Opis

Osobnik dorosły – długość ciała motyli dochodzi do 15 mm u samicy i 12 mm u samca. Rozpiętość skrzydeł samca wynosi 20-26 mm, natomiast samicy 25-34 mm. Przednie skrzydła samic są bladożółte z ciemnymi brzegami i dwoma falistymi liniami poprzecznymi, natomiast tylne są jaśniejsze z jasną środkową pręgą. Przednie skrzydła samców są ciemniejsze, najczęściej brązowawe z jasnymi przepaskami, tylne natomiast jasnobrązowe.

Jaja – o wymiarach 1,0-1,2 x 0,7-1,1 (długość x szerokość), płaskie, barwy białej lub kremowej. Układane dachówkowato w złoża zawierające średnio po 20-30 jaj. Całe złoże pokryte zostaje przeźroczystą wydzieliną tężejącą na powietrzu, która mocuje je do roślin i ogranicza opadanie.

Gąsienica – posiada zabarwienie brunatno żółte lub cieliste, na każdym segmencie znajdują się brązowe, okrągławe plamki a na grzbiecie ciemniejsza smuga. Głowa zwykle ciemnobrązowa lub brązowo-czerwona. W lata suche i upalne gąsienice przechodzą przez pięć stadiów larwalnych, które różnią się między sobą długością ciała oraz szerokością puszki głowowej. Pierwsze stadium rozwojowe osiąga zwykle długość 1-2 mm, natomiast ostatnie 19-25 mm.

Poczwarka – typu zamkniętego, długości około 17 mm, barwy ochry lub jasnobrązowej.

Występowanie

Omacnica prosowianka występuje na obszarze całego kraju. Jej większa liczebność notowana jest w regionach południowych. Wzrasta szkodliwość gatunku w regionach centralnych i częściowo północnych. Rozwojowi i szkodliwości gatunku sprzyjają plantacje prowadzone w wieloletniej monokulturze, systemy bezorkowe, wysiew odmian podatnych i mieszańców pochodzących z samo reprodukcji oraz brak dokładnego rozdrabniania resztek pożniwnych zaraz po zbiorze.

Rozwój

Omacnica prosowianka rozwija jedno pokolenie w ciągu roku, jednak w lata suche i upalne może lokalnie pojawić się druga generacja, która nie stanowi aktualnie zagrożenia dla kukurydzy. W ostatnich latach obecność drugiego pokolenia szkodnika obserwowana była w południowej i południowo-wschodniej części kraju w okresie września i października.

Stadium zimującym są wyrośnięte gąsienice znajdujące się w resztkach pożniwnych kukurydzy, sorgo, prosa, chmielu i w chwastach grubo łodygowych np. komosie, bylicy, rdeście. W maju przędą kokony i przepoczwarzają się. Wylot motyli rozpoczyna się od końca pierwszej dekady czerwca. Jako pierwsze wylatują zwykle samce, a dopiero po kilku dniach samice. Pojaw motyli na plantacjach kukurydzy ma miejsce od drugiej dekady czerwca. Zwykle motyle pojawiają się wcześniej na plantacjach prowadzonych w monokulturze lub bezpośrednio sąsiadujących z ubiegłorocznym ścierniskiem pokukurydzianym. Wyloty motyli z poczwarek następują systematycznie, przy czym proces ten przebiega najintensywniej w pierwszej połowie lipca. Ostatnie motyle pierwszego pokolenia omacnicy prosowianki stwierdza się w sierpniu. Po wylocie osobników dorosłych następuje kopulacja po czym samice rozpoczynają składowanie jaj. Pierwsze złoża stwierdza się w drugiej połowie czerwca lub pierwszych dniach lipca. Szczyt liczebności złóż jaj przypada zwykle w pierwszej połowie lipca, natomiast ostatnie jaja można spotkać na roślinach nawet do końca sierpnia. Pierwsze, nieliczne wylęgi gąsienic rozpoczynają się od drugiej i trzeciej dekady czerwca lub pierwszej dekady lipca. Nasilenie tego procesu ma miejsce w drugiej i na początku trzeciej dekady lipca. W lata chłodne i deszczowe, gdy lot motyli i składowanie jaj są zakłócone, masowe wylęgi mogą trwać do końca lipca, a nawet pierwszych dni sierpnia. Ostatnie wylęgające się gąsienice ze złóż jaj można spotkać pod koniec sierpnia, a nawet na początku września. Wykazano, że w lata suche i upalne lot motyli i składowanie jaj przebiegają bardzo intensywnie i mogą zakończyć się już w lipcu lub na początku sierpnia, natomiast w okresach chłodnych i deszczowych proces ten ulega przedłużeniu do sierpnia, a nawet pierwszych dni września.

Wylęgłe z jaj gąsienice przechodzą przez pięć stadiów larwalnych, po czym dojrzałe gąsienice opuszczają żerowiska, migrują często po powierzchni pola i wgryzają się w podstawę łodygi lub w pierwsze międzywęźle najmniej uszkodzonych roślin kukurydzy lub chwastów łodygowych. W lata upalne i suche pierwsze gąsienice schodzą na zimowanie już na początku września, po czym zwykle proces ten ma miejsce pod koniec września i w październiku. Zimujące gąsienice wygryzają w tkankach kolebkę a otwór wlotowy zasklepiają błoną, która chroni je przed czynnikami meteorologicznymi i wrogami naturalnymi.

Szkodliwość

Bezpośrednio po wylęgu gąsienice wgryzają się do zawiązków kolb, osi i kłosków wiech, nerwów głównych blaszek liściowych, a także wchodzą pod pochwy liściowe, liście okrywowe kolb oraz migrują na świeże znamiona kolb i odsłonięte ziarniaki. Żerowanie szkodnika w zawiązkach kolb prowadzi do całkowitego ich zniszczenia. Przegryzanie kłosków wiech oraz żerowanie w osi wiechy skutkuje łamaniem się kwiatostanu męskiego, w wyniku czego skraca się okres pylenia i ilość wytwarzanego pyłku, co ma duże znaczenie na plantacjach nasiennych. Gąsienice żerujące pod pochwami liści odżywiają się wewnętrznymi tkankami, co objawia się zasychaniem tych organów. Ponadto często wgryzają się w nerw główny liści na długość do 15 cm, co skutkuje zasychaniem i zamieraniem blaszek liściowych, w wyniku czego zmniejsza się powierzchnia asymilacyjna rośliny. Zwykle szkodnik uszkadza liście około kolbowe, które są największe, a tym samym najaktywniej biorą udział w procesie fotosyntezy. Żerowanie młodych gąsienic pod liśćmi okrywowymi kolb powoduje tzw. bielenie, w wyniku czego ziarniaki przedwcześnie dojrzewają, nie będąc w pełni wypełnione. Znacznie groźniejsze jest żerowanie szkodnika na świeżych znamionach. Na jednej kolbie w początkowym okresie formowania ziarniaków można nie raz spotkać nawet do 10-15 młodych gąsienic omacnicy prosowianki. Ich liczebność w późniejszym czasie spada, gdyż migrują na inne części rośliny. Rezultatem przegryzania znamion kolb jest słabsze zaziarnienie tych organów, a same ziarniaki są mniejsze i gorzej wypełnione. Wyjadanie miękkiego ziarniaka skutkuje bezpośrednimi stratami wysokości plonu oraz przyczynia się do wzrostu zagrożenia ze strony chorób, zwłaszcza fuzariozy kolb.

Zwykle od sierpnia gąsienice wgryzają się do łodyg oraz rdzenia kolby. W łodygach wyjadają liczne kanały i komory, w wyniku czego zostaje zakłócony a niekiedy nawet całkowicie wstrzymany przepływ wody i substancji odżywczych. Ponadto żerowanie szkodnika w tej części rośliny zwiększa podatność kukurydzy na porażenie przez tzw. fuzariozę łodyg. W miejscu żerowania gąsienic obserwowane są białe trociny wysypujące się z niewielkich otworków. Zjawisko to najczęściej widoczne jest pod koniec sierpnia i w pierwszej dekadzie września. Charakterystycznym objawem żerowania gąsienic w łodygach są ich złomy. Z gospodarczego punktu widzenia najgroźniejsze są złomy łodyg poniżej kolby, gdy cała roślina przewraca się na glebę. Gąsienice żerują na kolbach mogą także podgryzać je u nasady. Takie kolby zwieszają się w dół i pod wpływem własnego ciężaru obrywają się.

Próg szkodliwości – stwierdzenie 15% roślin uszkodzonych dla kukurydzy uprawiane na ziarno lub 30-40% uprawianej na kiszonkę jest sygnałem, że w kolejnym roku uzasadnione będzie zwalczanie interwencyjne lub też, jeżeli w trakcie bieżących obserwacji wykonywanych w czerwcu i lipcu wykryje się obecność średnio 6-8 złóż jaj na 100 roślinach.

Profilaktyka i zwalczanie

Metoda agrotechniczna – płodozmian, izolacja przestrzenna (od plantacji prowadzonych w monokulturze, ściernisk pokukurydzianych, innych roślin żywicielskich), opóźniony siew, usuwanie z plantacji chwastów grubo łodygowych, optymalne nawożenie azotem, terminowy zbiór plonu, rozdrabnianie resztek pożniwnych, głęboka orka zimowa, wiosenne talerzowanie.

Metoda hodowlana – siew odmian mniej podatnych na szkodnika oraz o wczesności dostosowanej do lokalnych warunków środowiska.

Metoda biologiczna – jedno- lub dwukrotne stosowanie po wykryciu pierwszych motyli lub jaj szkodnika na plantacji (zwykle pod koniec czerwca lub na początku lipca) biopreparatów zawierających pasożyta jaj zwanego kruszynkiem.

Metoda chemiczna – wykonanie jedno-dwukrotnego opryskiwania roślin na początku lub w szczycie masowego wylęgu szkodnika z jaj, co ma zwykle miejsce w drugiej lub na początku trzeciej dekady lipca.

Tomasz Olejnicki – WODR Poznań

Źródło: Szkodniki w uprawie kukurydzy-Bayer CropScience, internet

Osteoporoza jest jedną z najczęściej występujących chorób cywilizacyjnych. Występuje u co trzeciej kobiety po 50 roku życia i u co 8 mężczyzny. W jej przebiegu kość staje się bardziej porowata i krucha. Nazywana jest "cichym złodziejem kości", ponieważ chora przez wiele lat nie jest świadoma, że choroba "okrada" ją z minerałów. Zwiększona porowatość, czyli zrzeszotnienie kości powoduje ich osłabienie i prowadzi do złamań kręgosłupa i kości kończyn. Złamania kręgów powodują deformacje sylwetki w postaci tzw. "wdowiego garbu" oraz obniżenie wzrostu. Złamania kręgosłupa nie są groźne dla życia, ale mogą powodować dolegliwości bólowe. Będące następstwem złamań deformacje klatki piersiowej upośledzają krążenie i oddychanie, wpływając w ten sposób na długość życia. Oprócz kręgosłupa złamaniom ulegają najczęściej: kość promieniowa, żebra, bliższy koniec kości ramiennej. Najbardziej niebezpieczne jest złamanie szyjki kości udowej (bliższego końca kości udowej). Po tym złamaniu skutkiem powikłań umiera co piąta kobieta, a spośród tych, które przeżyją połowa staje się kalekami

Osteoporoza to uogólniona choroba układu kostnego polegająca na zmniejszeniu masy tkanki kostnej, co w efekcie prowadzi do rozrzedzenia struktury kości i zmniejszenia jej gęstości. Taka kość traci swoją naturalną odporność na urazy mechaniczne i w konsekwencji staje się bardziej podatna na złamania. Zjawisko osteoporozy narasta i staje się problemem społecznym. Wiąże się to m.in. z wydłużaniem się średniej długości życia, przewlekłym stosowaniem niektórych grup leków, np. moczopędnych, oraz niekorzystnymi zmianami w stylu życia, polegającymi m.in. na zmniejszeniu aktywności ruchowej, niewłaściwej diecie oraz stosowaniu szkodliwych używek. Skutkiem osteoporozy, w wymiarze społeczno-ekonomicznym, jest m.in.: narastanie inwalidztwa oraz wzrost wydatków na opiekę zdrowotną.

Do czynników ryzyka sprzyjających powstawaniu osteoporozy należą:

• Niedobór wapnia w diecie
• Niedobór estrogenów u kobiet w okresie menopauzy
• Siedzący tryb życia i długotrwałe unieruchomienie
• Palenie papierosów
• Picie większych ilości kawy i alkoholu
• Przewlekłe stosowanie niektórych leków, m.in.: sterydów, leków moczopędnych,  przeciwzakrzepowych i przeciwpadaczkowych oraz środków przeczyszczających
• Niektóre stany chorobowe, m.in.: cukrzyca, nadczynność kory nadnerczy, nadczynność tarczycy  Istnieją również wyraźne uwarunkowania genetyczne osteoporozy, o czym świadczy:
  • Rodzinne występowanie
  • Dwukrotnie częstsze występowanie w populacji kobiet ( u ok. 27 % kobiet powyżej 50 r.ż., w porównaniu z 13% u mężczyzn w tej samej grupie wiekowej)

Osteoporoza, z reguły, zaczyna się rozwijać podstępnie po 40-45 roku życia, wtedy, kiedy układ kostny jest już po okresie osiągnięcia swojej szczytowej masy i kiedy zaczynają powoli narastać procesy zaniku.

Badanie densytometryczne - rozpoznanie osteoporozy

Podstawą rozpoznania osteoporozy jest badanie gęstości mineralnej kości - BMD (badanie densytometryczne). Badanie to powinno być wykonywane w obrębie szyjki kości udowej oraz kręgosłupa lędźwiowego. Badanie densytometryczne w innych miejscach, jak np. przedramię, pięta, nie pozwala na rozpoznanie choroby; może mieć jedynie znaczenie przesiewowe. Pomiaru gęstości mineralnej szyjki kości udowej oraz kręgosłupa lędźwiowego dokonujemy za pomocą aparatów densytometrycznych całego ciała. W aparatach tych z jednej strony chorego umieszczona jest miniaturowa lampa rentgenowska, a z drugiej strony odpowiedni czujnik. Na podstawie pomiarów aparat określa gęstość mineralną z dokładnością do 1%.

Badanie jest całkowicie bezpieczne, gdyż dawka promieniowania stanowi ¼ codziennej ekspozycji na promieniowanie kosmiczne każdego mieszkańca ziemi.

Bezwzględny wynik pomiaru (BMD) porównywany jest do wyników pomiarów badań w grupie kontrolnej. Program komputerowy oblicza tzw. wskaźnik T (T-score) odnosząc dany wynik do masy kości u osób zdrowych w wieku 40 lat oraz wskaźnik T przez porównanie do grupy kontrolnej w tym samym wieku co badana osoba. Na podstawie tych wskaźników Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) przyjęła następujące kryteria diagnostyczne:

Rozpoznanie wartość wskaźnika T lub Z

norma + 1.0 - - 1.0
osteopenia - 1.0 - -2.4
osteoporoza - 2.5
ciężka OP - 2.5 i jedno lub więcej złamań

Kto powinien mieć wykonane badanie densytometryczne?

Badanie densytometryczne jest zalecane dla kobiet po 55 roku życia oraz dla osób, u których występują następujące czynniki ryzyka osteoporozy:

• przebyte złamania
• złamanie niskoenergetyczne (np.upadek)
• osteoporoza u matki
• wczesna menopauza
• wątła budowa ciała
• nałogowe palenie papierosów i picie alkoholu

oraz u osób:

• zażywających leki kortykosteroidowe (np. Encorton)
• zażywających leki przeciwpadaczkowe
• cierpiących na przewlekłe choroby nerek
• cierpiących na przewlekłe schorzenia przewodu pokarmowego.

Spotkania grillowe w ogrodzie w okresie wiosenno letnim stały się popularnym sposobem spędzenia wolnego czasu. Zwykle są urządzane na przenośnych metalowych grillach, jakie można kupić w supermarketach. Takie rozwiązanie jest bardzo wygodne, ale przecież można inaczej , alternatywą  dla przenośnego grilla i prowizorycznego grillowania w ogrodzie jest solidny murowany kominek  w którym obok paleniska z rusztem jest miejsce na niewielką wędzarnię. Grill murowany jest to średniej budowy budowla którą należy tak usytuować by nie była na niej elementem dominującym dla istniejących już budynków. W otoczeniu murowanego grilla powinny znajdować się niskie rośliny otoczone pergolą, niewielki placyk z stołem i ławą tworzył będzie zakątek przypominający wygodny pokój na świeżym powietrzu. Dla podniesienia estetyki , zewnętrzne ściany kominka powinny być zbudowane z kamieni rzeczynych, otoczaków których powierzchnie licowe wcześniej z grubsza powinny być ociosane. Trzeba pamiętać że murowanie zewnętrznych ścian z tego typu ścian jest trudne i bardzo czasochłonne. Z uwagi na ich różnorodne kształty konieczne jest staranne dopasowywanie kolejnych elementów. Jednorazowo można ułożyć nie więcej niż dwie , trzy warstwy i dopiero po ich związaniu, zaprawy na następny dzień  można kontynuować dalej prace murarskie. Ponieważ murowanie z nierównych kamieni wymaga dużej wprawy, główne ściany kominka należy wybudować z cegły ceramicznej pełnej, nadając mu pożądany kształt, a następnie zewnętrzne powierzchnie obmurowujemy kamieniami. Znacznie łatwiejsze jest murowanie zewnętrznej powierzchni grilla z kamieni łamanych  lub równo ociosanych , których powierzchnie są w miarę płaskie ,układa się je tak jak cegły , pilnując by spoiny  by spoiny między elementami kolejnych warstw nie znajdowały się w jednej linii.

W wymurowanym grillu można  znajdować się także powierzchnia dla wędzarni.

Grill – tworzy go palenisko z umocowanym powyżej ruchomym rusztem ze stali nierdzewnej .Środek paleniska powinien być wyłożony cegłami szamotowymi na zaprawie szamotowej , które można kupić w składach materiałów budowlanych, szamot długo utrzymuje temperaturę wewnątrz komór grilla. Murując grill należy dostosować  szerokość komory paleniska do wymiarów rusztów dostępnych w sprzedaży, dlatego lepiej kupić go wcześniej prze rozpoczęciem robót budowlanych.

Wędzarnia – przewód dymowy łączący palenisko z wędzarnią powinien znajdować się na ziemi co spowoduje nawilżenie przechodzącego przez kanały dymu, co z kolei poprawia  jakość potraw.  W ścianę pomiędzy wędzarnią a grillem powinien być wmurowany  betonowy szyber którym reguluje ciąg przepływu dymu do przewodu kominowego. W czasie grilowania  powinien on być zamknięty.

Budowa ogrodowych grilli , wędzarni stale połączonych z gruntem na działce siedliskowej , określamy w budownictwie małymi elementami architektury budowlanej ,  zgodnie z przepisami prawa budowlanego obiekt podlega  ZGŁOSZENIU robót budowlanych  , zamiar budowy kominka, grilla należy zgłosić w Wydziale Budownictwa i Architektury Starostwa Powiatowego z obowiązującymi załącznikami . Obiekt musi być oddalony od granicy działki sąsiedniej  i wylot dymu  zgodnie z przepisami od budynku mieszkalnego znajdującego się na działce sąsiedniej.

Do udziału w konkursie mogą zgłaszać się uczniowie średnich szkół gastronomicznych tj. techników oraz zasadniczych szkół zawodowych kształcących w zawodach gastronomicznych, którzy stworzą autorski przepis kulinarny uwzględniający co najmniej jeden polski produkt regionalny lub tradycyjny zarejestrowany lub aplikujący o rejestrację jako Chroniona Nazwa Pochodzenia, Chronione Oznaczenie Geograficzne lub Gwarantowana Tradycyjna Specjalność.

Ocena prac konkursowych zostanie przeprowadzona dwuetapowo. Spośród nadesłanych zgłoszeń spełniających wymagania formalne, specjalnie powołana komisja konkursowa wyłoni 10 najlepszych przepisów kulinarnych. Autorzy tych przepisów zostaną zaproszeni do wzięcia udziału w ogólnopolskim finale konkursu, podczas którego na podstawie oceny potraw przygotowanych w oparciu o wyłonione w półfinale przepisy, zostaną wybrani zwycięzcy konkursu. Autorzy najlepszych prac otrzymają nagrody/upominki oraz dyplomy.

Zgłoszenia uczniów i ich prac konkursowych dokonuje szkoła na adres:

Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego
ul. Widok 20 lok. 1, 00-023 Warszawa
z dopiskiem „KONKURS”

Termin składania zgłoszeń upływa 30 czerwca 2014 r., decyduje data stempla pocztowego.

Szczegółowe informacje dotyczące zasad konkursu oraz wymaganych dokumentów znajdują się w regulaminie konkursu, który jest dostępny na stronach internetowych: Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (www.minrol.gov.pl/pol/Jakosc-zywnosci/Produkty-regionalne-i-tradycyjne),Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Szefów Kuchni i Cukierni (www.osskic.org.pl) oraz Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego (www.produktyregionalne.pl).

W przypadku pytań lub wątpliwości prosimy o kontakt z:

Polską Izbą Produktu Regionalnego i Lokalnego, ul. Widok 20 lok. 1, 00-023 Warszawa, tel./fax: +48 22 692 71 11, tel. 519 592 001, 505 175 578, e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.