Spotkanie Środowiskowe w Wągrowcu

W dniu 2 lipca 2013 r. w siedzibie Zespołu Doradczego powiatu wągrowieckiego przy

ul. Grunwaldzkiej 30 odbyło się coroczne Spotkanie Środowiskowe dotyczące oceny potrzeb

doradczych rolników i planowania Programu Działania ZD Wągrowiec na 2014 r.

Spotkanie otworzył oraz powitał zgromadzonych gości i uczestników Kierownik ZD Wągrowiec Pan Marian Mikołajczak. Następnie nawiązał do tematyki spotkania jako podsumowania potrzeb doradczych z okresu od kwietnia 2012 r. do marca 2013 r. oraz konstrukcji  przyszłego planu na 2014 rok,  po czym przedstawił  program spotkania, który był następujący:

• ogólna charakterystyka potrzeb doradczych
• analiza potrzeb doradczych,
• ocena efektywności metody doradczych,
• ocena propozycji tematycznych,
• ocena udzielonych porad,
• podsumowanie i dyskusja.

Następnie kierownik ZD Wągrowiec przedstawił prezentacje z budżetu zadaniowego wraz z  analizą potrzeb doradczych wynikających z zainteresowania rolników i mieszkańców obszarów wiejskich w powiecie wągrowieckim i przystąpiono do dyskusji, w której udział wzięli:

• Pani kierownik BP ARiMR Dorota Ewertowska, która podziękowała za zaproszenie na spotkanie. Nawiązując do przedstawionej przez kierownika prezentacji wskazała na prawidłowość, która występuje w województwie odnośnie stopnia zainteresowania określoną tematyką, co ma również odzwierciedlenie na naszym powiecie. W powiecie wągrowieckim największym zainteresowaniem cieszy się tematyka, związana z działaniami mającymi na celu pozyskiwanie inwestycji w gospodarstwach rolnych. Specyfika regionu przyczynia się do takiego zainteresowania. Największym uznaniem ze strony rolników cieszą się dotacje PROW, najmniejszym zainteresowaniem zaś działania rolno środowiskowe- co uzależnione jest właśnie od specyfiki powiatu wągrowieckiego. W kolejnych latach, jak ruszą nowe działania w ramach PROW 2014-2020 potrzebne będą szkolenia w tym zakresie. Ważnym tematem są programy rolnośrodowiskowe i warto je propagować. Warto również cały czas informować rolników o sposobie wypełniania rejestru zwierząt, o wypełnianiu zgłoszeń i wypełnianiu książek rejestru na bieżąco. Kontrole w ramach zgodności cross-compliance sprawdzają spójność zapisów księgi rejestracji zwierząt, z ilością sztuk w gospodarstwie oraz zgodnością z systemem IRZ. Wiele niewyjaśnionych spójności może pociągać za sobą konsekwencje finansowe w postaci obniżenia części czy też całości dopłat obszarowych. Gdy podczas kontroli administracyjnej zostaną wykryte niespójności, rolnik zostaje wzywany do agencji a w razie nie stawienia się na wezwanie, protokół z kontroli zostaje przekazywany do  weterynarii, po czym  przeprowadza ona kontrole na miejscu.  W przypadku wykrycia niezgodności zostaną naliczone sankcje karne. W przyszłym roku zmienią się warunki oraz zasady dopłat obszarowych 2014. Rolników w tym zakresie również trzeba pouczać, przeszkalać aby automatycznie nie wypełniali wniosków, tylko zapoznawali się z instrukcjami. W przyszłym roku zostaną również wprowadzone w gospodarstwach pasy zieleni, czyli tereny trwale wyłączone z produkcji rolnej, które będą zaznaczane na załącznikach graficznych. Na szkoleniach powinny być poruszane również aktualne sprawy dotyczące rolników, takie jak zmiany w rozporządzeniach dostępnych działań, czy zmiany w rentach strukturalnych i zalesieniach.
• Powiatowy Lekarz Weterynarii Pani Elżbieta Misiek wskazała na ważny temat, którym jest zwalczanie chorób zakaźnych u zwierząt. Powiat został uznany za wolny od egzotycznej białaczki bydła. Niebawem również teren powiatu wągrowieckiego zostanie uznany za wolny od choroby Aujeszkyego- najprawdopodobniej w jesieni tego roku.  Na terenie powiatu pojawiły się dwie choroby a mianowicie włośnica, która pojawiła się u trzody oraz zgnilec złośliwy u pszczół. Ważne jest przestrzeganie zasad higieny, obowiązku dezynfekcji, zgłaszanie padnięć bydła do weterynarii i badanie zwierząt przy uboju w gospodarstwie. Pamiętać również należy, iż w wyniku wypadku zwierzęcia dokonujemy uboju z konieczności, tylko w przypadku gdy sztuka nie była leczona weterynaryjnie. Natomiast w przypadku bydła, gdy sztuka była wcześniej leczona nie wieziemy jej do rzeźni, lecz zostaje ona uśpiona i utylizowana. Na samym końcu Pani Misiek wspomniała o dużym zagrożeniu wirusową chorobą  afrykański pomór świń, która bardzo rozpowszechniła się na Ukrainie i zaczyna pojawiać się na wschodzi Polski. Jest to  bardzo zakaźna choroba, która rozpowszechnia się zarówno przez kontakt bezpośredni z zarażoną sztuką, jak i również przez kontakt pośredni w czasie transportu.
• Rolnik i zarazem członek Rady Społecznej przy WODR w Poznaniu Pan Józef Juszkiewicz zgodził się, iż bardzo ważnym tematem jest zwalczanie chorób zakaźnych u zwierząt. Wspomniał również o przesunięci niewykorzystanych środków finansowych na modernizację z innych województw do województwa wielkopolskiego, ponieważ tam jest największe zapotrzebowanie. Na koniec poinformował o organizowanych koloniach dla dzieci z rodzin rolniczych oraz wspomniał o dożynkach wojewódzkich zaplanowanych w tym roku w Środzie Wielkopolskiej.

Po zakończeniu dyskusji Kierownik ZD Wągrowiec- Pan Marian Mikołajczak wszystkim bardzo serdecznie podziękował za przybycie i udział w rzeczowej dyskusji.

W spotkaniu uczestniczyło 12 osób, w tym 1 członek Rady Społecznej przy WODR w Poznaniu, 2 pracowników z centrali WODR Poznań, Kierownik Biura Powiatowego ARiMR w Wągrowcu oraz Powiatowy Lekarz Weterynarii a także doradcy ZD Wągrowiec. Zabrakło w nim kilku zaproszonych gości, w tym między innymi Pana Bogdana Fleminga- członka Rady Społecznej przy WODR w Poznaniu i jednocześnie Przewodniczącego Rady Powiatowej WIR w Wągrowcu oraz przedstawiciela Starostwa Powiatowego.

Starsza doradczyni

Dorota Antczak

Kierownik ZD Wągrowiec

Marian Mikołajczak

Uprawa międzyplonów nie jest „wymysłem” obecnych czasów. Uprawiano je już dawniej. Potem zarzucono ich uprawę. Dziś wśród rolników rośnie świadomość na temat dobroczynnego dla gleby działania międzyplonów. Oczywiście nie bez znaczenie jest tutaj możliwość uzyskania płatności w ramach programu rolnośrodowiskowego. Ale stwierdzenie, że rolnicy sieją międzyplony tylko dla dopłat rolnośrodowiskowych było by krzywdzące, bo wielu z nich uprawia je, bez względu na te płatności.

Coraz uboższe płodozmiany są przyczyną obniżania się aktywności pożytecznych mikroorganizmów w glebie. Spada zawartość próchnicy i słabiej rozwijają się korzenie roślin uprawnych. Efektem tego spora część zastosowanych nawozów pozostaje niewykorzystana. W okresie jesiennych i zimowych opadów większości są one wymywane do wód. Straty są podwójne: ekonomiczne i środowiskowe. Aby ograniczyć to zjawisko i przeciwdziałać mu, wprowadzono pakiet „Ochrona gleb i wód” w ramach działania program rolnośrodowiskowy. Przewiduje on dodatkowe płatności za wysiew wsiewek poplonowych, międzyplonów ozimych i ścierniskowych, pod warunkiem, że pozostaną one na polu przynajmniej do 1 marca. Mają one za zadanie pobierać i magazynować azot mineralny oraz inne pierwiastki, które nie zostały wykorzystane przez rośliny. Międzyplony zapobiegają wymywaniu i przemieszczaniu tych składników do wód oraz przechodzeniu ich w formy trudno przyswajalne dla roślin. Rośliny międzyplonowe zacieniają glebę, co chroni ją przed ujemnym wpływem opadów atmosferycznych, wiatru i słońca. Biomasa międzyplonów wzbogaca glebę w składniki pokarmowe, materię organiczną i poprawia jej życie biologiczne. Międzyplony pełnią też rolę fitosanitarną, szczególnie w monokulturach zbożowych. Największą popularnością wśród rolników cieszą się międzyplony ścierniskowe. Bez względu na to, czy międzyplony są wysiewane w ramach realizacji programu rolnośrodowiskowego, czy też nie, należy pamiętać o kilku zasadach.

Istnieje możliwość zastosowania przynajmniej kilkunastu roślin, co pozwala dobrać odpowiednią roślinę do praktycznie każdych warunków glebowo-klimatycznych. Na gleby słabsze zaleca się: łubin żółty, seradelę, żyto, facelię. Na gleby średnio żyzne poleca się: groch siewny pastewny, słonecznik, łubin wąskolistny, gorczycę białą, wykę ozimą, a na gleby żyzne: bobik rzepak i rzepik. Gorczyca biała i facelia mogą być w zasadzie uprawiane na wszystkich rodzajach gleb. Poza tym gorczyca i facelia to rośliny późnego siewu (okres wegetacji 65-70 dni). Najczęściej uprawianą przez rolników rośliną międzyplonową jest gorczyca. Wynika to m.in. z niskiego kosztu zakupu nasion, małej ilości wysiewanych nasion na ha, krótkiego okresu wegetacji i szybkich przyrostów zielonej masy. Poza tym wschodzi ona w trudnych warunkach wilgotnościowych, ma szybkie tempo wzrostu i dobrze konkuruje z chwastami. Jednakże należy uważać z uprawą gorczycy tam, gdzie w plonie głównym uprawiany jest rzepak. Gorczyca należy do tej samej rodziny roślin co rzepak – kapustowatych, i atakowana jest przez te same choroby, zwłaszcza kiłę kapuścianą. Choroba ta staje się w Polsce poważnym problemem. Generalnie, do uprawy w międzyplonie ścierniskowym nadają się rośliny o krótkim okresie wegetacji, szybkich wschodach, charakteryzujących się rytmiką wzrostu oraz małymi wymaganiami wodnymi w początkowym okresie wzrostu. Uprawiane są w siewie czystym lub w mieszankach.

Przy doborze roślin ważne są dostępność wody (szczególnie dużo wody do kiełkowania i wschodów potrzebują rośliny motylkowate)  i termin siewu (dla uzyskania najwyższego efektu wysiew międzyplonu powinien być wykonany jak najwcześniej po zbiorze plonu głównego, a jedyną przyczyną opóźnienia siewu może być brak wilgoci w glebie). Wartość międzyplonu zależy bezpośrednio od ilości wytworzonej biomasy. Dobre międzyplony to takie, które wnoszą do gleby dużą ilość biomasy. Międzyplony wnoszą do gleby spore ilości azotu. Stosunek węgla do azotu jest w międzyplonach o wiele korzystniejszy niż w słomie. Również składniki pokarmowe są uwalniane szybciej z międzyplonów aniżeli ze słomy, a działanie nawozowe biomasy z roślin międzyplonowych trwa najwyżej 2 lata. Efekt nawozowy międzyplonu w pierwszym roku będzie zależał o wielkości zaoranej biomasy oraz warunków ich rozkładu. W lata ciepłe i wilgotne dostępna stanie się większość masy organicznej, natomiast w lata suche tylko jej niewielka ilość. Ważne jest także staranne przygotowanie pola pod zasiew międzyplonów – zaniedbania agrotechniczne mają wpływ na ilość zielonej i suchej masy.

Międzyplony przyorane na wiosnę w podobnym stopniu wpływają na zwiększenie plonów roślin jak międzyplony przyorane jesienią. Problemy z przyorywaniem wiosennym mają raczej charakter techniczny. Podstawowe ryzyko wiąże się z gorszym przygotowaniem roli, trudnościami z prawidłowym siewem i w efekcie słabszymi i nierównomiernymi wschodami roślin. Gleba pod warstwą mulczu wolniej się wiosną nagrzewa i obsycha, co może opóźniać rozpoczęcie prac polowych o kilka dni. Orka wykonywana w wyższych temperaturach przyczynia się do szybszego przesychania brył. Przyspieszenie wjechania na pole może powodować mazanie się gleby, mokre łodygi międzyplonowych roślin mogą owijać się wokół narzędzi, zapychając je, co utrudnia prawidłowe przykrycie ich glebą. Alternatywnym rozwiązaniem jest uprawa w systemie bezorkowym. Siew w mulcz sprawdza się w uprawie buraków cukrowych i kukurydzy. Do uprawy na mulcz szczególnie polecana jest facelia, która uprawiana prawidłowo całkowicie okrywa glebę , a jej łodygi po przemarznięciu łatwo się kruszą, co ułatwia siew bezpośredni. Poza tym dobrze znosi suszę.

Międzyplony ozime, np. żyto ozime, rzepak, rzepik, już wcześnie wiosną rozpoczynają wegetację, przez co dodatkowo chronią przed wiosennymi stratami azotu. Jednakże szybko zużywają zapasy wody zmagazynowane w glebie po zimie. Dlatego zwlekanie z ich likwidacją jest uzasadnione tylko na stanowiskach bardzo wilgotnych.

Źródło: topagrarpolska, 1) 3/2007, str. 46-49. 2) e-Biuletyn CDR w Brwinowie 6/2013.

Wioletta Kmiećkowiak

Dział EOŚ WODR w Poznaniu

Inne polskie nazwy to bez lekarski, bez dziki, bez czarny, hyćka, hyczka.

Dziki bez czarny jest rośliną pospolitą w Europie i środkowo- wschodniej Azji. Rośnie dziko na brzegach lasów  i nieużytkach. Jest to krzew, rzadziej drzewo , od 3 do 10 m wysokości i specyficznym niemiłym zapachu. Kwitnie w maju i czerwcu, a kwiaty ma drobne, białe lub kremowe, o mocnym usypiającym zapachu. Kwiaty  tworzą spłaszczone baldachy, a ich smak jest korzenny i gorzki. Nadają się do zbioru, gdy kwiaty brzeżne są rozwinięte, a środkowe jeszcze nie. Chcąc przygotować susz należy ściąć całe kwiatostany, luźno ułożyć w cieniu, w przewiewnym miejscu w warunkach naturalnych lub w temperaturze nie przekraczającej 30⁰C. Nie na słońcu, bo tracą właściwości lecznicze. Kiedy kwiaty są suche to trzeba je oskubać z szypułek, włożyć do szklanego naczynia i przechować w ciemnym miejscu.  Owoce dojrzewają w końcu sierpnia i we wrześniu. Są drobne, czarnofioletowe, soczyste, o czerwonym soku. Zbiera się je ścinając całe baldachy. Suszy się rozłożone cienką warstwą , najpierw w niższej, a potem w wyższej temperaturze (30-50⁰C).Owoców nie należy przypalić ani przesuszyć !Jak owoce są wysuszone to je oskubujemy z baldachów .Świeże owoce bzu czarnego z baldachów można zdjąć widelcem. Warto wiedzieć, że wszystkie części bzu czarnego w stanie świeżym posiadają właściwości toksyczne, a tracą je po suszeniu lub gotowaniu. Obecnie głównym surowcem są kwiaty i owoce bzu czarnego.

Właściwości bzu czarnego

Kwiaty dzikiego bzu zawierają: flawonoidy ( m.in. rutynę),kwasy organiczne( walerianowy, ferulowy, kawowy), olejki eteryczne, związki aminowe, garbniki, saponiny ( działające na gruczoły potne),śluzy, związki mineralne – wapń, sód, potas, żelazo, glin.

Owoce zawierają głównie antocyjany, witaminy A,B,B1,B2 i C , witaminę J( Wit.B7), pektyny, garbniki, sole mineralne, olejki eteryczne,  żywice, woski, wiele kwasów organicznych (jabłkowy, octowy, walerianowy, benzoesowy), enzymy.

Dziki bez czarny jest zaliczany do najstarszych roślin leczniczych. Posiada właściwości napotne, przeciwgorączkowe, przeczyszczające, moczopędne, przeciwbólowe, wykrztuśne, przeciwreumatyczne, wzmacniające naczynia włosowate. Suszone kwiaty są używane w leczeniu przeziębień, grypy, początkach zapalenia płuc, jako środek napotny, przy katarze, a także przy kaszlu, i jako środek wykrztuśny.

Jako napar -przygotowany z 1 łyżki suszonych kwiatów zalanych szklanką wrzątku i zostawionych pod przykryciem 15 minut- zalecany jako środek wykrztuśny i napotny. Należy pić na gorąco małymi łykami, pierwszego dnia 3 szklanki w równych odstępach czasu, a potem po 2 szklanki. Również jako napar (1 łyżka na szklankę wrzątku), ale pity po pół szklanki rano i wieczorem, z dodatkiem soku cytrynowego leczy chrypkę i kaszel. Napar stosowany też może być do płukania ust i gardła, a także do kąpieli.

Napar  z owoców (przeciwpotny, moczopędny) – 10 do 15 dag owoców zalać szklanką wrzącej wody. Pić po ¼ szklanki 3-4 razy dziennie.

Owoce są dobrym środkiem przeczyszczającym przy niestrawności i w nieżycie jelit, regulują trawienie, działają napotnie, przeciwbólowo, moczopędnie. Sok z owoców zmniejsza ilość cholesterolu we krwi.

W kuchni polskiej z czarnego bzu przygotowywano soki, konfitury, marmolady, powidła, musy, syropy, herbatki, wódki, wina.

Ciekawą i oryginalną  potrawą są kwiatostany czarnego bzu smażone w cieście naleśnikowym. Umyte i obsuszone całe lub podzielone na części baldachy moczy się w wodzie, otrząsa, zanurza w cieście naleśnikowym i smaży w tłuszczu. Podaje się posypane cukrem pudrem.

Warto ze względów zdrowotnych przygotować syrop ze świeżych kwiatów .Należy 30 kwiatostanów zalać podgrzanym  syropem - 1 kg cukru i 1 l wody- z dodatkiem kwasku cytrynowego ( może być cytryna pokrojona w plastry). Zostawić na 12 godzin i potem syrop zlać do słoików.

Syrop z owoców czarnego bzu przygotować należy następująco: 1 kg  owoców zasypać 50 dag cukru i dodać 1 szklankę wody. Gotować do uzyskania syropu - nie dopuszczać do zbyt długiego wrzenia. Przelać do słoików lub butelek, przechowywać w ciemnym miejscu.

Powidła:  1 kg umytych owoców zasypać cukrem ( od 10 do 25 dag) i zostawić na noc. Na drugi dzień smażyć na małym ogniu, mieszać często, żeby się nie przypaliły. Gdy powidła zgęstnieją wkładać gorące do słoików, zamknąć wieczkiem i odwrócić do góry dnem.

Mając w okolicy miejsca, gdzie rosną krzewy bzu czarnego warto samemu przygotować domowe przetwory, a będzie to z pożytkiem dla zdrowia.

Alicja Nowak

WODR w Poznaniu

                                                                                                        Rowerowo również w 2013 roku

     W dniu 14 czerwca br. Stowarzyszenie Sołtysów Województwa Wielkopolskiego - Koło Gminne Pniewy wraz z Izbą Rolniczą oraz gminnym biurem WODR zorganizowało tradycyjny, coroczny Rowerowy Objazd Pól połączony ze szkoleniem. W tym roku trasa rozpoczynała się w Koninie i prowadziła przez Konin-Huby, Lubosinę, Koszanowo i powrót do Konina.
Bardzo ciekawym punktem wycieczki było zwiedzenie wieży wiertniczej w miejscowości Konin-Huby. Natomiast w Koszanowie uczestników objazdu czekała część szkoleniowa przy kawie, cieście i pysznych bułeczkach z miodem.
     Po powrocie do Konina i ciepłym posiłku przygotowanym przez panie z tej miejscowości, burmistrz Pniew Pan Jarosław Przewoźny wraz z Panią Jolantą Graś, Wiesławem Chojanem i doradcą Natalią Jurgowiak - przeprowadził loterię fantową.
Na Rowerowy Objazd Pól przybyli również zaproszeni goście m.in.: wicestarosta szamotulski - Józef Kwaśniewicz, kierownik biura powiatowego ARiMR - Andrzej Żybura.

tekst: Natalia Jurgowiak
zdjęcia: Eugeniusz Wiśniewski