Rośliny motylkowe to rośliny które współżyją z bakteriami brodawkowymi i dzięki temu mają zdolność wiązania azotu z powietrza. Ilość związanego azotu zależy od gatunku uprawianej rośliny i od uzyskanego plonu. W przypadku łubinu może to być do 160 kg N/ha. Motylkowe (wg nowej nomenklatury „bobowate") dzielimy na motylkowe grubonasienne zwane strączkowymi, do których zaliczamy grochy, łubiny, wyki, bobik, lędźwian i soję. Motylkowe drobnonasienne to koniczyny, lucerny i seradela. Znaczenie motylkowych w Polsce jest niewielkie, ponieważ w strukturze zasiewów zajmują ok. 1% z niewielką tendencją zwyżkową. Strączkowe uprawiane są na nasiona, na zielonkę, lub na przyoranie jako zielony nawóz. Nasiona wykorzystywane są w mieszankach treściwych podnosząc zawartość białka w żywieniu trzody, bydła i drobiu. Motylkowe drobnonasienne z uwagi na niski plon nasion uprawiane są wyłącznie na zielonkę lub na przyoranie.
Rośliny motylkowe poprawiają strukturę gleby nie tylko w warstwie ornej, ale znacznie głębiej z uwagi na silny i głęboki system korzeniowy. Dzięki temu gleba uprawiana po motylkowych stawia mniejsze opory a to z kolei zmniejsza zużycie paliwa zwłaszcza podczas orki. Wzrost powierzchni uprawy strączkowych to zmniejszenie importu genetycznie modyfikowanej i drogiej soi i zapewnienie bezpieczeństwa białkowego kraju. Wszystkie motylkowe uprawiane na nasiona i na zielonkę wnoszą do gleby dużo masy organicznej w postaci korzeni, resztek pożniwnych i przyoranej słomy poprawiając żyzność gleby       i zapobiegają jej degradacji. Strączkowe pobierają składniki pokarmowe z głębszych warstw i transportują je do warstwy uprawnej zapobiegają stratą w wyniku wymywania.
Rolnicy uprawiający strączkowe w plonie głównym w bieżącym roku otrzymają specjalną płatność do strączkowych w wysokości 326 euro, a po uwzględnieniu JPO i płatności za zielenienie może to być kwota 510 euro, co stanowi ok. 2200 zł. Do tego należy dodać dopłatę do kwalifikowanego materiału siewnego w kwocie 160 zł/ha.
W Polsce mamy fatalną strukturę zasiewów. Zboża podstawowe zajmują ok. 68 % zasiewów, a z kukurydzą stanowi to ok. 80 %. Stąd biorą się problemy z postępującą degradacją naszych gleb, nasileniem chorób grzybowych i obniżeniem zawartości próchnicy. Uprawiając zboża, rzepak lub okopowe po udanych roślinach strączkowych uzyskujemy dodatkowe korzyści wynikające z ograniczenia nawozów azotowych oraz zwyżki plonów. W przypadku pszenicy możemy liczyć na uzyskanie zwyżki plonu w granicach 10 dt tj. ok. 600-700 zł./ha.
Podsumowując można powiedzieć, że warto uprawiać rośliny strączkowe zarówno na paszę dla zwierząt, jak też wykorzystując je w żywieniu człowieka. Powinniśmy zrobić wszystko aby zwiększyć udział strączkowych w naszej diecie, ponieważ są to produkty smaczne i zdrowe. Należy też dodać, że strączkowe to najtańsza fabryka azotu i najlepszy głębosz.    

 

Janusz Mnichowski                                                

Fot. Janusz Mnichowski

Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu jako jeden z członków Wielkopolskiego Konsorcjum Instytucji Doradztwa Rolniczego pozyskał środki z Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary, zorganizował i przeprowadził cykl szkoleń z zakresu stosowania środków ochrony roślin z uwzględnieniem zasad integrowanej ochrony roślin w województwie wielkopolskim.

Kurs miał charakter uzupełniający i był przeznaczony dla rolników posiadających już uprawnienia do obsługi sprzętu naziemnego przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin. Szkolenie obejmowało 7 godzin lekcyjnych w tym zajęcia teoretyczne i praktyczne przy opryskiwaczu.

W dniu 12 stycznia 2015 r. takie szkolenie odbyło się w świetlicy wiejskiej w Batorowie dla rolników z terenu gminy Tarnowo Podgórne; w szkoleniu wzięło udział 29 rolników.                                           Catering podczas szkolenia zapewniała firma Bistro Agata, której  właścicielem jest Rafał Maciejewski z Baranowa.

Po solidnej porcji wiedzy teoretycznej i praktycznej uczestnicy szkolenia zaliczali test, po którym otrzymali stosowne zaświadczenia.

Jako doradca rolniczy WODR w Poznaniu zachęcam rolników do korzystania z tego typu szkoleń.

Tekst i zdjęcia:

Wiesław Biały starszy doradca rolników

 

 

Podmioty, które produkują i wprowadzają do obrotu produkty pochodzenia zwierzęcego muszą spełniać wymagania zawarte w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej. Zgodnie z rozporządzeniem sprzedażą bezpośrednią mogą być objęte wyłącznie produkty własne, wyprodukowane przez podmiot prowadzący działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego.

Wymagania weterynaryjne dla produktów pochodzenia zwierzęcego

Produkty pochodzenia zwierzęcego powinny być świeże, o cechach organoleptycznych charakterystycznych dla danego produktu. Należy je przechowywać w sposób uniemożliwiający ich psucie się, namnażanie się chorobotwórczych mikroorganizmów lub tworzenie się toksyn. Muszą być schłodzone niezwłocznie, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia ich bezpieczeństwa. Temperatura przechowywanych lub transportowanych produktów pochodzenia zwierzęcego nie może być wyższa niż:

• 4°C – dla tuszek drobiowych, zajęczaków i drobnej zwierzyny łownej niewypatroszonej,
• 3°C – dla narządów wewnętrznych grubej zwierzyny łownej nieoskórowanej,
• 7°C – dla tusz grubej zwierzyny łownej nieoskórowanej,
• 6°C – dla mleka surowego i surowej śmietany,
• 2°C – dla produktów rybołówstwa, z wyłączeniem żywych produktów rybołówstwa.

Temperatury podane powyżej mogą być wyższe o 2^oC podczas transportu do miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej lub zakładu prowadzącego handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego, jeżeli nie trwa dłużej niż 2 godziny, a po jego zakończeniu produkty zostaną schłodzone do wymaganej temperatury.

Mleko surowe i surowa śmietana

Mleko surowe powinno być pozyskane w sposób higieniczny oraz spełniać wymagania higieniczne określone w Rozporządzeniu (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego, załącznik III, sekcja IX, rozdział I. Temperatura mleka surowego w gospodarstwie rolnym producenta przed upływem 2 godzin po udoju może być wyższa niż 6°C. Mleko surowe i surową śmietanę przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej na targowisku należy przechowywać w czystych, zamkniętych pojemnikach, umożliwiających sprzedaż tych produktów w higienicznych warunkach do opakowań własnych konsumentów.

Jaja konsumpcyjne

Jaja konsumpcyjne przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej powinny być czyste, suche, pozbawione obcych zapachów oraz skutecznie zabezpieczone przed wstrząsami i bezpośrednim działaniem promieni słonecznych.

Zwierzęta łowne

Zwierzęta łowne po odstrzale, przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej, należy poddać:

• oględzinom przez osobę przeszkoloną zgodnie z przepisami rozporządzenia 853/2004,
• wytrzewieniu na łowisk – w przypadku grubej zwierzyny łownej nieoskórowanej w sposób określony w rozporządzeniu nr 853/2004 w załączniku III sekcji IV rozdziale II i III.

Tusze dzików i tuszki nutrii muszą być poddane badaniu na włośnie, przeprowadzone w sposób określony w przepisach rozporządzenia Komisji (WE) nr 2075/2005 z dnia 5 grudnia 2005 r. ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące urzędowych kontroli w odniesieniu do włosieni (Trichinella) w mięsie.

Opakowania produktów pochodzenia zwierzęcego powinny spełniać wymagania określone w przepisach rozporządzenia (WE) nr 1935/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października 2004 r. w sprawie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz w ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Pakowanie produktów w miejscu sprzedaży musi odbywać się w obecności konsumenta końcowego, z wyjątkiem tuszek drobiowych, tuszek zajęczaków oraz produktów pszczelich, jeżeli zostaną opakowane w opakowania jednostkowe w miejscu produkcji. Materiały opakowaniowe należy przechowywać w oddzielnych pomieszczeniach lub w wydzielonych miejscach, w zamknięciu lub w zamykanych pojemnikach. Na opakowaniach zbiorczych lub transportowych produktów przeznaczonych do sprzedaży poza terenem gospodarstwa należy umieścić imię i nazwisko albo nazwę producenta, a także adres miejsca prowadzenia działalności. Informację tę należy również umieścić w miejscu sprzedaży w sposób czytelny i widoczny dla konsumenta końcowego.

Substancje niejadalne, odpady poprodukcyjne pochodzenia zwierzęcego oraz produkty o niewłaściwej jakości muszą być przechowywane w oddzielnych oraz odpowiednio oznakowanych i zamykanych pojemnikach lub kontenerach, tak aby wykluczyć możliwość zanieczyszczenia nimi żywności. Przedsiębiorca ma obowiązek przechowywać i usuwać odpady stałe i płynne zgodnie z zasadami higieny oraz przepisami o odpadach.

Wymagania weterynaryjne dla miejsc produkcji i prowadzenia sprzedaży bezpośredniej

Produkty pochodzenia zwierzęcego należy sprzedawać w warunkach uniemożliwiających ich zanieczyszczanie. Pomieszczenia, w których produkuje się lub sprzedaje produkty pochodzenia zwierzęcego, powinny być utrzymywane w czystości i zachowane w dobrym stanie technicznym oraz wyposażone w:

• sprzęt i urządzenia zapewniające ochronę przed gromadzeniem się zanieczyszczeń,
• wentylację wykluczającą powstawanie skroplin na ścianach i sufitach oraz na powierzchni urządzeń,
• naturalne lub sztuczne oświetlenie niepowodujące zmiany barw produktów,
• bieżącą ciepłą i zimną wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi w ilości wystarczającej do celów produkcyjnych i sanitarnych,
• lód używany do produkcji lub przechowywania produktów powinien być pozyskany z wody przeznaczonej do spożycia przez człowieka,
• powinny być zabezpieczone przed dostępem zwierząt, w szczególności owadów, ptaków i gryzoni,
• mieć ściany, posadzki, sufity, drzwi i okna w dobrym stanie technicznym oraz łatwe do czyszczenia i dezynfekcji,
• okna i drzwi powinny być szczelne.

W pomieszczeniach, w których produkuje się lub sprzedaje produkty pochodzenia zwierzęcego, należy zapewnić możliwość zmiany odzieży własnej na roboczą lub ochronną, zmiany obuwia oraz oddzielnego przechowywania odzieży własnej.

W miejscach prowadzenia sprzedaży bezpośredniej w celu spełnienia wymagań higienicznych należy zapewnić:

• wyodrębnione miejsce na sprzęt i środki do czyszczenia i dezynfekcji,
• co najmniej jedną umywalkę przeznaczoną do mycia rąk, z ciepłą i zimną wodą, zaopatrzoną w środki do mycia rąk i ich higienicznego suszenia,
• toaletę spłukiwaną wodą, której drzwi wejściowe nie otwierają się bezpośrednio do pomieszczenia, w którym znajdują się produkty pochodzenia zwierzęcego, wyposażoną w naturalną lub mechaniczną wentylację, lub toaletę spłukiwaną wodą, zlokalizowaną w pobliżu miejsca prowadzenia sprzedaży bezpośredniej oraz wyposażoną w naturalną lub mechaniczną wentylację.

Miejsca prowadzenia sprzedaży muszą być utrzymane w czystości poprzez właściwe czyszczenie i dezynfekcję. Stanowiska do mycia i przygotowania produktów do sprzedaży powinny się znajdować w miejscu wydzielonym i oddalonym od umywalek do mycia rąk.

Instalacje, urządzenia i sprzęt powinny być używane zgodnie z ich przeznaczeniem, a mające kontakt z produktami pochodzenia zwierzęcego powinny być wykonane z materiałów wykluczających możliwość zanieczyszczenia tych produktów oraz utrzymywane w dobrym stanie technicznym.

Czyszczenie i dezynfekcję instalacji, urządzeń oraz sprzętu, w tym opakowań wielokrotnego użytku, mających kontakt z produktami pochodzenia zwierzęcego, należy przeprowadzić z użyciem środków niewpływających negatywnie na produkt w wyniku kontaktu z wyczyszczoną lub zdezynfekowaną powierzchnią. Dezynfekcję drobnego sprzętu, w tym noży, należy przeprowadzać w wodzie w temperaturze nie niższej niż 82°C lub przy u życiu innej metody zapewniającej równoważny skutek. Czyszczenie i dezynfekcję instalacji, urządzeń oraz sprzętu, w tym opakowań wielokrotnego użytku oraz pojemników lub kontenerów przeprowadza się po zakończeniu cyklu produkcyjnego lub po każdym zakończeniu pracy, lub częściej – jeżeli jest to konieczne.

Osoby mające kontakt z produktami pochodzenia zwierzęcego przy wykonywaniu czynności związanych ze sprzedażą bezpośrednią powinny:

• przestrzegać zasad higieny w procesie produkcji i sprzedaży,
• posiadać orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy wymagającej kontaktu z żywnością, wydane na podstawie przepisów o chorobach zakaźnych i zakażeniach,
• używać czystej odzieży roboczej w jasnym kolorze, nakrycia głowy zasłaniającego włosy oraz obuwia roboczego,
• myć ręce przed każdym przystąpieniem do pracy lub po ich zabrudzeniu.

Podmioty prowadzące działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej zobowiązane są do przeprowadzania kontroli wewnętrznych dotyczących spełniania wymagań przez produkty, w zakresie:

• oceny ich cech organoleptycznych charakterystycznych dla danego produktu, świeżości warunków przechowywania,
• oceny czystości urządzeń,
• przestrzegania zasad higieny przez osoby, które mają kontakt z produktami żywnościowymi przy czynnościach związanych ze sprzedażą.

Wyniki kontroli podmiot zobowiązany jest udostępnić na żądanie właściwego ze względu na miejsce prowadzenia produkcji powiatowego lekarza weterynarii, inspektora sanitarnego.

Źródło: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia  20 grudnia 2006 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej.

Właściwe postępowanie ze środkami ochrony roślin ma niebagatelne znaczenie również dla stanu środowiska naturalnego. Dlatego też ważne jest przestrzeganie przepisów prawa w tym zakresie. Stosować można tylko środki ochrony roślin dopuszczone do obrotu i oczywiście tylko i wyłącznie zgodnie z etykietą stosowania oraz w sposób, który nie dopuści do zagrożenia zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego właśnie. Zasady przechowywania tychże środków również określone są w etykiecie do nich dołączonej. Niezwykle istotna jest też sprawność sprzętu używanego do wykonywania zabiegów środkami ochrony roślin – musi być sprawny technicznie oraz użyty zgodnie z przeznaczeniem, jak i wiedza i świadomość osób użytkujących środki ochrony roślin. Stąd ustawowy obowiązek posiadania stosownego przeszkolenia w tym zakresie.

Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin (Dz. U. poz. 455 z późn. zm.), osoby wykonujące zabiegi ochrony roślin w rolnictwie lub w leśnictwie powinny mieć ukończone stosowne szkolenie. Od dnia 26 listopada 2015 r. wymóg ten ma być weryfikowany także przy sprzedaży środków ochrony roślin przeznaczonych dla użytkowników profesjonalnych. Ukończenie specjalistycznego szkolenia wymagane będzie również od użytkowników profesjonalnych stosujących środki ochrony roślin na obszarach pozarolniczych.

Użytkownik profesjonalny w przepisach wymienianej wcześniej ustawy zdefiniowany został jako osoba fizyczna, która stosuje środki ochrony roślin w celach innych niż własne niezarobkowe potrzeby, w szczególności w ramach działalności gospodarczej lub zawodowej, w tym w rolnictwie i leśnictwie.

Zgodnie z zapisami ustawy środki ochrony roślin przeznaczone dla użytkowników profesjonalnych będą mogły być sprzedawane osobom, które:

• ukończyły szkolenie w zakresie stosowania środków ochrony roślin w Rzeczypospolitej Polskiej potwierdzone zaświadczeniem o ukończeniu tego szkolenia lub
• ukończyły szkolenie w zakresie doradztwa dotyczącego środków ochrony roślin w Rzeczypospolitej Polskiej potwierdzone zaświadczeniem o ukończeniu tego szkolenia lub
• ukończyły szkolenie w zakresie integrowanej produkcji roślin potwierdzone zaświadczeniem o ukończeniu tego szkolenia lub
• nie wcześniej niż przed upływem 5 lat przed nabyciem tych środków ukończyły szkolenie wymagane od użytkowników profesjonalnych w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w państwie będącym stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym na podstawie przepisów obowiązujących w tym państwie, potwierdzone dokumentem o ukończeniu tego szkolenia, lub przedstawiły inny dokument wydany na podstawie przepisów obowiązujących w tym państwie, potwierdzający uzyskanie uprawnień do nabywania środków ochrony roślin przeznaczonych dla użytkowników profesjonalnych.

Obowiązkiem ukończenia szkolenia będą objęci także użytkownicy środków ochrony roślin spoza obszaru rolnictwa i leśnictwa, tj. osoby stosujące środki ochrony roślin np. w kolejnictwie lub na terenach zieleni miejskiej. Użytkownicy profesjonalni stosujący środki ochrony roślin w kolejnictwie zobowiązani będą do ukończenia szkolenia „w zakresie stosowania środków ochrony roślin sprzętem naziemnym montowanym na pojazdach szynowych lub innym sprzętem stosowanym w kolejnictwie”. Natomiast osoby stosujące środki ochrony roślin na terenach zieleni miejskiej zobowiązane będą do ukończenia szkolenia „w zakresie stosowania środków ochrony roślin sprzętem naziemnym, z wyłączeniem sprzętu montowanego na pojazdach szynowych oraz innego sprzętu stosowanego w kolejnictwie”.

Szkolenia uprawniające do nabywania oraz stosowania środków ochrony roślin – podstawowe lub szkolenia uzupełniające dla osób, które ukończyły szkolenie podstawowe, zachowują ważność przez 5 lat.

Jednakże, szkolenie podstawowe w zakresie doradztwa dotyczącego środków ochrony roślin, w zakresie stosowania środków ochrony roślin i w zakresie integrowanej produkcji roślin nie jest wymagane od osób, które posiadają zaświadczenie wydane przez szkołę ponadgimnazjalną lub szkołę wyższą stwierdzające, że w dokumentacji przebiegu nauczania tej osoby zostały uwzględnione wszystkie zagadnienia ujęte w programie szkolenia w danym zakresie. Uprawnienia te są ważne przez okres 5 lat od dnia uzyskania wykształcenia lub kwalifikacji. Po upływie tego okresu zachowanie tych uprawnień wymaga ukończenia szkolenia uzupełniającego w odpowiednim zakresie.

Z obowiązku ukończenia szkolenia podstawowego i uzupełniającego w zakresie doradztwa dotyczącego środków ochrony roślin, w zakresie stosowania środków ochrony roślin i w zakresie integrowanej produkcji roślin zwolnieni są pracownicy naukowi szkół wyższych lub instytutów badawczych, jeżeli do zakresu ich obowiązków należy prowadzenie zajęć dydaktycznych, badań naukowych lub prac rozwojowych z zakresu rolnictwa, ogrodnictwa lub leśnictwa. z obowiązku ukończenia szkolenia zwolnione są również osoby prowadzące szkolenia w wymienionych wyżej zakresach. Uprawnienia te są ważne przez okres 5 lat od dnia zaprzestania wykonywania wskazanej powyżej działalności. Po upływie tego okresu zachowanie tych uprawnień wymaga ukończenia szkolenia uzupełniającego w odpowiednim zakresie.

Ukończenie szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin lub doradztwa dotyczącego środków ochrony roślin lub integrowanej produkcji roślin potwierdzane jest wydanym przez jednostkę prowadzącą szkolenie zaświadczeniem o ukończeniu szkolenia.

Zachęca się więc osoby, które do tej pory nie ukończyły szkolenia z zakresu środków ochrony roślin, do zgłaszania się na takie szkolenia organizowane przez Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu.

Na podstawie komunikatu ze strony MRiRW (www.minrol.gov.pl) oraz broszury Zasada Wzajemnej Zgodności (cross-compliance), Wykaz norm i wymogów obowiązujących od 2015 r. oraz zazielenienie WPR, MRiRW 2014 r.