Do niedawna okres okołoporodowy był traktowany tylko jako zakończenie produkcji mleka. Uwaga hodowców skupiała się na najbardziej wydajnych zwierzętach, które dawały mleko i przynosiły dochody z jego sprzedaży. Dlatego na spotkaniach z rolnikami należy podkreślać fakt, że fizjologicznie okres laktacji rozpoczyna się w dniu porodu, ale dla właściwego przygotowania krowy do produkcji mleka następuje w dniu zasuszenia. Błędy popełnione w tym okresie są praktycznie nie do odrobienia. Zmagania o dorodne ciele, wysoką wydajność i zdrowie krów trzeba podjąć przed końcem laktacji. Najważniejszym i najtrudniejszym dla krowy jest okres okołoporodowy, a dla hodowcy stanowi ważny egzaminem z wiedzy. Obejmuje on czas zasuszania ( 6 do 8 tygodni ), porodu i pierwszą fazę laktacji ( 100 dni). Szczególnie istotny i trudny jest okres przejściowy, który obejmuje ostatnie 3 tygodnie ciąży, poród i pierwsze 3 – 4 tygodnie laktacji. W tym okresie cyklu produkcyjnego odbywa się wszystko to, co jest najistotniejsze w produkcji mleka oraz w rozrodzie. Obecnie doświadczeni hodowcy krów rasy holsztyńsko - fryzyjskiej doskonale rozumieją znaczenie okresu okołoporodowego, nie mają wątpliwości, że krowy otoczone właściwą opieką od około 21 dni przed porodem do końca pierwszego miesiąca laktacji wykażą się wysoką wydajnością w kolejnej laktacji. Również rangę okresu okołoporodowego potwierdzają następujące zmiany:

• Płód w 190 dniu ciąży stanowi zaledwie 45% masy macicy. W dniu porodu – 80%.
• Wzrasta stężenie progesteronu (w czasie zasuszenia), estrogenu ( późna ciąż) i prolaktyny (przed porodem).
• Dieta w okresie zasuszenia, która jest bogata w pasze włókniste ma sprzyjać rozwojowi bakterii celulolitycznych w żwaczu. Z kolei zastosowana w późniejszym okresie dawka pasz skrobiowych promuje bakterie amylolityczne, wykorzystujące skrobię. To sprzyja fermentacji stymulującej ścianę żwacza do budowy brodawek.
• Obniżenie pobrania suchej masy pod koniec ciąży, przy jednoczesnym wzroście potrzeb organizmu. Początek mobilizacji rezerw tłuszczowych i uwalnianie glikogenu z wątroby.

Wiele trudności okresu okołoporodowego wynika z fizjologii krowy, zwłaszcza u zwierząt o wysokim potencjale genetycznym rasy Hf. Popełniane w tym okresie błędy organizacyjne, weterynaryjne a w przeważającej części żywieniowe skutkują pogorszeniem zdrowia krów. Uniknięcie błędów w tak dynamicznym okresie jest nie możliwe, dlatego należy je minimalizować. W okresie przejściowym 3 tyg. przed porodem następuje zmniejszenie apetytu krowy, przy jednoczesnym większym zapotrzebowaniu na energię, co wynika ze wzrostu płodu oraz rozpoczęcia syntezy składników siary. Zwierzęta, mając kłopoty z apetytem pobierają znacznie mniejsze ilości suchej masy. Zatem zmianie musi ulec żywienie, bowiem rośnie zapotrzebowanie na energię, białko i składniki mineralno-witaminowe. Stopniowo wprowadza się do dawki pokarmowej pasze treściwe bez obawy otłuszczania. W tym okresie wyłącza się system hormonalny odkładania tłuszczu, a włącza system związany z porodem. Należy pamiętać o przyzwyczajaniu żwacza do zwiększonej koncentracji energii w dawce pokarmowej oraz przestrzegać poniższe zalecenia w okresie przejściowym przed porodem.

• Utrzymać kondycję krów na poziomie 3,0-3,5pkt BCS – nie pogarszać kondycji !
• Zwiększać dawkę pasz treściwych do 3-4kg/dzień podawać już 5 tygodni przed porodem.
• Zwiększać w dawce udział kiszonki z kukurydzy.
• Zmniejszać udział pasz włóknistych.
• Stosować specjalistyczne dodatki mineralno-witaminowe przeznaczone wyłącznie na okres przejściowy przed porodem.
• Stosować sole anionowe w stadach zagrożonych zaleganiem poporodowym.

Podstawowym zaleceniem jest zadawanie najlepszych pasz gospodarskich pod względem odżywczym i smakowym, z zachowaniem proporcji pasz objętościowych do treściwych. Ponadto w przypadku żywienia krów TMR-em, aby uniknąć ,, sortowania” pełnoporcjowej dawki, pasze objętościowe powinny być pocięte na sieczkę o długości 4-8cm zachowując 40%-45% suchej masy. Dawka pokarmowa w ostatnich 3 tygodniach przed ocieleniem powinna zawierać te same komponenty, które będą wchodziły w skład dawki pokarmowej w okresie laktacji, co sprzyja stabilizacji mikroflory żwacza.

Do 14 dni przed porodem najlepiej przeprowadzić krowę do indywidualnego boksu czy porodówki. Miejsce to powinno być wyjątkowo czyste, odkażone i obficie wyścielone słomą z zachowaniem odpowiedniej powierzchni gwarantującej swobodę przy porodzie.

Poród to naturalny proces i wymaga swojego czasu, spokoju oraz łagodnego obchodzenia się z przyszłą matką. Nigdy nie należy pomagać krowie za wcześnie, jedynie w przypadku kiedy jest to konieczne ( pojawienie się na zewnątrz jednej nogi).

Po porodzie w jamie brzusznej pozostaje w krowie wolna przestrzeń około 70 litrów, dlatego należy bezpośrednio po nim podać 40-50 litrów ciepłego pójła. Obecnie na rynku dostępna jest bogata oferta preparatów, które w swoim składzie posiadają minerały i witaminy oraz substancje energetyczne. Najszybszym efektem tego drenchingu jest wypełnienie i dociążenie żwacza. Pobudza on również apetyt, stabilizuje gospodarkę wodną, uzupełnia niedobory składników pokarmowych, stymuluje system immunologiczny i produkcje mleka. W rezultacie może zapobiegać stanom niedożywienia w okresie zmniejszonego pobrania paszy, poprawić funkcjonowanie żwacza i przewodu pokarmowego a tym samym zmniejszyć podatność zwierząt na schorzenia typowe dla okresu okołoporodowego.

Osobnym zagadnieniem przed jak i po porodzie jest dostęp krów do stołu paszowego, podgarnianie pasz, ich częste zadawanie sprzyja większemu pobieraniu. Należy pamiętać również o oświetleniu i wentylacji w porodówkach, które zwiększają żerność krów , tak potrzebną w okresie rozpoczynającej się laktacji.

W związku z wolno wzrastającym pobraniem paszy po ocieleniu przez krowy wysokowydajne i wysoką produkcją mleka od pierwszych dni laktacji, zaleca się stworzyć grupę żywieniową dla krów świeżo wycielonych. Stadko to wymaga większej koncentracji anergii, którą uzyskuje się nie tylko z ziarna zbóż, ale poprzez wprowadzenie do diety tłuszczu chronionego czy glikolu propylenowego lub gliceryny. Dodatki te zmniejszają deficyt energii w organizmie, oddalając ryzyko wystąpienia ketozy. W ślad za energią konieczny jest odpowiedni poziom białka, który stymuluje pobranie przez krowy suchej masy i produkcję mleka. Stąd też bilansowanie dawek pokarmowych wymaga stosowania pasz wysokobiałkowych, które charakteryzują się zmniejszoną podatnością na rozkład w żwaczu. Wydzielenie odrębnej grupy żywieniowej dla krów świeżo wycielonych niesie za sobą pewne nakłady, jednak korzyści z tego płynące są zdecydowanie większe. Należy pamiętać, że grupa krów w początkowej laktacji wymaga odpowiedniego zagęszczenia, dostępu do stołu paszowego jak i zaleca się zwiększenie powierzchni legowiskowej, która zapewnienia wysoki komfortu. Funkcjonowanie tej grupy w gospodarstwie mlecznym pozwala na lepsze możliwości zastosowania często drogich komponentów i dodatków paszowych w sposób bardziej opłacalny oraz ułatwia obserwację , kontrolę stanu zdrowia zwierząt a także usprawnia wykonywanie zabiegów weterynaryjnych.

Przy coraz wyższym potencjale produkcyjnym naszych stad konieczna jest zatem analiza żywieniowa i odpowiednia organizacja gospodarstw z uwzględnieniem grupowania zwierząt stosując nowoczesne systemy zarządzania.