Czosnek uprawiany był już przez Greków, Hebrajczyków, Rzymian 4500 lat p.n.e. jest nie tylko doskonałym warzywem lecz ma również zalety jako roślina lecznicza. Zwalcza wysokie ciśnienie, oczyszcza krew. Jedząc czosnek możemy pozbyć się tak zwanego złego cholesterolu. Rozróżniamy dwa terminy sadzenia czosnku termin wiosenny i jesienny. W Polsce ząbki czosnku sadzi się ręcznie, a cebulki powietrzne wysiewa się ręcznie lub siewnikiem. Nakłady pracy przy sadzeniu czosnku z cebul zmniejsza się o 1/3 w porównaniu z sadzeniem ręcznym z ząbków. Zwykle czosnek sadzi się pionowo w dół, wciskając w dno bruzdy. Głębokość przykrycia przy sadzeniu jesiennym powinna wynosić 5-8 cm, a przy sadzeniu wiosennym 3-5 cm. Czosnek ozimy sadzi się w drugiej połowie października lub na początku listopada. Wiosną staramy się sadzić czosnek możliwie jak najwcześniej.
Wymagania glebowe czosnku są większe niż cebuli. Najlepiej rośnie i plonuje na glebach ciepłych, próchnicznych i przepuszczalnych, o odczynie obojętnym, utrzymanych w dobrej kulturze. Gatunek ten należy do roślin wytrzymałych na niską temperaturę. Najlepsze dla tego gatunku są stanowiska po uprawie roślin nawożonych obornikiem, dobrym przedplonem są warzywa kapustne i ogórki. Nie należy uprawiać czosnku co roku na tym samym polu, także nie po cebulowych — ze względu na zwiększone ryzyko występowania chorób lub szkodników, z których najgroźniejszymi są niszczyk zjadliwy i błotniszka czosnkówka. Oprócz nawozów organicznych (pod przedplon), dodatkowo wysiewa się mineralne, przeznaczając na hektar średnio 90 kg azotu, 80 kg fosforu i 150 kg potasu. Fosfor i potas należy dać pod orkę, natomiast azot jednorazowo po wschodach roślin lub w dwóch dawkach — pierwszą wczesną wiosną, następną po około czterech tygodniach. Czosnek dobrze reaguje na dokarmianie dolistne, najlepiej 0,3% roztworem Florovitu z dodatkiem 0,l % roztworu siarczanu mW
Czosnek jest bardzo wrażliwy na zachwaszczenie. Chwasty można zwalczać mechanicznie lub chemicznie (zgodnie z aktualnym programem ochrony), począwszy od momentu posadzenia ząbków. Dodatkowym zabiegiem ograniczającym rozwój chwastów jest ściółkowanie gleby. W kwietniu lub maju międzyrzędzia pokrywa się czarną folią, torfem lub korą, co poprawia stosunki wodno-powietrzne w glebie, znacznie ogranicza rozwój chwastów oraz przyczynia się do wzrostu plonu o około 30%. Nawadnianie najlepiej przeprowadzać rano, aby rośliny mogły szybko obeschnąć, co ograniczy rozwój chorób. Jednorazowa dawka wody nie powinna przekraczać 20 mm. Przy uprawie czosnku wytwarzającego pędy kwiatostanowe wskazane jest ścinanie ich zaraz po ukazaniu się. Jest to zabieg pracochłonny, lecz powoduje zwiększenie plonu o około 30%. Pędów tych nie usuwa się wówczas, gdy planowane jest uzyskanie dodatkowego plonu cebulek powietrznych.
Właściwy termin zbioru jest bardzo ważnym czynnikiem, decydującym o jakości czosnku. Wszystkie typy czosnku nie wytwarzające pędów kwiatostanowych można zbierać, gdy około 50% roślin ma złamany szczypior. Czosnek wytwarzający pędy kwiatostanowe nie załamuje łodyg, a termin dojrzałości zbiorczej poznajemy po zasychaniu liści. Należy podkreślić, że lepiej zebrać czosnek kilka dni za szybko niż za późno. Czosnek sadzony jesienią dojrzewa zazwyczaj w lipcu, a sadzony wiosną miesiąc później. Zbyt wczesne zbieranie czosnku może być przyczyną zagrzewania się czosnku podczas przechowywania i powodować duże straty. U czosnku zbieranego zbyt późno łatwo odrywa się szczypior w czasie zbioru, łuski ochronne często odpadają i cebule rozsypują się, co zdecydowanie pogarsza jakość towaru. Przed zbiorem główki powinny być twarde, a łuski okrywające pergaminowe. Zebrany czosnek dosusza się kilka dni na polu, a po przeniesieniu do pomieszczeń należy go rozłożyć cienką warstwą, aż do całkowitego zaschnięcia. Po całkowitym zaschnięciu przecina się szczypior na długość 2-3 cm, a korzenie na długość 0,5 cm i dzieli na dwa wybory. Główki czosnku przeznaczone do obrotu powinny być zdrowe, nie zmurszałe suche, z zaschniętą szyjką. Czosnek nie może mieć świeżo wyrośniętych korzeni i szczypioru. Do wyboru pierwszego zalicza się główki czosnku całe, czyste, nie zabrudzone, ścisłe, twarde, o średnicy ponad 3 cm, pokryte całkowicie łuską, jednolicie zabarwione i o zbliżonej wielkości. Do wyboru drugiego zalicza się czosnek jednolity o różnej wielkości, barwy, kształtu, o pełnych lub nie pełnych główkach lub luźnych ząbkach. Łuska może być popękana na główce i pojedynczych ząbkach pełnych, jednak ząbki powinny być nieuszkodzone.
Plony czosnku wahają się gdzieś w granicach 60-130 q/ha. Czosnek najlepiej przechowywać w temperaturze -3°C. W tej temperaturze czosnek nie wyrasta nawet przy dużej wilgotności. W chłodniach zazwyczaj czosnek przechowuje się w temperaturze około 0°C i wilgotności powietrza 60-70%. Małe ilości czosnku na potrzeby własne przechowuje się w workach siatkowych na strychach. Czosnek zimowy jako gorzej przechowujący się, spożywamy w okresie jesiennym lub wczesnozimowym.

Maciej Kałużny

Owoce i warzywa w  żywieniu rodziny

Warzywa i owoce są bardzo ważnym składnikiem naszej codziennej diety. Wiąże się to z zawartymi w nich witaminami (głównie C i beta-karotenu), błonnikiem pokarmowym, solami mineralnymi, a także innymi związkami biologicznie czynnymi tzw. fitozwiązkami.

Obydwie grupy zawierają dużą ilość cennych składników odżywczych i niewątpliwie przypisuje się im duży wpływ na prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka. Od dawna wiemy, że produkty roślinne mają działanie regulujące funkcje naszego organizmu jak np. suszone śliwki w regulacji czynności przewodu pokarmowego. Ponadto liczne obserwacje i badania dowodzą, iż niskotłuszczowa dieta bogata w warzywa i owoce może znacznie zmniejszyć ryzyko chorób układu krążenia. W związku przede wszystkim z zawartym w nich błonnikiem oraz substancjami przeciwutleniającymi zaleca się spożywanie owoców i warzyw co najmniej 5 razy dziennie.

Otóż wielu owocom i warzywom przypisywane jest działanie przeciwnowotworowe. Do nich zaliczamy głównie pomidory, czosnek brokuły i inne warzywa z rodziny krzyżowych, owoce cytrusowe, warzywa z rodziny baldaszkowatych: marchew, seler czy pasternak. Istotne jest jednak to, że poszczególne  gatunki owoców i warzyw wykazują różną efektywność w zapobieganiu nowotworom poszczególnych narządów, co zależy od rodzaju czynnych substancji zawartych w poszczególnych produktach. Za jeden z przykładów może posłużyć nam likopen zawarty w pomidorach. Składnik ten zmniejsza ryzyko nowotworu prostaty u mężczyzn jedzących tygodniowo 10 lub więcej razy przetwory pomidorowe, zmniejsza również ryzyko nowotworów szyjki macicy. Likopen z przetworów pomidorowych, np. keczupu, jest znacznie lepiej przyswajalny niż ze świeżych pomidorów. Największy wpływ na poziom likopenu we krwi ma sos pomidorowy. Co jeszcze ? Otóż można by tu wymieniać przykładów od groma np.

- owoce żurawiny zawierają substancje zapobiegające zakażeniom pęcherza i dróg moczowych,

- owoce aronii obniżają ciśnienie krwi, zwiększają odporność immunologiczną, pomagają w zwalczaniu infekcji oraz zaburzeń przewodu pokarmowego,

- czosnek ma działanie przeciwnowotworowe, przeciwbakteryjne, obniżające ciśnienie krwi i poziom złego cholesterolu.

Bardzo duże znaczenie dla naszego odżywiania ma również błonnik pokarmowy zawarty w owocach i warzywach. Zależnie od jego składu i właściwości ma on zdolność do obniżania poziomu cholesterolu, zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita grubego, przyspiesza perystaltykę jelit, pomaga w usuwaniu toksyn itd. Należy jednak pamiętać, że przetwarzanie owoców i warzyw może być przyczyną częściowego lub całkowitego usunięcia tego dobroczynnego składnika. Właściwie ogólnie procesy przetwarzania kojarzą się ze stratą niektórych składników (tak też się dzieje). Jednak nie jest to do końca całkowicie prawdziwe. Zwiększenie stopnia rozdrobnienia oraz podwyższona temperatura zwiększają przyswajalność wielu związków np. karotenoidów. Również podczas ogrzewania może wzrastać zdolność antyoksydacyjna niektórych związków.

Jak więc widzicie działanie tej grupy produktów jest wielokierunkowe dla naszego organizmu. Nie wahajmy się więc sięgać po warzywa i owoce skoro tak dobrze na Nas wpływają, dają tyle dobrego, bo chyba właśnie o to nam chodzi w życiu żeby czuć się dobrze i wyglądać dobrze!

Prawidłowa dieta dla najmłodszych i najstarszych powinna być tak zbilansowana, aby zaspokajała potrzeby na wszystkie witaminy i składniki mineralne niezbędne dla funkcjonowania organizmu. Zapotrzebowanie na określone produkty, powinny zostać indywidualnie dostosowane do potrzeb danego organizmu, uwzględniając wiek, płeć i aktywność fizyczną. Jednak nawet najlepiej zbilansowana dieta nie będzie w pełni wartościowa, jeśli nie będzie obejmować warzyw i owoców. Dziecko, którego organizm cały czas się rozwija, potrzebuje w swojej diecie produktów dostarczających dużej ilości energii. Młody organizm, aby prawidłowo funkcjonować, powinien otrzymywać odpowiednie witaminy i składniki odżywcze. Dzieci przy wyborze jedzenia kierują się przede wszystkim zapachem, smakiem, kolorem i wyglądem. Urozmaicone i bogate we wszystkie składniki odżywcze posiłki przyczyniają się do prawidłowego rozwoju dziecka. Dieta najmłodszych,  powinna być bogata w aminokwasy, glukozę, witaminy i składniki mineralne, wśród których można wymienić m. in. wapń, fosfor, magnez, chlor, żelazko i cynk. Dieta osób starszych powinna wyeliminować produkty ciężkostrawne, wzdymające i tłuste poprzez ograniczenie procesu smażenia, a wybrać formę duszenia i pieczenia. W podeszłym wieku szczególnie należy zadbać o dostarczanie organizmowi witamin. Najwięcej tych składników znajdziemy w świeżych warzywach i owocach.

ZD Ostrzeszów

Sylwia Rymanowska

Polskie rolnictwo charakteryzuje się wieloma silnymi stronami, jak i słabymi. Proponowane przez Komisję Europejską narzędzia w ramach EIP, takie jak grupy operacyjne, klastry czy sieci współpracy/partnerstwa, dają bardzo szerokie możliwości wzmacniania potencjału produkcyjnego oraz eksportowego produktów i usług krajowych. Polski sektor rolnictwa wyróżnia się dużymi zasobami produkcyjnymi (powierzchnia użytków rolnych w skali kraju wynosi 15,5 mln ha), jak również dużą liczebnością osób pracujących na terenach wiejskich. Mimo to atrakcyjność zawodu rolnika jest bardzo niska. Niski kapitał zaufania społecznego oraz wysoki poziom instytucjonalności znacząco ograniczają rozwój tej gałęzi gospodarki. Obiecującym jest fakt, że rośnie świadomość polskiego społeczeństwa. Konsumenci stają się coraz bardziej wymagający, co przekłada się bezpośrednio na jakość oferowanych na rynku produktów i usług.

Obecnie zauważa się wzrastającą ilość zawiązywanych partnerstw pomiędzy sektorem nauki i biznesu. Taka współpraca jest czynnikiem koniecznym w celu podniesienia poziomu innowacyjności na rynku rolnictwa.

Dostępne wsparcie w ramach EIP dedykowane jest całemu sektorowi rolnictwa, bez rozróżnienia na system produkcji – konwencjonalny czy ekologiczny. Dla sektora rolnictwa ekologicznego w Polsce oznacza to silną konkurencję o środki finansowe. Bardzo ważne będą zarówno sposób informowania społeczeństwa o możliwościach skorzystania z dostępnego wsparcia, jak również sposób rozdzielania środków. W celu lepszego przepływu informacji powołany zostanie podmiot w postaci brokera innowacji. W Polsce brokerem innowacji będzie Krajowe Centrum Doradztwa Rolniczego CDR w Brwinowie. Zadaniem takiego brokera będzie udzielanie informacji o dostępnych środkach oraz ułatwianie zawiązywania współpracy pomiędzy środowiskiem naukowym, biznesem oraz producentami rolnymi. W ramach EIP wspierane mają być głównie projekty innowacyjne zawierające elementy promowania współpracy, transferu wiedzy oraz skracania łańcucha żywnościowego. Z perspektywy rolnictwa ekologicznego są to bardzo ważne aspekty. W Polsce nadal brakuje dobrze wykształconej kadry, zarówno na uczelniach wyższych jak i na rynku żywności ekologicznej. Wiele dostępnych obecnie nowoczesnych technologii w Polsce nadal jest niedostępnych. Powodem jest niski poziom ekonomiczny społeczeństwa,  bariery mentalne. Narzędzia w ramach EIP mogą w istoty sposób zwiększyć wykorzystanie potencjału produkcyjnego naszego kraju. Polska żywność jest ceniona na całym świecie. Rolnictwo ekologiczne w Polsce stale się rozwija, o czym świadczy ciągle zwiększająca się liczba gospodarstw ekologicznych. Według danych na dzień 31 grudnia 2012 r. wg IJHARS, w Polsce kontrolą jednostek certyfikujących objętych było 26,5 tys. producentów ekologicznych, w tym 25,9 tys. gospodarstw gospodarujących na ponad 650 tys. ha. Jest to około 10% wzrost powierzchni i liczby gospodarstw w stosunku do 2011 r. Dobra promocja dostępnych narzędzi w ramach EIP, jak również rozsądne zarządzanie środkami z pewnością wzmocnią sektor rolnictwa ekologicznego w Polsce, i w innych krajach Unii Europejskiej.

Do niedawna okres okołoporodowy był traktowany tylko jako zakończenie produkcji mleka. Uwaga hodowców skupiała się na najbardziej wydajnych zwierzętach, które dawały mleko i przynosiły dochody z jego sprzedaży. Dlatego na spotkaniach z rolnikami należy podkreślać fakt, że fizjologicznie okres laktacji rozpoczyna się w dniu porodu, ale dla właściwego przygotowania krowy do produkcji mleka następuje w dniu zasuszenia. Błędy popełnione w tym okresie są praktycznie nie do odrobienia. Zmagania o dorodne ciele, wysoką wydajność i zdrowie krów trzeba podjąć przed końcem laktacji. Najważniejszym i najtrudniejszym dla krowy jest okres okołoporodowy, a dla hodowcy stanowi ważny egzaminem z wiedzy. Obejmuje on czas zasuszania ( 6 do 8 tygodni ), porodu i pierwszą fazę laktacji ( 100 dni). Szczególnie istotny i trudny jest okres przejściowy, który obejmuje ostatnie 3 tygodnie ciąży, poród i pierwsze 3 – 4 tygodnie laktacji. W tym okresie cyklu produkcyjnego odbywa się wszystko to, co jest najistotniejsze w produkcji mleka oraz w rozrodzie. Obecnie doświadczeni hodowcy krów rasy holsztyńsko - fryzyjskiej doskonale rozumieją znaczenie okresu okołoporodowego, nie mają wątpliwości, że krowy otoczone właściwą opieką od około 21 dni przed porodem do końca pierwszego miesiąca laktacji wykażą się wysoką wydajnością w kolejnej laktacji. Również rangę okresu okołoporodowego potwierdzają następujące zmiany:

• Płód w 190 dniu ciąży stanowi zaledwie 45% masy macicy. W dniu porodu – 80%.
• Wzrasta stężenie progesteronu (w czasie zasuszenia), estrogenu ( późna ciąż) i prolaktyny (przed porodem).
• Dieta w okresie zasuszenia, która jest bogata w pasze włókniste ma sprzyjać rozwojowi bakterii celulolitycznych w żwaczu. Z kolei zastosowana w późniejszym okresie dawka pasz skrobiowych promuje bakterie amylolityczne, wykorzystujące skrobię. To sprzyja fermentacji stymulującej ścianę żwacza do budowy brodawek.
• Obniżenie pobrania suchej masy pod koniec ciąży, przy jednoczesnym wzroście potrzeb organizmu. Początek mobilizacji rezerw tłuszczowych i uwalnianie glikogenu z wątroby.

Wiele trudności okresu okołoporodowego wynika z fizjologii krowy, zwłaszcza u zwierząt o wysokim potencjale genetycznym rasy Hf. Popełniane w tym okresie błędy organizacyjne, weterynaryjne a w przeważającej części żywieniowe skutkują pogorszeniem zdrowia krów. Uniknięcie błędów w tak dynamicznym okresie jest nie możliwe, dlatego należy je minimalizować. W okresie przejściowym 3 tyg. przed porodem następuje zmniejszenie apetytu krowy, przy jednoczesnym większym zapotrzebowaniu na energię, co wynika ze wzrostu płodu oraz rozpoczęcia syntezy składników siary. Zwierzęta, mając kłopoty z apetytem pobierają znacznie mniejsze ilości suchej masy. Zatem zmianie musi ulec żywienie, bowiem rośnie zapotrzebowanie na energię, białko i składniki mineralno-witaminowe. Stopniowo wprowadza się do dawki pokarmowej pasze treściwe bez obawy otłuszczania. W tym okresie wyłącza się system hormonalny odkładania tłuszczu, a włącza system związany z porodem. Należy pamiętać o przyzwyczajaniu żwacza do zwiększonej koncentracji energii w dawce pokarmowej oraz przestrzegać poniższe zalecenia w okresie przejściowym przed porodem.

• Utrzymać kondycję krów na poziomie 3,0-3,5pkt BCS – nie pogarszać kondycji !
• Zwiększać dawkę pasz treściwych do 3-4kg/dzień podawać już 5 tygodni przed porodem.
• Zwiększać w dawce udział kiszonki z kukurydzy.
• Zmniejszać udział pasz włóknistych.
• Stosować specjalistyczne dodatki mineralno-witaminowe przeznaczone wyłącznie na okres przejściowy przed porodem.
• Stosować sole anionowe w stadach zagrożonych zaleganiem poporodowym.

Podstawowym zaleceniem jest zadawanie najlepszych pasz gospodarskich pod względem odżywczym i smakowym, z zachowaniem proporcji pasz objętościowych do treściwych. Ponadto w przypadku żywienia krów TMR-em, aby uniknąć ,, sortowania” pełnoporcjowej dawki, pasze objętościowe powinny być pocięte na sieczkę o długości 4-8cm zachowując 40%-45% suchej masy. Dawka pokarmowa w ostatnich 3 tygodniach przed ocieleniem powinna zawierać te same komponenty, które będą wchodziły w skład dawki pokarmowej w okresie laktacji, co sprzyja stabilizacji mikroflory żwacza.

Do 14 dni przed porodem najlepiej przeprowadzić krowę do indywidualnego boksu czy porodówki. Miejsce to powinno być wyjątkowo czyste, odkażone i obficie wyścielone słomą z zachowaniem odpowiedniej powierzchni gwarantującej swobodę przy porodzie.

Poród to naturalny proces i wymaga swojego czasu, spokoju oraz łagodnego obchodzenia się z przyszłą matką. Nigdy nie należy pomagać krowie za wcześnie, jedynie w przypadku kiedy jest to konieczne ( pojawienie się na zewnątrz jednej nogi).

Po porodzie w jamie brzusznej pozostaje w krowie wolna przestrzeń około 70 litrów, dlatego należy bezpośrednio po nim podać 40-50 litrów ciepłego pójła. Obecnie na rynku dostępna jest bogata oferta preparatów, które w swoim składzie posiadają minerały i witaminy oraz substancje energetyczne. Najszybszym efektem tego drenchingu jest wypełnienie i dociążenie żwacza. Pobudza on również apetyt, stabilizuje gospodarkę wodną, uzupełnia niedobory składników pokarmowych, stymuluje system immunologiczny i produkcje mleka. W rezultacie może zapobiegać stanom niedożywienia w okresie zmniejszonego pobrania paszy, poprawić funkcjonowanie żwacza i przewodu pokarmowego a tym samym zmniejszyć podatność zwierząt na schorzenia typowe dla okresu okołoporodowego.

Osobnym zagadnieniem przed jak i po porodzie jest dostęp krów do stołu paszowego, podgarnianie pasz, ich częste zadawanie sprzyja większemu pobieraniu. Należy pamiętać również o oświetleniu i wentylacji w porodówkach, które zwiększają żerność krów , tak potrzebną w okresie rozpoczynającej się laktacji.

W związku z wolno wzrastającym pobraniem paszy po ocieleniu przez krowy wysokowydajne i wysoką produkcją mleka od pierwszych dni laktacji, zaleca się stworzyć grupę żywieniową dla krów świeżo wycielonych. Stadko to wymaga większej koncentracji anergii, którą uzyskuje się nie tylko z ziarna zbóż, ale poprzez wprowadzenie do diety tłuszczu chronionego czy glikolu propylenowego lub gliceryny. Dodatki te zmniejszają deficyt energii w organizmie, oddalając ryzyko wystąpienia ketozy. W ślad za energią konieczny jest odpowiedni poziom białka, który stymuluje pobranie przez krowy suchej masy i produkcję mleka. Stąd też bilansowanie dawek pokarmowych wymaga stosowania pasz wysokobiałkowych, które charakteryzują się zmniejszoną podatnością na rozkład w żwaczu. Wydzielenie odrębnej grupy żywieniowej dla krów świeżo wycielonych niesie za sobą pewne nakłady, jednak korzyści z tego płynące są zdecydowanie większe. Należy pamiętać, że grupa krów w początkowej laktacji wymaga odpowiedniego zagęszczenia, dostępu do stołu paszowego jak i zaleca się zwiększenie powierzchni legowiskowej, która zapewnienia wysoki komfortu. Funkcjonowanie tej grupy w gospodarstwie mlecznym pozwala na lepsze możliwości zastosowania często drogich komponentów i dodatków paszowych w sposób bardziej opłacalny oraz ułatwia obserwację , kontrolę stanu zdrowia zwierząt a także usprawnia wykonywanie zabiegów weterynaryjnych.

Przy coraz wyższym potencjale produkcyjnym naszych stad konieczna jest zatem analiza żywieniowa i odpowiednia organizacja gospodarstw z uwzględnieniem grupowania zwierząt stosując nowoczesne systemy zarządzania.