Rzepak, wśród zimujących roślin, jest jedną z wcześniej rozpoczynających wiosenną wegetację. Ocenę przezimowania rzepaku można wykonać w dwojaki sposób:
- ocena na podstawie pobranych brył ziemnych (monolitów glebowych);
- ocena polowa.
Uformowane bryły ziemi z roślinami (monolity glebowe) pobieramy z pola w ostatniej dekadzie lutego, wykuwając wręcz w zamarzniętej ziemi kwadraty o powierzchni około 30x30 cm na głębokość warstwy ornej. Zamarznięty monolit umieszczamy np. w skrzynce i przenosimy do chłodnego pomieszczenia o dodatniej temperaturze i dostępie światła dziennego. Po 5-7 dniach oceniamy przezimowanie roślin. Niejednokrotnie ocena monolitowa nie wskazuje nam sytuacji na całym polu i dlatego należy pobrać kilka prób z różnych miejsc.
Ocenę przezimowania na polu dokonujemy wczesną wiosną, gdy temperatura dobowa przez kilka dni przekracza 5oC, gleba jest całkowicie rozmarznięta i nastąpiło wznowienie wegetacji roślin.
Ocena przezimowania rzepaków jest szczególnie potrzebna na wiosnę tego roku. Warunki pogodowe panujące w okresie siewów rzepaku oraz do końca wegetacji jesiennej spowodowały, że znaczne powierzchnie upraw rzepaku nie osiągnęły fazy rozwojowej 8-10 liści oraz grubej szyjki korzeniowej co może ujemnie wpływać na przezimowanie rzepaków .
Ocena przezimowania to podjęcie, często trudnej decyzji, czy plantację zaorać, czy pozostawić. Niejednokrotnie, z plantacji o niższej obsadzie roślin, można uzyskać większy plon niż z przesiewu rośliny jarej. Przystępując do oceny upraw rzepaku należy ,losowo, wybrać w kilku miejscach pola powierzchnię 1,0 m2. Na wyznaczonych obszarach zwracamy uwagę na obsadę roślin, rozmiar uszkodzeń spowodowanych przez mrozy. Pociągając pionowo do góry roślinę rzepaku, jeśli da się ją wyciągnąć z ziemi stwierdzimy, że nie nastąpił rozwój systemu korzeniowego. Z reguły, mimo jeszcze zielonych liści, korzeń rzepaku jest barwy ciemnobrązowej, z zaawansowanym procesem gnilnego rozkładu, porażony przez patogeny i pewne jest, że ta roślina za kilka dni będzie martwa
Za plantację, która dobrze przezimowała uznajemy: gdy obsada na 1 m2 wynosi średnio 40-50 szt/m2. Pozostawiamy plantację przy obsadzie 20 szt./m2, pod warunkiem, że wszystkie rośliny są zdrowe, dobrze rozwinięte oraz, w miarę, równomiernie rozmieszczone.
Rzepak ma duże zdolności regeneracyjne, rozkrzewiania się i w konsekwencji zawiązywania większej ilości łuszczyn. Przy ocenie przezimowania należy zwrócić uwagę na stożek wzrostu, jeżeli nie przemarzł, a tylko liście, dalszy rozwój plantacji będzie przebiegał normalnie. Uszkodzenia stożka wzrostu może powodować wybijanie pędów z szyjki korzeniowej, ale roślina pozbawiona pędu głównego kontynuuje rozwój pędów bocznych. Takie osłabienie ma odzwierciedlenie w niższym plonowaniu
Bardzo ważne jest, aby przed zimowym spoczynkiem, rzepak osiągnął prawidłowo rozwinięty jesienią system korzeniowy – średnica szyjki korzeniowej min.0,8-1,2 cm, a korzeń palowy głęboko sięgający w glebę. Rzepak wytrzymuje dość duże mrozy, nawet do 15-20oC, bez okrywy śnieżnej. Najbardziej stresującym okresem w jego uprawie jest zima i przedwiośnie. Wyraźne osłabienie plantacji następuje na wskutek przymrozków, czy wysmalania roślin przy braku okrywy śnieżnej. Warunkiem uzyskania wysokich plonów rzepaku jest jego szybki start wiosną i regeneracja osłabionych roślin. Zalecanymi zabiegami w prowadzeniu rzepaku na wiosnę są:
- nawożenie azotem, korekta nawożenia potasem,
- stosowanie biostymulatorów,
- dokarmianie dolistne,
- zwalczanie chorób i szkodników
Zalecane jest łączenie biostymulatora z nawozem dolistnym czy środkiem owadobójczym. Biostymulator pomaga roślinom przezwyciężyć stres, powoduje bujniejszy wzrost, a nawóz dolistny dostarcza niezbędnych i trudnych do pobrania w początkowym okresie składników odżywczych, magnez stymuluje pobieranie składników pokarmowych NPK.
W przypadku, gdy rzepak nie został skutecznie odchwaszczony jesienią, wiosną należy wykonać zbiegi korygujące zwalczania chwastów dwuliściennych.
Opracował: Piotr Kujawa WODR w Poznaniu 2012.03.13