W ostatnim okresie gatunek ten cieszy się zainteresowaniem ze względu na dużą zawartość cennych witamin: PP, witaminy C oraz jodu i żelaza. Krzew aronii kwitnie na przełomie maja i czerwca, owoce zebrane są w baldachogrona po 10 – 13 sztuk. Zabarwienie owoców jest  ciemne, są wielkości dużych owoców czarnej porzeczki, dojrzewają na przełomie sierpnia i września. Smak owoców aronii jest cierpki wobec czego używa się ich wyłącznie do przetwórstwa jako barwnik kompotów, soków i dżemów. Stanowią również cenny surowiec w przemyśle farmaceutycznym.

Aronia jest rośliną światłolubną, w cieniu rośnie bujnie, lecz słabiej owocuje. Wytrzymuje nawet czterdziestostopniowe mrozy, a jej kwiaty są odporne na przymrozki. Jeśli nie zapylą ich owady, to i tak prawie połowa z nich sama zawiąże owoce. Nie choruje, nie atakują jej szkodniki, więc nie potrzebuje ochronnych oprysków.

Krzewy aronii dorastają do 2 m wysokości i mają tendencję do zagęszczania się, dlatego każdej wiosny należy wycinać pędy 5 letnie i nadmiar pędów jednorocznych.

Aronia plonuje obficie i regularnie. Owoce dojrzewają jednocześnie i długo wiszą na gałęziach, chyba że objedzą je ptaki, które za nimi przepadają.

Krzewy należy sadzić w odległości 1,5 m do 2 m od siebie. Aronia rośnie najlepiej na glebie alkalicznej.

Nawożenie krzewów jest podobne do nawożenia porzeczki i agrestu.

Przykładowe dawki nawozów mineralnych jakie można stosować w uprawie aronii mogą być następujące: jesienią wokół krzewów rozsiewamy na 100 m² 3 kg siarczanu potasu i 3 kg superfosfatu, w maju 4,5 kg saletry amonowej. Bardzo wygodne jest stosowanie wieloskładnikowych mieszanek nawozowych np. Polifoski, czy Azofoski wg zaleceń podanych na opakowaniu.

Roślinę łatwo rozmnaża się z odrostów korzeniowych i przez odkłady, a uzyskane w ten sposób okazy szybko zaczynają owocować. Na krzewach wyrosłych z nasion na pierwsze owoce czeka się 2-3 lata dłużej.
Aronie pięknie kwitną, wspaniale też wyglądają jesienią, gdy przystroją się w kolorowe liście i owoce. Z powodzeniem mogą służyć jako krzewy ozdobne. Świetnie się prezentują szczepione na pniu swej kuzynki jarzębiny. Warto takich drzewek poszukać w sklepach.

Jarosław Górski

Ubezpieczanie upraw warzyw gruntowych w Polsce nie jest dość powszechne, jednak w związku z anomaliami pogodowymi występującymi coraz częściej w naszym kraju warto wiedzieć jakie są możliwości zabezpieczania plantacji.

Zapytaliśmy reprezentantów trzech towarzystw ubezpieczeniowych (Concordia Polska TUW Poznań, PZU S.A. Warszawa oraz TUW Warszawa) o kilka praktycznych informacji dotyczących ubezpieczania upraw warzywniczych.

Od jakich czynników ryzyka można ubezpieczyć uprawy warzyw gruntowych? Od którego z nich plantatorzy warzyw najczęściej ubezpieczają swoje uprawy?
W Concordia Polska): Ubezpieczenie może obejmować ubytki ilościowe w plonie głównym ubezpieczonych upraw, bezpośrednio powstałe w wyniku następujących ryzyk: huraganu, powodzi, deszczu nawalnego, gradu, pioruna, lawiny, obsunięcia się ziemi, suszy, ujemnych skutków przezimowania, przymrozków wiosennych. Najczęściej uprawy warzyw gruntowych ubezpieczane są od ryzyka gradobicia. Concordia Ubezpieczenia oferuje ubezpieczenie tego ryzyka dla wybranych gatunków warzyw takich, jak: cebula, kapusta, groch na zielony zbiór, fasola szparagowa, marchew, pietruszka, seler i burak ćwikłowy. Pozostałych upraw warzyw gruntowych nie ubezpieczamy.

W PZU S.A. oferuje rolnikom ubezpieczenia warzyw gruntowych praktycznie od każdego ryzyka, tj.: gradu, przymrozków wiosennych, powodzi, suszy, ujemnych skutków przezimowania, huraganu, deszczu nawalnego itp. Ubezpieczenia są oferowane zarówno jako polisy komercyjne, jak i dotowane. W tych ostatnich część składki może być dofinansowana z budżetu państwa. Najczęściej warzywa gruntowe ubezpieczane są od gradobicia i przymrozków wiosennych lub w ramach pakietu „wiosna” obejmującego łącznie oba te ryzyka.

W TUW „TUW” warzywa gruntowe można ubezpieczyć od wszystkich 10 ryzyk, o których mowa w ustawie z 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, tj.: gradu, ujemnych skutków przezimowania, powodzi, przymrozków wiosennych, suszy, deszczu nawalnego, huraganu, pioruna, lawiny oraz obsunięcia się ziemi. Plantatorzy najchętniej ubezpieczają uprawy warzyw gruntowych od ryzyka gradu.

- W jakim terminie można ubezpieczać uprawy warzyw gruntowych od przymrozków, gradobicia oraz suszy? Proszę podać, jak praktycznie wygląda takie zgłoszenie (czy przed planowanym siewem lub sadzeniem roślin, czy po wschodach itp.?)
- Concordia Polska: Ubezpieczenie od gradobicia może zostać zawarte w Concordia Ubezpieczenia na podstawie planu zasiewów (nasadzeń) lub wtedy, kiedy rośliny faktycznie już rosną. Umowa zawierana jest z rolnikiem na podstawie przekazanych informacji takich, jak: położenie upraw (województwo, powiat, gmina), powierzchni upraw, wskazania miejsca ubezpieczenia (nr działki lub nazwa działki), suma ubezpieczenia (wartość uprawy). Nie prowadzimy ubezpieczenia upraw warzyw od przymrozków i suszy.

- PZU S.A.: Uprawy warzyw gruntowych ubezpiecza się po ich siewie lub sadzeniu, a więc po rozpoczęciu okresu wegetacji. Wówczas rolnik zgłasza się do agenta ubezpieczeniowego, który lustruje uprawę i decyduje o jej przyjęciu do ubezpieczenia. Zróżnicowane są okresy odpowiedzialności za poszczególne ryzyka. Dodatkowo w ubezpieczeniach dotowanych – zgodnie z ustawą o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich – stosowana jest karencja. W ryzyku przymrozków wiosennych oraz gradu wynosi ona 14 dni, a w ryzyku suszy i powodzi – 30 dni. Okres karencji liczony jest od dnia zawarcia ubezpieczenia.

- TUW: Tylko w przypadku ryzyka suszy termin składania wniosków o ubezpieczenie upraw warzyw gruntowych jest ograniczony czasowo i nie może być późniejszy niż do: *31 maja roku zbioru plonu głównego – w przypadku upraw fasoli oraz warzyw gruntowych z rodziny psiankowatych i dyniowatych oraz * 30 kwietnia roku zbioru plonu głównego – w przypadku pozostałych upraw warzyw gruntowych.
W praktyce zgłoszenie upraw warzyw gruntowych do ubezpieczenia może wyglądać różnie (i przed planowanym siewem lub sadzeniem roślin, i po wschodach roślin), w zależności zarówno od rodzaju warzyw, jak i od aktualnie panujących warunków pogodowych (ocena ryzyka), z tym, że należy pamiętać, że odpowiedzialność Towarzystwa rozpoczyna się nie wcześniej niż od zasiewu lub wysadzenia roślin do gruntu – zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich.

- Czy ubezpieczenia te są objęte dofinansowaniem z MRiRW?
- Concordia Polska: Ubezpieczenia są dofinansowane w wysokości do 50% składki w przypadku ubezpieczenia określonych rodzajów upraw.
- PZU S.A.: oferuje klientom zarówno komercyjne, jak i dotowane ubezpieczenia upraw. Dotowane ubezpieczenia upraw rolnych funkcjonują na podstawie ustawy o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich i są elementem szerszego programu wsparcia dla rolnictwa. W ustawie określone są warunki otrzymania dopłaty do składki z tytułu zawarcia dotowanych ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt gospodarskich. Corocznie wydawane jest też rozporządzenie Rady Ministrów określające poziom dopłat z budżetu państwa do składek na dany rok. W roku 2013, podobnie jak w latach ubiegłych jest on określony w wysokości 50% należnej z tytułu zawarcia ubezpieczenia składki. Od 2008 r. warzywa są objęte obowiązkowym ubezpieczeniem upraw. Zgodnie z ustawą rolnik ma obowiązek ubezpieczenia co najmniej 50% posiadanego areału upraw minimum od jednego z następujących ryzyk: gradu, przymrozków wiosennych, powodzi, suszy lub ujemnych skutków przezimowania.

- TUW: Oferta TUW „TUW” w pełni wykorzystuje możliwość skorzystania przez producenta rolnego z dopłaty do składki ubezpieczeniowej z budżetu państwa, oczywiście pod warunkiem że stawka taryfowa nie przekroczy ustawowego progu 6% s.u. upraw warzyw gruntowych.

- W jaki sposób jest obliczana stawka ubezpieczenia dla upraw warzyw gruntowych? Proszę podać dla przykładu ile w tym roku wynosi ubezpieczenie 1-hekartowej uprawy cebuli od przymrozku, gradu i suszy?
- Concordia Polska: Stawka za ubezpieczenie zależy od położenia uprawy. Występuje regionalne zróżnicowanie stawek. Concordia Polska TUW oferuje wykupienie klauzuli szczególnej dającej odpowiedzialność za szkody jakościowe. Bardzo często w przypadku warzyw polowych szkoda polegająca na spadku jakości (utraty przydatności do danej klasy handlowej) jest znacznie wyższa niż utrata faktycznego plonu w ujęciu ilościowym. Na przykład, ubezpieczenie cebuli od gradu w województwie kujawsko- -pomorskim, powiecie inowrocławskim wiąże się z wydatkiem rolnika (po odliczeniu dopłaty do składki) ok. 2,5% sumy ubezpieczenia, tj. kwoty ok. 150 zł/ha przy założeniu, że wartość uprawy została określona przez rolnika na 6000 zł/ha.

- PZU S.A.: Składkę ustala się w oparciu o sumę ubezpieczenia (wartość) 1 ha uprawy. W ubezpieczeniach dotowanych, maksymalne poziomy sum ubezpieczenia corocznie określa rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi. Warunkiem otrzymania pełnej dotacji do składki w ubezpieczeniu dotowanym upraw rolnych jest m.in. oszacowanie sumy ubezpieczenia na poziomie mieszczącym się w kwotach określonych w rozporządzeniu. Poziom stawek stosowanych w ubezpieczeniach konkretnych upraw od poszczególnych ryzyk ustala się w oparciu o wyliczenia aktuarialne bazujące na ocenie ryzyka. Jest on zróżnicowany regionalnie. Inna może być stawka za ubezpieczenie warzyw od gradobicia na obszarze szczególnie narażonym na wystąpienie tego ryzyka niż na obszarze, gdzie ryzyko to występuje zdecydowanie rzadziej. Szczegółowych informacji na temat wysokości stawek ubezpieczeniowych za ubezpieczenia warzyw gruntowych na danym terenie udzielają agenci PZU S.A.

- TUW: Składka ubezpieczeniowa obliczana jest w oparciu o sumę ubezpieczenia upraw warzyw gruntowych, stawkę taryfową uzależnioną od rodzaju ryzyka i strefy zagrożenia tym ryzykiem oraz od aktualnej oceny ryzyka danego ubezpieczenia.
Przy założeniu, że suma ubezpieczenia uprawy cebuli wynosi 15 000 zł, a uprawa ta należy do członka Towarzystwa kompleksowo ubezpieczonego w Towarzystwie, którego gospodarstwo rolne położone jest np. w województwie mazowieckim, a rośliny rosną na glebach III klasy bonitacyjnej oraz, że składka będzie płatna jednorazowo, to koszt ubezpieczenia, uwzględniając możliwość skorzystania z dopłaty z budżetu państwa, wyniesie (oczywiście zakładając pozytywną ocenę ryzyka): za ryzyko gradu – ok. 160 zł; za ryzyko przymrozków wiosennych – ok. 70 zł; za ryzyko suszy – ok. 400 zł.

- Jaki termin uważany jest za początek odpowiedzialności ubezpieczyciela np. od dnia podpisania umowy, czy np. od dnia opłacenia składki?

- Concordia Polska: Początek ochrony ubezpieczeniowej plantacji od gradobicia rozpoczyna się po upływie okresu karencji, czyli 14 dni od podpisania umowy. Pozostałe kwestie regulowane są ustawą o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich.
M.W. – PZU S.A.: Generalnie, początkiem odpowiedzialności ubezpieczeń upraw jest dzień po dniu zawarcia umowy, nie wcześniej jednak niż od dnia zapłaty składki lub jej pierwszej raty. Dodatkowo – dla wybranych ryzyk – początek odpowiedzialności jest odgórnie określony i tak np. odpowiedzialność za szkody z powodu: przymrozków wiosennych rozpoczyna się od 15 kwietnia, suszy – 1 kwietnia, po uwzględnieniu okresu karencji (14 lub 30 dni).

- TUW: Odpowiedzialność Towarzystwa rozpoczyna się od zasiewu lub wysadzenia roślin, nie wcześniej jednak niż od dnia wskazanego w polisie oraz nie wcześniej niż od dnia następnego po zapłaceniu przez ubezpieczającego składki lub jej pierwszej raty, z zastrzeżeniem, że:
- składka lub jej rata zostanie zapłacona przelewem na wskazane konto – odpowiedzialność Towarzystwa rozpoczyna się od dnia wskazanego w polisie;
- odpowiedzialność Towarzystwa rozpoczyna się, w przypadku ryzyka wystąpienia skutków:

- Jakie szkody nie są objęte ubezpieczeniem – na które powinien zwrócić uwagę plantator przed podpisaniem umowy z ubezpieczycielem?
– Concordia Polska: Katalog wyłączeń jest określony w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia. W odniesieniu do upraw warzyw nie ma odpowiedzialności m.in. za szkody poniżej 10% ubytku w plonie oraz za szkody spowodowane np. przez choroby, szkodniki czy błędy agrotechniczne.

– PZU S.A.: Ochrona ubezpieczeniowa nie obejmuje szkód, których wysokość nie przekracza 10%, a w przypadku ryzyka suszy 25% plonu głównego. Dodatkowo ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody wyrządzone umyślenie, spowodowane przez choroby i szkodniki oraz spowodowane błędami i zaniedbaniami agrotechnicznymi.

– TUW: Ubezpieczeniem nie są objęte szkody powstałe przed dniem zawarcia umowy ubezpieczenia oraz z przyczyn innych, niż przyczyny (ryzyka) ujęte w zakresie zawartego ubezpieczenia.

- W jaki sposób należy zgłosić powstałą szkodę w uprawie?
– Concordia Polska: Szkodę należy zgłosić niezwłocznie po jej wystąpieniu. W Concordia Ubezpieczenia może zostać ona zgłoszona telefonicznie lub przez formularz umieszczony na stronie internetowej. Informację na ten temat są umieszczone w umowie ubezpieczenia.

– PZU S.A.: Ubezpieczający ma obowiązek zawiadomienia PZU S.A. o szkodzie w ciągu 3 dni roboczych od jej zajścia. Poszkodowany powinien podać datę i przyczynę szkody oraz wykaz uszkodzonych upraw, ich powierzchnię i umiejscowienie pól.

– TUW: Szkodę można zgłosić telefonicznie lub osobiście w jednostce organizacyjnej Towarzystwa lub telefonicznie na nr infolinii, jak również pisemnie na adres Towarzystwa.

- Od jakiego stopnia zmniejszenia plonu na danym polu wypłacane jest odszkodowanie?
– Concordia Polska: Odpowiedzialność za szkodę w Concordia Ubezpieczenia rozpoczyna się w przypadku wystąpienia szkód od 10% ubytku w plonie. Wyliczając szkodę pod uwagę bierzemy nie tylko całą powierzchnią pola, lecz również jego części, gdyż szkoda może być rozłożona nierównomiernie.

– PZU S.A.. odpowiada za szkody w dotowanych ubezpieczeniach upraw jeśli straty w plonie głównym wyniosą co najmniej 10%, a w razie suszy – 25%. Wysokość odszkodowania zależy od terminu powstania szkody. Im późniejszy jest okres rozwoju roślin, tym poziom wypłacanego odszkodowania wyższy.

– TUW: Towarzystwo odpowiada za szkody, zgodnie z postanowieniami ww. ustawy, spowodowane przez: *powódź, grad, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, huragan, deszcz nawalny, piorun, obsunięcie się ziemi oraz lawinę – jeżeli szkody w plonie głównym wyniosą co najmniej 10%; *suszę – jeżeli szkody w plonie głównym wyniosą co najmniej 25%.

Opracowanie z dnia 08.06.2013r.

Aleksandra Andrzejewska Warzywa - www.ogrodinfo.pl