Mając na uwadze wyniki dotychczas przeprowadzonych audytów w ramach mechanizmu pomocy finansowej wstępnie uznanym grupom producentów owoców i warzyw, ARiMR przekazuje poniżej informacje i wytyczne obejmujące kwestie podniesione podczas audytów zewnętrznych organów kontrolnych, celem wyeliminowania lub znacznego ograniczenia obszarów, w których mogą wystąpić nieprawidłowości związane z obsługą przedmiotowego mechanizmu wsparcia.

Obszary, w których zostały zidentyfikowane nieprawidłowości oraz kwestie podnoszone w ramach audytów zewnętrznych, w tym: Komisji Europejskiej oraz Europejskiego Trybunału Obrachunkowego:

1. Sprzedaż przez grupę producentów produktów zakupionych od swoich członków, podmiotowi należącemu do tych samych członków grupy producentów lub zależnemu od członków grupy.

   W przypadku zidentyfikowania takiej formy ukształtowania sprzedaży, audytorzy poddają w wątpliwość rolę, jaką pełni grupa producentów w procesie produkcji i sprzedaży owoców i warzyw, tj. czy grupa realizuje cel jakim jest m.in. koncentracja podaży i wprowadzanie do obrotu produktów wytwarzanych przez członków, czy też może występuje jako sztuczne ogniwo w cyklu produkcyjnym i sprzedażowym realizowanym przez członków grupy do spółki od nich zależnej.

   W sytuacji posiadania przez spółkę zależną od członka/członków grupy np. zawartych wcześniej kontraktów handlowych na sprzedaż owoców lub warzyw, zaleca się przeniesienie tych kompetencji na poziom grupy producentów, celem realnego wprowadzania przez grupę do obrotu produktów zakupionych od swoich członków, aby zadania grupy związane ze sprzedażą na zewnątrz owoców i warzyw wyprodukowanych przez jej członków, były realizowane przez samą grupę producentów.

2. Ponoszenie przez grupy producentów kosztów na realizację inwestycji, przekraczających poziom cen rynkowych.

   Racjonalność kosztów jest jednym z zasadniczych elementów kwalifikowania do objęcia pomocą finansową inwestycji realizowanych w ramach planów dochodzenia do uznania. Przyznając pomoc finansową w ramach mechanizmu wsparcia wstępnie uznanych grup producentów owoców i warzyw na pokrycie części kwalifikowanych kosztów inwestycji ujętych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania, ARiMR jest zobowiązana do szczegółowego weryfikowania celowości i racjonalności wydatkowanych środków publicznych.

   W celu dokonania zakupów (dostaw) robót budowlanych po najkorzystniejszej cenie oraz ograniczenia ryzyka zawyżenia cen transakcyjnych ponad wartość rynkową przedmiotu inwestycji, zaleca się przeprowadzanie przez grupę producentów badania rynku, np. pozyskiwanie ofert handlowych określających ceny rynkowe, celem rzetelnego oszacowania planowanych wydatków inwestycyjnych oraz oceny zasadności kosztów, w stosunku do rodzaju i zakresu rzeczowego inwestycji.

3. Tworzenie sztucznych warunków do otrzymania pomocy finansowej w przypadku realizowania przez grupę producentów transakcji nabycia infrastruktury posiadanej przez członków grupy.

   W przypadku grup producentów dokonujących zakupu infrastruktury od swoich członków, należy przestrzegać poniżej opisanych zasad, w celu uniknięcia ryzyka wystąpienia sztucznych warunków (sprzecznych z celami systemu wsparcia) dla tego typu transakcji:

   1. wartość nabytej przez grupę od swojego członka infrastruktury, nie może przekraczać wartości rynkowej przedmiotu inwestycji,
   2. infrastruktura zakupiona przez grupę producentów od swojego członka, nie powinna być wykorzystywana przez tę grupę przed jej zakupem,
   3. infrastruktura zakupiona przez grupę producentów od swojego członka, po jej zakupie, powinna być udostępniona do wykorzystania dla produktów wszystkich członków tejże grupy, tj. grupa powinna zapewnić wykorzystanie zakupionej infrastruktury dla potrzeb zbioru, magazynowania, przechowywania lub pakowania i wprowadzania do obrotu owoców i warzyw, wyprodukowanych nie tylko wyłącznie przez członka – od którego nabyła ww. infrastrukturę, ale również wyprodukowanych przez pozostałych członków grupy producentów, a zatem, należy wykazać, że została osiągnięta rzeczywista zmiana w stosunku do sytuacji wyjściowej, w zakresie posiadania i udostępniania infrastruktury przez grupę swoim członkom,
   4. decyzja o zakupie infrastruktury od członka grupy, powinna zostać podjęta przez grupę producentów w demokratyczny sposób, z zachowaniem zasad określonych w § 1 pkt. 4 lit. g rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 września 2013 r. w sprawie warunków wstępnego uznawania grup producentów owoców i warzyw, uznawania organizacji producentów owoców i warzyw oraz warunków i wymagań, jakie powinny spełniać plany dochodzenia do uznania (Dz.U. z 2013 r. poz. 1178, z późn. zm.).

   Jednocześnie należy wskazać, że oprócz zakupu przez grupę producentów infrastruktury od swoich członków (udziałowców), możliwe są do zastosowania również inne formy pozyskania infrastruktury przez grupę, takie jak najem, dzierżawa lub wniesienie majątku rzeczowego do spółki przez członka grupy w formie aportu. Tak pozyskana infrastruktura również przyczynia się do spełnienia kryteriów uznania za organizację producentów, związanych ze skutecznym zapewnieniem przez grupę swoim członkom środków technicznych umożliwiających zbiór, magazynowanie, przechowywanie oraz przygotowanie owoców i warzyw do sprzedaży.

   Należy pamiętać, że w przypadku podjęcia decyzji o zmianie sposobu zapewnienia infrastruktury niezbędnej do uznania grupy za organizację producentów, np. z budowy lub zakupu pewnych inwestycji na ich dzierżawę, zmiana ta powinna być uprzednio zatwierdzona przez marszałka województwa decyzją o zmianie do planu dochodzenia do uznania.

4. Zasadność i poziom kosztów za usługi w zakresie zarządzania realizacją inwestycji w szczególności świadczone przez osoby/podmioty powiązane z grupą producentów lub członkami grupy producentów.

   Koszty ogólne przygotowania i realizacji inwestycji, w zakresie rzeczowo – ilościowym, powinny być kosztami niezbędnymi do poniesienia przez grupę w celu realizacji inwestycji zasadniczej, np. budowy budynku. Grupa producentów ponosząc koszty ogólne, w tym, związane z zarządzaniem realizacją inwestycji, powinna być w stanie sprecyzować rodzaj i zakres takich kosztów/usług, przedstawić stosowną umowę na świadczenie tego typu usług, ich specyfikację, jak również wskazać sporządzoną dokumentację związaną z tego typu kosztami/usługami, oraz wszelkie materiały świadczące o wywiązaniu się wykonawcy z podpisanej z grupą umowy, które będą stanowiły o rzeczywistym wykonaniu usług i poniesieniu kosztów. Ponadto, podmiot świadczący taką usługę powinien posiadać odpowiednie kwalifikacje do jej wykonania.

5. Niezbędność inwestycji realizowanych w ramach planu dochodzenia do uznania dla potrzeb spełnienia przez grupę producentów kryteriów uznania za organizację producentów, tj. w szczególności dostosowanie zakresu rodzajowego, wielkościowego oraz wydajności inwestycji realizowanych w ramach planu dochodzenia do uznania, do wielkości produkcji owoców i warzyw członków grupy, z uwzględnieniem ilości owoców i warzyw:
   • zakupionych przez grupę od jej członków – w przypadku inwestycji związanych ze zbiorem, przechowywaniem oraz magazynowaniem owoców i warzyw,
   • sprzedanych przez grupę odbiorcom zewnętrznym – w przypadku inwestycji związanych z przygotowaniem do sprzedaży owoców i warzyw,
   nieprzekraczającej wielkości planowanej na ostatni rok realizacji zatwierdzonego planu dochodzenia do uznania.

   Zakres wielkościowy oraz wydajność inwestycji zrealizowanych przez grupę producentów ramach planu dochodzenia do uznania, powinien być dostosowany do wielkości produkcji owoców i warzyw zakupionych od członków grupy oraz sprzedanych przez grupę odbiorcom zewnętrznym, nie tylko planowanej, ale również rzeczywiście osiągniętej przez grupę producentów w ostatnim roku realizacji planu dochodzenia do uznania.

6. Niewystarczające dokumentowanie przez grupy producentów, wystąpienia klęski naturalnej, powodującej rzeczywiste straty ilościowe w zbiorach owoców i warzyw oraz spadek rzeczywistej sprzedaży w ostatnim roku realizacji planu dochodzenia do uznania.

   Stosownie do art. 148 rozporządzenia Komisji (UE) Nr 543/2011, jeśli zgodnie z niniejszym rozporządzeniem lub rozporządzeniem (WE) Nr 1234/2007, mają zostać nałożone sankcje lub kary lub wycofane korzyści lub uznanie, nie są one nakładane lub wycofywane w przypadkach zaistnienia siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności w rozumieniu art. 31 rozporządzenia Rady (WE) Nr 73/2009. Działanie siły wyższej lub okoliczności nadzwyczajnych w rozumieniu art. 31 rozporządzenia Rady (WE) Nr 73/2009, w przypadku wstępnie uznanych grup producentów owoców i warzyw, ma zastosowanie w odniesieniu do wystąpienia klęski żywiołowej dotykającej grunty rolne gospodarstwa.

   Mając na uwadze powyższe, ze względu na to, że ww. art. 148 rozporządzenia Komisji (UE) Nr 543/2011 zawiera pojęcie „wycofania uzyskanych korzyści”, istnieje możliwość zastosowania tego przepisu, w celu uniknięcia obowiązku zwrotu środków nienależnie pobranych, wynikającego z niedostosowania poziomu inwestycji do wartości produkcji sprzedanej. Przypadek zaistnienia siły wyższej musi jednak zostać zgłoszony – wraz z odpowiednimi dowodami w sposób zgodny z wymogami właściwego organu państwa członkowskiego – temu organowi w ciągu 10 dni roboczych od dnia, w którym zainteresowany podmiot był w stanie to zrobić.

   Uwzględniając powyższe, czas na powiadomienie ARiMR o zaistniałej sytuacji, liczony jest od dnia, w którym poszkodowana grupa producentów może dokonać takiego zgłoszenia. Ponadto, możliwe jest dokonanie zgłoszenia przez członka grupy, jeśli zostało ono następnie potwierdzone przez grupę producentów. Pisemne zgłoszenie faktu wystąpienia siły wyższej w formie oświadczenia, w terminie 10 dni roboczych od dnia, w którym grupa była w stanie to zrobić, należy uznać za odpowiednie dowody satysfakcjonujące właściwy organ, które powinny być przedłożone w przypadku zaistnienia siły wyższej. Następnie grupa producentów powinna dostarczyć do dyrektora oddziału regionalnego ARiMR dowody potwierdzające wystąpienie klęski naturalnej, na podstawie których można oszacować rzeczywiste straty ilościowe w zbiorach owoców i warzyw, poniesione przez członków grupy. Przedmiotowe dokumenty powinny być dostarczone do oddziału regionalnego ARiMR niezwłocznie po ich sporządzeniu, w celu uwiarygodnienia wystąpienia siły wyższej.

   Uwzględniając powyższe, ze względu na zakres i skalę przyznawanej pomocy finansowej dla grup producentów na pokrycie części kwalifikowanych kosztów inwestycji oraz konieczność oszacowania rzeczywiście poniesionych strat w produkcji i sprzedaży owoców i warzyw, do dokumentów potwierdzających wystąpienie siły wyższej, w tym przypadku, wystąpienie klęski żywiołowej dotykającej grunty rolne gospodarstwa, można zaliczyć:

   • protokół oszacowania szkód, sporządzony przez komisję, o której mowa w art. 4 ust. 7 ustawy z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz.U. Nr 98, poz. 634, z późn. zm.),
   • ­dokument stwierdzający wystąpienie szkody w uprawach rolnych lub płodach rolnych, z którego wynika powierzchnia upraw, ilość lub wartość płodów rolnych, sporządzony przez zakład ubezpieczeń, z którym producent owoców lub warzyw będący członkiem grupy lub grupa producentów, zawarli umowę ubezpieczenia,
   • inny dokument, wystawiony przez odpowiedni organ/instytucję, który w sposób wiarygodny i obiektywny potwierdzi wystąpienie klęski żywiołowej wraz z określeniem jej wpływu na wielkość plonów (oszacowania wielkości strat).

   Z wyżej wymienionych dokumentów powinna wprost wynikać informacja o powierzchni upraw owoców i warzyw, na której wystąpiła klęska naturalna oraz  wielkości obniżki plonu, która nie została uzyskana, w związku z zaistnieniem klęski żywiołowej.

   Samo oświadczenie grupy producentów lub jej członka, nie może stanowić wyłącznego dokumentu będącego podstawą uznania wystąpienia klęski naturalnej.

7. Brak pomniejszenia wartości produktów sprzedanych wstępnie uznanej grupy producentów owoców i warzyw o koszty transportu zewnętrznego, w przypadku realizowania przez grupę dostaw owoców i warzyw do odbiorców zewnętrznych (stosownie do art. 50 ust. 7, w związku z art. 42 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) Nr 543/2011). Powyższa sytuacja dotyczy w szczególności grup producentów dysponujących własnymi środkami transportu.

   Zgodnie z art. 50 ust. 7 ww. rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) Nr 543/2011, do wartości produkcji sprzedanej wlicza się wyłącznie produkcję grupy producentów lub jej członków będących producentami, wprowadzoną do obrotu przez grupę producentów, zafakturowaną na etapie EXW („loco”) grupa producentów.

   Powyższe oznacza, że wartość produktów sprzedanych grupy producentów nie może obejmować kosztów transportu zewnętrznego, tj. kosztów realizowania dostaw do odbiorców zewnętrznych, a więc, musi określać wartość produktów na etapie „siedziba sprzedawcy – GP”. Tym samym, jeśli dokumenty sprzedaży, tj. faktury sprzedaży owoców i warzyw, deklarowane przez grupę producentów we wniosku o przyznanie pomocy finansowej, uwzględniałyby również koszty dostawy do odbiorców, wówczas grupa producentów musi dokonać redukcji/wyłączenia z wartości sprzedaży netto, oszacowanych kosztów transportu z punktu dystrybucji (loco) grupy producentów, do nabywcy. Natomiast jeśli w zawartych umowach/wystawionych fakturach nie zostały wyodrębnione koszty transportu zewnętrznego, grupa powinna te koszty wyliczyć na podstawie kalkulacji uwzględniającej np.  koszty zakupu paliwa, zatrudnienia kierowców, opłaty drogowe itp.

   Dla potrzeb wyłączenia kosztów transportu zewnętrznego z wartości produktów sprzedanych należy uwzględnić następujące zasady:

   1. jeżeli grupa producentów dostarczyła produkty (owoce i warzywa) do odbiorcy zewnętrznego, z wykorzystaniem transportu własnego oraz nie wystawiła na odbiorcę odrębnej faktury z tytułu zrealizowanego transportu (uwzględniając koszt dostawy w cenie produktu), wówczas należy pomniejszyć wartość zrealizowanej sprzedaży netto, o koszty transportu zewnętrznego z punktu dystrybucji (loco) grupy producentów do nabywcy, oszacowane przez grupę np. na podstawie kosztów jednostkowych takich jak koszty zakupu paliwa, zatrudnienia kierowców, opłaty drogowe itp.,
   2. jeśli grupa producentów dostarczyła produkty (owoce i warzywa) do odbiorcy, korzystając z usługi transportu zewnętrznego oraz nie wystawiła na odbiorcę odrębnej faktury z tytułu dostawy produktów (uwzględniając koszt dostawy w cenie produktu), również należy pomniejszyć wartość zrealizowanej sprzedaży netto, o koszty transportu zewnętrznego z punktu dystrybucji (loco) grupy producentów do nabywcy, na podstawie opłaconej przez grupę faktury za transport owoców i warzyw do nabywcy,
   3. nie ma podstaw do pomniejszania wartości produktów sprzedanych, o koszty transportu zewnętrznego w sytuacji, gdy grupa producentów dostarczyła owoce i warzywa do odbiorcy we własnym zakresie (transportem własnym lub najmowanym) oraz obciążyła nabywcę kosztami transportu, wystawiając odrębną fakturę za transport (opłaconą przez nabywcę), której wartość nie została wliczona do wartości produktów sprzedanych grupy producentów. Tym samym, cena produktu nie uwzględnia kosztów dostawy,
   4. adekwatnie, w sytuacji gdy owoce i warzywa odbierane są z siedziby grupy przez nabywcę (transportem nabywcy), wówczas również nie ma podstaw do pomniejszania wartości produktów sprzedanych o koszty transportu zewnętrznego.

Ponadto, oprócz ww. podniesionych kwestii audytowych, Wielkopolski OR ARiMR przekazuje informacje o najczęściej popełnianych błędach we wnioskach o przyznanie pomocy finansowej oraz dokumentacji towarzyszącej, skutkujących wysyłaniem wezwań do wyjaśnień, co z kolei przyczynia się do wydłużania prowadzonych postępowań administracyjnych w sprawie przyznania wsparcia grupom producentów owoców i warzyw, jak również może skutkować przyznaniem pomocy finansowej w pomniejszonej wysokości:

1. złożenie niekompletnej dokumentacji, np. brak części wymaganych załączników do wniosku o przyznanie pomocy finansowej;
2. niepoprawne wypełnienie wniosku i/lub załączników, niezgodne z instrukcją;
3. deklarowanie we wniosku kosztów co do rodzaju, które nie kwalifikują się do objęcia pomocą finansową;
4. deklarowanie wartości inwestycji oraz wysokości poniesionych kosztów powyżej poziomu cen rynkowych;
5. realizacja inwestycji niezgodnie z zatwierdzonym planem dochodzenia do uznania;
6. deklarowanie zakresu rzeczowo-rodzajowego kosztów w szczególności związanych z pracami budowlanymi, niezgodnie ze stanem faktycznym;
7. naruszanie zobowiązań wynikających z przyznanej pomocy finansowej;
8. uzyskanie przez grupę rzeczywistej produkcji i sprzedaży owoców i warzyw w ostatnim roku realizacji planu dochodzenia do uznania, niższej od planowanej i zatwierdzonej w planie dochodzenia do uznania, co może skutkować niedostosowaniem wielkości/wydajności inwestycji objętych pomocą finansową do potencjału produkcyjnego i sprzedażowego grupy, a w konsekwencji obniżką pomocy lub koniecznością zwrotu nienależnie otrzymanych środków;
9. nie uwzględnianie we wniosku o przyznanie pomocy finansowej faktur korygujących, wystawionych po okresie rozliczeniowym objętym wnioskiem.

Źródło: ARiMR OR Poznań.

Rdza fasoli jest chorobą, której sprawcą jest grzyb należący do klasy podstawczaków. Choroba występuje we wszystkich krajach, gdzie uprawiana jest fasola. Silniejsze występowanie rdzy może znacznie zmniejszyć plon strąków oraz nasion.

Objawy choroby występują na górnej stronie liści w postaci żółtawych lub jasnobrunatnych plam. Na plamach tych zlokalizowane są ciemne uwypuklenia, tzw. kupki. Na dolnej stronie liści występują koncentrycznie ułożone białawe czarki. W połowie lata pojawiają się na obydwu stronach liści oraz na pędach i strąkach rdzawobrunatne uwypuklenia, będące skupieniami zarodników letnich. Pod koniec lata w ich miejscu powstają brunatnoczarne skupienia z zarodnikami zimowymi. Rośliny opanowane przez rdzę rosną słabiej, wcześniej porażone strąki ulegają zniekształceniu, liście przedwcześnie zamierają i zasychają.

Rdzę fasoli powoduje grzyb jednodomowy, przechodzący wszystkie fazy rozwojowe wyłącznie na fasoli. Zimuje pod postacią zarodników zimowych, które wiosną kiełkują wytwarzając zarodniki podstawkowe. Zarodniki podstawkowe są źródłem infekcji pierwotnych. Infekcji wtórnych w okresie wegetacji dokonują zarodniki letnie wytwarzane w kilku generacjach.

Gdy zauważymy pierwsze porażone rośliny na plantacji, należy je natychmiast usunąć z uprawy. Nawożenie nawozami fosforowymi i potasowymi zwiększa odporność roślin fasoli na porażenie rdzą.

Źródło: A. Studziński „Atlas chorób i szkodników roślin warzywnych”.

W Dzienniku Ustaw z dnia 09.10.2014 r. (Dz.U. z 2014 r., poz. 1372) zostało opublikowane Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 03.06.2014 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia MRiRW w sprawie minimalnych norm. Warto w tym miejscu przypomnieć o tych wymogach. Zgodnie z zapisami w rozporządzeniu:

Grunty rolne są utrzymywane zgodnie z normami, jeżeli:

1. Na gruntach ornych jest prowadzona uprawa roślin lub są ugorowane, przy czym dla pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa ten sam gatunek rośliny może być uprawiany na tej samej powierzchni w ramach działki ewidencyjnej nie dłużej niż 3 lata.

   Dopuszcza się uprawę pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa na tej samej powierzchni w ramach działki ewidencyjnej przez:

   1. 4 lata, pod warunkiem że:
      1. najpóźniej przed rozpoczęciem uprawy tej rośliny w czwartym roku rolnik:
         • przyora słomę lub międzyplony lub obornik w ilości co najmniej 10 ton na hektar albo
         • wymiesza słomę z glebą lub wymiesza międzyplony z glebą lub prowadzi uprawy międzyplonów,
      2. rolnik złoży, do właściwego kierownika biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, oświadczenie o zamiarze wykonania powyższego zabiegu na formularzu opracowanym i udostępnionym przez tę Agencję w terminie do dnia 9 czerwca roku:
         • poprzedzającego rok, w którym zamierza wykonać taki zabieg wiosną,
         • w którym zamierza wykonać taki zabieg jesienią;
   2. 5 lat, pod warunkiem że:
      1. zostaną spełnione warunki, o których mowa w pkt 1,
      2. po zakończeniu zbiorów w czwartym roku, lecz przed rozpoczęciem uprawy tej rośliny w piątym roku zostaną wykonane czynności, o których mowa w pkt. 1 lit. a,
      3. rolnik złoży oświadczenie o zamiarze wykonania zabiegu określonego w pkt. 1 lit. a do właściwego kierownika biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa na formularzu opracowanym i udostępnionym przez tę Agencję w terminie do dnia 9 czerwca roku:
         • poprzedzającego rok, w którym zamierza wykonać taki zabieg wiosną,
         • w którym zamierza wykonać taki zabieg jesienią.

   Uznaje się, że grunt orny był ugorowany, jeżeli grunt ten co najmniej raz w roku w terminie do dnia 31 lipca:

   1. był koszony lub
   2. prowadzone były inne zabiegi uprawowe zapobiegające występowaniu i rozprzestrzenianiu się chwastów. 
2. Na łąkach i pastwiskach zadeklarowanych we wniosku o przyznanie pomocy finansowej w ramach działania:
   1. płatności dla obszarów NATURA 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej,
   2. program rolnośrodowiskowy

   – okrywa roślinna jest koszona i usuwana w zakresie i terminie określonym dla tych zobowiązań lub są na nich wypasane zwierzęta w sezonie pastwiskowym, określonym dla tych zobowiązań.

3. Na łąkach i pastwiskach innych niż wymienione powyżej, na których znajdują się:
   1. murawy kserotermiczne (6210), zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (6410) lub
   2. siedliska gatunków motyli: przeplatkiaurinia (1065), czerwończyka nieparka (1060), czerwończyka fioletka(4038), modraszka nausitous (6179), modraszka telejus (6177), lub
   3. siedliska gatunków ptaków: błotniaka łąkowego (Circus pygargus), wodniczki (Acrocephaluspaludicola)

   – okrywa roślinna jest koszona i usuwana co najmniej raz w roku w terminie do dnia 31 października, pod warunkiem że rolnik w terminie do dnia 9 czerwca danego roku złoży do właściwego kierownika biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa na formularzu opracowanym i udostępnionym przez tę Agencję, oświadczenie o występowaniu na łące lub pastwisku danego siedliska lub są na nich wypasane zwierzęta w okresie wegetacyjnym traw.

4. Na trwałych użytkach zielonych z wyjątkiem łąk i pastwisk wymienionych wcześniej – okrywa roślinna jest koszona i usuwana co najmniej raz w roku w terminie do dnia 31 lipca lub są na nich wypasane zwierzęta w okresie wegetacyjnym traw.

Jeżeli grunty orne są położone na stokach o nachyleniu powyżej 20^o, gruntów tych:

1. nie wykorzystuje się pod uprawę roślin wymagających utrzymywania redlin wzdłuż stoku;
2. nie utrzymuje się jako ugór czarny.

Na gruntach tych natomiast, wykorzystywanych pod uprawę roślin wieloletnich:

1. utrzymuje się okrywę roślinną lub ściółkę w międzyrzędziach albo
2. uprawę prowadzi się metodą tarasową.

Co najmniej 40% gruntów ornych położonych na obszarach zagrożonych erozją wodną, wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, pozostawia się pod okrywą roślinną, co najmniej od dnia 1 grudnia do dnia 15 lutego. Wykaz tych obszarów jest określony w załączniku do rozporządzenia w sprawie minimalnych norm.

Zabrania się wypalania gruntów rolnych. Zabrania się też wykonywania zabiegów uprawowych ciężkim sprzętem rolniczym w okresie wysycenia profilu glebowego wodą.

Zabrania się niszczenia:

1. drzew będących pomnikami przyrody, objętych ochroną na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2013r. poz. 627, z późn. zm.),
2. rowów, których szerokość nie przekracza 2 m,
3. oczek wodnych, w rozumieniu przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych, o łącznej powierzchni mniejszej niż 100 m²,

które znajdują się w obrębie działki rolnej.

Zabrania się niszczenia:

1. siedlisk roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody,
2. siedlisk przyrodniczych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody – położonych na obszarach objętych formami ochrony przyrody wymienionymi w ustawie o ochronie przyrody.

Zabrania się wprowadzania bezpośrednio i pośrednio do wód podziemnych substancji szczególnie szkodliwych określonych w wykazie I załącznika nr 11 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. Nr 137, poz. 984 oraz z 2009 r. Nr 27, poz. 169), w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, w zakresie, w jakim dotyczy to działalności rolniczej. Przepisu tego nie stosuje się w przypadku, gdy substancje, o których mowa w wykazie I załącznika nr 11 do ww. rozporządzenia, są zawarte w ściekach bytowych i komunalnych, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt. 15 i 16 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (Dz.U. z 2012 r. poz. 145, z późn. zm.).

Zabrania się wprowadzania do gleby substancji szczególnie szkodliwych określonych w wykazie II załącznika nr 11 do ww. rozporządzenia w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, w zakresie, w jakim dotyczy to działalności rolniczej. Przepisu tego nie stosuje się w przypadkach, gdy:

1. rolnik posiada pozwolenie wydane na podstawie art. 140 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne i przestrzega warunków w nim zawartych lub
2. substancje, o których mowa w wykazie II załącznika nr 11 do rozporządzenia, są zawarte w ściekach bytowych i komunalnych, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt. 15 i 16 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne.

Odległości, w jakich stosuje się nawozy na gruntach rolnych graniczących z:

1. jeziorami i zbiornikami wodnymi,
2. ciekami wodnymi,
3. rowami, z wyłączeniem rowów o szerokości do 5 m liczonej na wysokości górnej krawędzi brzegu rowu,
4. kanałami w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne,
5. ujęciami wody, jeżeli nie ustanowiono strefy ochronnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne,
6. obszarami morskiego pasa nadbrzeżnego

– są określone w przepisach w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania.

W przypadku obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenie związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych, (OSN) odległości, w jakich stosuje się nawozy na gruntach rolnych graniczących z obiektami, o których mowa powyżej, są określone w programach działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych.

Grunty rolne nie powinny być porośnięte drzewami i krzewami, z wyjątkiem:

1. drzew i krzewów:
   1. niepodlegających wycięciu zgodnie z przepisami ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody,
   2. mających znaczenie dla ochrony wód i gleb,
   3. niewpływających na prowadzoną na tych gruntach produkcję roślinną;
2. trwałych użytków zielonych, które mogą być porośnięte pojedynczymi drzewami i krzewami, jeżeli drzewa te i krzewy nie wpływają na prowadzoną na tych gruntach produkcję roślinną, a ich liczba nie przekracza 50 sztuk na hektar.

Powierzchnię gruntów rolnych, na której znajdują się:

1. oczka wodne, w rozumieniu przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych, o łącznej powierzchni mniejszej niż 100 m² w obrębie działki rolnej,
2. rowy, nieutwardzone drogi dojazdowe wydzielone w obrębie działek rolnych, pasy zadrzewień, żywopłoty, ściany tarasów, których szerokość w obrębie działki rolnej nie przekracza 2 m i które nie stanowią odrębnej działki ewidencyjnej

– uznaje się za utrzymywaną zgodnie z normami.

Plantacje zagajników o krótkiej rotacji uznaje się za utrzymywane zgodnie z normami, jeżeli:

1. są utrzymywane w stanie niezachwaszczonym;
2. są położone:
   1. 1,5 m od granicy sąsiedniej działki gruntu, na której została założona taka plantacja lub użytkowanej jako grunt leśny,
   2. 3 m od granicy sąsiedniej działki gruntu użytkowanej w sposób inny niż określony w lit. a.

Wieloletnie plantacje trwałe uznaje się za utrzymywane zgodnie z normami, jeżeli są utrzymywane w stanie niezachwaszczonym.
Powierzchnię wyznaczoną przez granicę sąsiedniej działki gruntu oraz granicę plantacji wlicza się do powierzchni działki rolnej pod tą plantacją i uznaje za utrzymywaną zgodnie z normami.

Nawadnianie gruntów rolnych wodą podziemną za pomocą deszczowni lub pobór wody powierzchniowej lub podziemnej w ilości większej niż 5 m² na dobę w celu nawadniania są możliwe po uzyskaniu pozwolenia wodnoprawnego w trybie określonym w przepisach prawa wodnego.

Źródło: Dz.U. z 2014 r., poz. 1372

Zioła są najcenniejszym darem natury, to źródło dla wspomagania zdrowia i urody, ale również znajdowanie wyjątkowych smaków i aromatów. Świeże zioła są najbardziej wartościowe. Są bogate w antyoksydanty, witaminy i minerały, dlatego należy je spożywać właśnie w takiej postaci. Medycyna naturalna doceniła pewne zioła właśnie za obfitość przeciwutleniaczy, czyli takich substancji, które odpierają atak wolnych rodników na organizm, chroniąc tym samym od przedwczesnego starzenia się organizmu, chorób krążenia i nowotworów.

Najbardziej cenionymi z powodu wysokiej zawartości antyoksydantów są: oregano, bazylia, szałwia, rozmaryn, majeranek, tymianek, mięta, cząber, czarnuszka.

Czarnuszka

Przybyła z Azji południowo-zachodniej i krain basenu Morza Śródziemnego. Ma czosnkowy aromat. Zaleca się je w stanach skurczowych układu pokarmowego jako środek rozluźniający oraz w infekcjach dróg oddechowych, ponieważ czarnuszka wykazuje działanie wykrztuśne i rozrzedzające wydzielinę. Może mieć również istotny wpływ na leczenie nowotworów. Czarnuszka jest często dodawana do pieczywa – bułek, chleba, spodów do pizzy.

Cząber

Ma silny aromat i smak. Łagodzi niestrawność, wzdęcia i odbijania. Znosi także biegunkę i zabija robaki bytujące w układzie pokarmowym, zwłaszcza glisty. Dzięki dużej zawartości flawonoidów, miedzi i cynku wykazuje aktywność przeciwutleniającą. Jako przyprawa sprawdza się w daniach, których podstawą są warzywa strączkowe – kasze (krupnik, gołąbki), ziemniaki (pieczone, placki ziemniaczane) oraz dania z dziczyzny i jako przyprawa do pizzy.

Mięta

Jest orzeźwiającym ziołem znanym już w starożytnym Egipcie. Stosowana jest w problemach żołądkowych jako środek łagodzący nudności, przyspieszający trawienie i oczyszczający. Mięta ma także swój udział w leczeniu infekcji oddechowych. Zawarte w niej olejki eteryczne wpływają rozluźniająco na drogi oddechowe. Mięta to także bogactwo polifenoli, które chronią nas przed czynnikami rakotwórczymi. W kuchni oprócz herbatki używamy miętę do mięs, ryb, drobiu oraz jako dodatek do sałatek owocowych i lodów.

Tymianek

Jest to cenna przyprawa, ponieważ znosi niestrawność, wzdęcia i odbijania. Wdychanie naparu z tego ziela oraz kąpiele z jego dodatkiem dezynfekują, oczyszczają i nawilżają skórę oraz śluzówki. Tymianek jest także źródłem substancji przeciwutleniających, jednak ich zawartość jest dużo niższa niż w oregano czy rozmarynie. Zioło to jest idealną przyprawą do dań tłustych i mięsnych. Przyspiesza trawienie, niweluje i nawet zapobiega objawom niestrawności.

Majeranek

Pochodzi z Indii i Azji Mniejszej, a trafił do nas za sprawą kupców arabskich, którzy dostarczali wiele przypraw. Majeranek łagodzi wzdęcia i niestrawność. Stosuje się go w leczeniu infekcji dróg oddechowych w formie inhalacji z naparów. Dzięki zawartości kwasów organicznych i flawonoidów jest cennym źródłem antyoksydantów. Pasuje do pieczeni, mięs, mielonych kotletów, fasolki po bretońsku, grochówki i kapuśniaku.

Rozmaryn

Była to roślina poświęcona greckiej bogini miłości – Afrodycie. Ciekawą informacją jest, że w Bawarii dla młodych panien z bladoniebieskich kwiatów rozmarynu są wykonywane wianki ślubne. Rozmaryn był i jest uznawany za ziele pobudzające i wzmacniające. Jest wykorzystywany w łagodzeniu reumatyzmu, jako środek aktywizujący przy osłabieniu sił witalnych, podwyższający ciśnienie tętnicze. Jest ceniony za zawartość fenoli. To dzięki nim rozmaryn cieszy się dodatkową właściwością, jaką jest redukcja heterocyklicznych amin powstających wskutek wędzenia, grillowania, opiekania czy smażenia. Dlatego wszelkie mięsa poddawane właśnie takiej obróbce warto przyprawić rozmarynem. Należy jednak pamiętać, że za duża ilość rozmarynu może zdominować smak potrawy, nadając jej nieco sztuczny smak. Przyprawianie zaczynamy więc od minimalnych ilości ziela.

Szałwia

Już od starożytności była ceniona za swoje właściwości lecznicze. Wykorzystywano ją przede wszystkim w celu poprawy funkcjonowania przewodu pokarmowego i w formie obmywań na trudno gojące się rany. W liściach szałwii znajdują się substancje przeciwutleniające, które chronią nas przed patologicznym starzeniem się komórek organizmu i ich nienaturalnym rozrostem. W kuchni jest świetnym dodatkiem do mięs, zwłaszcza tych bardziej tłustych. Pomaga w trawieniu ciężkostrawnych potraw i zmniejsza objawy pełności w żołądku. Wyciągi z szałwii są stosowane w kosmetyce do produkcji preparatów przeciw nadmiernemu poceniu.

Bazylia

To królowa przypraw. Najlepiej pasuje do jarzyn, a w szczególności do potraw z pomidorów. Ma również zastosowanie w ziołolecznictwie. Jest dobrym środkiem łagodzącym odbijania i wzdęcia. Działa przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie, a także uspokajająco na system nerwowy. Pobudza też apetyt. Niektórzy zalecają jej napary do płukania gardła podczas infekcji lub wykonywania inhalacji. Z uwagi na wysoką zawartość flawonoidów jest również ceniona za swoje działanie antyoksydacyjne. Z tego powodu winna znaleźć się w kuchni wszystkich tych, którzy na co dzień pracują w środowisku rakotwórczym, np. radiologów.

Oregano

Znane też jako lebiodka pospolita, to dość powszechnie używane zioło. Jest świetnym dodatkiem do pizzy i dań z cebulą, czosnkiem i pomidorami. Pasuje również do ryb i mięs, zwłaszcza drobiu. Lebiodka wspomaga trawienie i łagodzi wzdęcia. Dodatkowo, jak się okazuje w badaniach naukowych, jest rośliną o wysokiej aktywności przeciwutleniającej, która jest od kilku do kilkudziesięciokrotnie wyższa od aktywności np. owoców. Oregano warto zatem docenić nie tylko z uwagi na zachęcający aromat i poprawę smaku potrawy, ale i na właściwości zdrowotne.

Wśród przypraw wspomagających zdrowotność organizmu wymieniane są m.in.:

Imbir

To wyjątkowa przyprawa, którą z powodzeniem można stosować do dań zarówno mięsnych, jak i warzywnych. Jest też świetnym dodatkiem do herbaty. Imbir sprawdza się także w lecznictwie. Najnowsze badania naukowców z Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku dowiodły, że może być skutecznym środkiem w leczeniu bakteryjnego zakażenia dróg oddechowych. Ma silne właściwości, które ułatwiają oddychanie chorym na astmę, a przy tym może w naturalny sposób wzmocnić działanie leków rozszerzających oskrzela. Imbir jest też świetnym naturalnym lekiem na przeziębienia. Zawiera substancje przeciwzapalne, działa odkażająco, odświeżająco i rozgrzewająco. Napar z imbiru i tymianku może wyleczyć katar, a wywar z imbiru może posłużyć do płukania gardła. Imbir ma również duże znaczenie w profilaktyce przeciwnowotworowej. Ponadto korzystnie wpływa na pracę serca i skutecznie zapobiega migrenowym bólom głowy.

Imbir jest szczególnie polecany dla pań z dwóch powodów. Po pierwsze oczyszcza organizm z toksyn i przyśpiesza spalanie tkanki tłuszczowej, a po drugie pomaga w walce z cellulitem, dlatego też znalazł swoje zastosowanie w produkcji kosmetyków modelujących ciało.

Curry

Curry jest znane od 4 tys. lat. Swą popularność zawdzięcza bogatemu i intensywnemu smakowi, który doskonale współgra z drobiem, rybami, ryżem czy warzywami. Curry jest uważane za jedną z najzdrowszych przypraw świata. Pomaga w walce z nowotworami, przyspiesza metabolizm, wspomaga procesy trawienne, chroni serce. Lecznicze  właściwości tej orientalnej przyprawy wynikają z wyjątkowej kompozycji przypraw wchodzących w jej skład: kurkuma, czarny pieprz, chilli, cynamon, imbir, kumin, kolendra, kardamon, anyż. Potrawy zawierające curry pomagają zapobiegać reumatyzmowi i osteoporozie. Naukowcy amerykańscy odkryli, że kurkuma będąca podstawowym składni­kiem curry, ma kojący wpływ na schorzenia układu kostnego. W medycynie azjatyckiej kur­kuma jest powszechnie stosowana w leczeniu stanów zapalnych.