowskiego, mieszańcem duroc x pietain. Krzyżowanie to ma na celu uzyskanie materiału przeznaczonego na tucz, o poprawionej mięsności, lepszych dobowych przyrostach i wykorzystaniu paszy.

Aspekty, dla których warto kontynuować program ochrony zasobów genetycznych zwierząt

● Długość użytkowania rozpłodowego loch, niski poziom brakowania ze względów zdrowotnych.

● Zadowalająca plenność loch. Średnia z 51 miotów wyniosła 9,88 prosiąt, ale odnotowano znaczną ilość miotów w przedziale 10 – 13 prosiąt. Można to poprawić przez lepszą organizację rozrodu, termin krycia, powtórne krycie w czasie rui.

● Dobra mleczność loch. Prosięta w wieku 28 dni, gdy były odsadzane, osiągały  masę ciała ok. 8 kg.

● Zdolność do ponownego zapłodnienia po 28 dniach karmienia prosiąt i w  wielu przypadkach bardzo krótkim okresie jałowienia. Tym samym uzyskano krótki okres między miotami i wysoki wskaźnik częstotliwości oproszeń 2,13, co przekłada się na plenność gospodarczą 17.96 prosiąt średnio w ciągu roku.

● Przydatność do chowu w nieco gorszych warunkach środowiskowych, ale zapewniających wymogi dobrostanu.

● Pozytywna reakcja loch, objawiająca się dobrą kondycją hodowlaną i zdrowotną, na grupowe utrzymanie w okresie prośności, korzystania ze swobodnego ruchu, w tym na świeżym powietrzu z dostępem do paszy zielonej w dowolnej ilości.

● Smakowitość mięsa, przydatnego do wyrobów tradycyjnych czy regionalnych.

Obserwację dokonano na stosunkowo małej populacji, ale wyniki pokrywają się z oficjalną charakterystyką tej rasy. Rasy świń  objęte programem ochrony zasobów genetycznych, są warte stałej obserwacji i wnikliwych badań.

Opracował;  Jan Sarnowski, WODR Poznań

Brukiew znana jest również pod nazwą karpiel, jako roślina warzywna jest u nas mało rozpowszechniona a szkoda, gdyż zasługuje na uwagę ze względu na nieduże wymagania glebowe, krótki okres wegetacji, wysoką plenność oraz łatwość i trwałość w przechowaniu. Posiada przy tym znaczne wartości odżywcze, jest ceniona przez dietetyków, ponieważ przeciwdziała chorobom przewodu pokarmowego i dróg żółciowych oraz leczy je, na co obecnie zaczyna się zwracać coraz większą uwagę. Uważana jest za bardzo dobre źródło witaminy C i za dobre witamin z kompleksu B, zawiera dużo węglowodanów oraz związków mineralnych, przede wszystkim wapnia, fosforu i żelaza.

Ojczyzną brukwi jest obszar Morza Śródziemnego, pierwsza wzmianka o jej uprawie pochodzi dopiero z początku XVII wieku, wcześniej prawdopodobnie mylona była z rzepą.

Brukiew jest rośliną dwuletnią. W pierwszym roku uprawy tworzy dobrze rozwiniętą rozetę liściową i mięsisty korzeń spichrzowy, który jest częścią rośliny przeznaczoną do spożycia. W drugim roku wegetacji brukiew tworzy rozgałęzione pędy kwiatostanowe, na których po przekwitnięciu kwiatów tworzą się nasiona.

Wymagania cieplne brukwi są małe. Nasiona kiełkują już w temperaturze 2 – 3^o C, siewki wytrzymują spadki temperatury do -4^oC a rozsada wytrzymuje nieco większe mrozy jest jednak wówczas narażona na wcześniejsze wytwarzanie pędów kwiatostanowych.

Brukiew jest wrażliwa na suszę, przy czym wymaga zarówno wysokiej wilgotności powietrza jak i większej ilości wilgoci w glebie. Wymagania glebowe nie są wysokie, ale dobre plony brukiew daje tylko na glebie wilgotnej i zasobnej w składniki pokarmowe. Optymalne pH gleby wynosi 6-6,7. Źle rośnie na suchych piaskach, na glebach podmokłych i zakwaszonych. Wymaga stanowiska w drugim lub trzecim roku po oborniku i bardzo często uprawia się ją jako poplon po wcześnie schodzących warzywach jak groch, cebula z dymki czy wczesne ziemniaki.

Brukiew można uprawiać z siewu wprost do gruntu w końcu kwietnia, w początku maja w rzędy co 50 cm (30 gramów nasion na 100m²). Przy tym sposobie uprawy brukiew daje wprawdzie wyższe plony ale grządki pod uprawę zajęte są dłużej i konieczna jest pracochłonna przerywka w rzędach co 30 cm. Korzystniej i częściej uprawia się brukiew z rozsady. Nasiona wysiewa się na rozsadniku w drugiej połowie kwietnia w rzędy co 15-20 cm. Dla uzyskania rozsady potrzebnej do obsadzenia 100 m² potrzeba wówczas 5 gram nasion. Rozsada gotowa jest do sadzenia po upływie 5-6 tygodni od siewu nasion, gdy liczba wykształconych na roślinie liści wynosi 4-6. Wysadzanie jej na grządki odbywa się zwykle do połowy czerwca a optymalna rozstawa wynosi 50-60 x 20-30 cm.

Do prac pielęgnacyjnych w uprawie brukwi należą: dosadzanie rozsady w miejsca nieprzyjętej lub przerywka przy siewie nasion wprost na pole, odchwaszczanie oraz dla uzyskania korzeni bez zazielenienia ich górnej części – obsypywanie odkrytych części korzeni ziemią.

Zalecaną do uprawy odmianą od wielu lat jest jedna odmiana selekcjonowana w Polsce Wilhemburska. Jest to odmiana średnio wczesna, plenna, trwała w przechowaniu. Tworzy zgrubienie kulisto-owalne, zwężające się ku dołowi o gładkiej, żółtej skórce. Miąższ jest kremowożółty, delikatny w smaku zwłaszcza u młodych roślin.

Brukiew zbiera się na przełomie października i listopada. Zbiór jest łatwy do przeprowadzenia, gdyż korzenie spichrzowe nie są mocno zagłębione w glebie. Ze 100m² zbiera się od 200 do 400 kg korzeni, które można przechować się w chłodnej piwnicy, w pryzmach przesypane piaskiem.

Jarosław Górski

WODR Poznań

Ognik szkarłatny

Jest to największy zimozielony krzew ozdobny i parkowy, osiągający szerokość do 1,8 m i wysokość od 1 do 3 m. Jest krewniakiem głogu i jabłoni, należy do rodziny różowatych. Rodzime obszary jego występowania to południowa i środkowa Europa oraz Azja Zachodnia i Kaukaz. Krzew kwitnie w maju i czerwcu, tworząc białe, drobne zebrane w baldachogrona kwiaty, które nie są ozdobą krzewu. Rodzi co roku mnóstwo przepięknych jadalnych owoców. Są one koralowoczerwone, żółte lub pomarańczowe, zebrane w duże baldachogrona, które stanowią ozdobę krzewu. Owoce długo utrzymują się na krzewie,  mają słodki, trochę mączysty miąższ z lekko kwaśnym posmakiem i ledwo wyczuwalną cierpkością. Można je wykorzystać do wyrobu win, na sok oraz jako dodatek do dżemów i konfitur.

Krzew doskonale sprawdza się w miastach, jest wytrzymały na upały, suszę a także spaliny. Szczególnie efektownie wygląda sadzony w szpalerach jako nie formowany żywopłot. Wymaga stanowisk słonecznych i osłoniętych od wiatru. Aby krzewy zachowały zwarty pokrój można je przycinać.

Jarosław Górski

W Monitorze Polskim z dnia 10 września 2013 r., pod pozycją 729 ogłoszone zostało Obwieszczenie Ministra Środowiska, z dnia 13 sierpnia 2013 r. w sprawie wysokości stawek opłat za korzystanie ze środowiska na rok 2014.

Dokument wskazuje na:

1) górne jednostkowe stawki opłat za korzystanie ze środowiska, zawarte w załączniku nr 1 do Obwieszczenia oraz

2) jednostkowe stawki opłat za korzystanie ze środowiska, zawarte w załączniku nr 2 do niniejszego Obwieszczenia.

Wybrane pozycje z Obwieszczenia:

Górne jednostkowe stawki opłat za korzystanie ze środowiska na rok 2014, np.:

• Gazy lub pyły wprowadzane do powietrza - 385,17 zł/kg
• Pobór wody podziemnej - 4,19 zł/m³
• Pobór wody powierzchniowej śródlądowej - 2,18 zł/m³

Jednostkowe stawki opłat za pobór 1 m³ wody podziemnej i 1 m³ wody powierzchniowej śródlądowej:

• Woda podziemna - 0,114 zł
• Woda podziemna wykorzystana do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia lub na cele socjalno-bytowe - 0,067 zł
• Woda podziemna wykorzystana na potrzeby produkcji, w której woda wchodzi w skład albo bezpośredni kontakt z produktami żywnościowymi, farmaceutycznymi lub na cele konfekcjonowania - 0,096 zł
• Woda powierzchniowa śródlądowa - 0,056 zł
• Woda powierzchniowa śródlądowa wykorzystana do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia lub na cele socjalno-bytowe - 0,040 zł

Jednostkowe stawki opłat za gazy lub pyły wprowadzane do powietrza z chowu lub hodowli drobiu:

W załączniku nr 2 do Obwieszczenia określone są też jednostkowe stawki opłat za gazy lub pyły wprowadzane do powietrza z kotłów o nominalnej mocy cieplnej do 5 MW opalanych węglem kamiennym, koksem, drewnem, olejem lub paliwem gazowym, dla których nie jest wymagane pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza albo pozwolenie zintegrowane. Jednostkowa stawka za gazy lub pyły wprowadzane do powietrza z jednostki spalonego paliwa z uwzględnieniem nominalnej mocy cieplnej kotła w MW mieści się w granicach od 1,79 zł/Mg do max 34,20 zł/Mg. Natomiast w przypadku kotłów opalanych gazem ziemnym wysokometanowym i gazem ziemnym zaazotowanym są to wartości na poziomie od 932,62 zł/10⁶ m³ do 1666,48 zł/10⁶ m³.

W załączniku nr 2 zamieszczona została także tabela określająca jednostkowe stawki opłaty za umieszczenie, różnego rodzaju i pochodzenia, odpadów na składowisku odpadów.

Po więcej informacji warto zajrzeć do ww. obwieszczenia Ministra Środowiska.

Wioletta Kmiećkowiak

Dział EOŚ WODR w Poznaniu