Współczesny rolnik – producent ziemniaka ma szerokie możliwości wyboru odpowiedniego systemu gospodarowania do kierunku produkcji realizowanego w swym gospodarstwie. Przyszłością są certyfikowane systemy produkcji. Jest to związane z rosnącymi wymaganiami rynku ziemniaka jadalnego na wczesny i jesienny zbiór, produkcji surowca dla przetwórstwa spożywczego i skrobiowego oraz w nasiennictwie ziemniaka. Umiejętny dobór systemu do specjalistycznej technologii uprawy ziemniaka jest kluczem do ekonomicznego sukcesu.

Integrowana Produkcja (IP)

Integrowana produkcja jest systemem, który najbardziej powinien odpowiadać polskim rolnikom, a w praktyce jest najmniej popularnym. Dzieje się tak za sprawą wymogów formalnych samego procesu certyfikacji. System ten, uchodzący za najbardziej zrównoważony i najbardziej zbliżony do stosowanego aktualnie systemu uprawy w średniej wielkości gospodarstw w kraju, cechuje się umiarkowanym poziomem nawożenia mineralnego uzupełnianego stosowaniem nawozów rolniczych, obowiązkowym stosowaniem płodozmianu oraz umiarkowaną ochroną roślin wynikającą z uwzględnienia progów ekonomicznej szkodliwości występujących agrofagów ziemniaka. Podstawą stosowania IP jest właściwy dobór odmian do warunków przyrodniczych środowiska, co w konsekwencji generuje dość dobrą rentowność produkcji. System ten w przeciwieństwie do systemu ekologicznego nie jest wspierany bezpośrednio dopłatami w ramach programów rolnośrodowiskowych.

Ten system produkcji nadzorowany przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa powinien być łatwym do wprowadzenia przez większość gospodarstw rolnych w kraju. Jest oparty na przestrzeganiu zasad Polskiego Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej oraz specjalnie opracowanych metodyk IP, w tym także w uprawie ziemniaka.

Integrowana Produkcja jest systemem popularnym już w sadownictwie i warzywnictwie. Warto go powszechnie wprowadzić także w uprawie ziemniaka. Rolnik chcąc uzyskać certyfikat IP ziemniaków musi:

• ukończyć kurs z zakresu IP;
• uzyskać certyfikat wydawany przez PIORIN;
• stosować zasady zawarte w metodyce IP, w tym korzystać z badanych sadzeniaków i wolnych od bakteriozy pierścieniowej ziemniaka (Cms);
• prowadzić dziennik polowy służący zarejestrowaniu wszystkich stosowanych zabiegów agrotechnicznych w sezonie w uprawie ziemniaka;
• poddawać się kontrolom sprawdzającym.

Produkcja ekologiczna

Uprawa ziemniaka w ekologicznym systemie gospodarowania jest niezwykle trudna i dlatego też gospodarstwa ekologiczne stronią od uprawy tego gatunku. Podstawowymi barierami są: trudności w ochronie plantacji przed stonką ziemniaczaną oraz zarazą ziemniaka, mało skuteczna mechaniczna kontrola zachwaszczenia plantacji oraz niskie i często wadliwe pod względem standardów rynkowych uzyskiwane plony bulw. Jako trudna i pracochłonna uprawa ziemniaka jest wypierana z gospodarstw ekologicznych przez inne gatunki roślin rolniczych lub ogrodniczych.

Ekologiczny system gospodarowania w przeciwieństwie do IP musi być wprowadzony w całym gospodarstwie rolnym i nie dotyczy tylko wybranych gatunków roślin rolniczych uprawianych w danym gospodarstwie. Certyfikacja ekologicznego systemu oparta jest na przepisach zawartych w Ustawie o rolnictwie ekologicznym.

W myśl prawa, gospodarstwa ekologiczne (także uprawiające ziemniaki) przechodzą 2-letni okres przestawiania systemu konwencjonalnego na ekologiczny, uzyskują certyfikat wydawany prze upoważnione jednostki certyfikujące, nie stosują generalnie żadnych syntetycznych środków ochrony roślin ani nawozów mineralnych. Można stosować tylko środki pochodzenia organicznego lub biologiczne preparaty dopuszczone odpowiednimi przepisami. Gospodarstwa ekologiczne powinny stosować bogaty płodozmian, uprawiać międzyplony i stosować nawozy rolnicze, aby zapewnić dostępność składników pokarmowych w glebie.

W uprawie ziemniaka konieczne jest:

• stosowanie odmian o wysokich opornościach na choroby i szkodniki;
• podkiełkowywanie zdrowych sadzeniaków, ale pochodzących też z gospodarstw ekologicznych;
• stosowanie profilaktyki przy zwalczaniu wielu chorób, jak zaraza ziemniaka, ryzoktonioza itp.; dopuszcza się stosowanie preparatów miedziowych (do 6 kg s.a. w sezonie) w ochronie przed zarazą ziemniaka;
• stosowanie intensywnej mechanicznej pielęgnacji zwalczającej chwasty;
• stosowanie tylko preparatów biologicznych przy zwalczaniu stonki ziemniaczanej;
• stosowanie co najmniej 4-letniej rotacji z uprawą ziemniaka.

Gospodarstwa ekologiczne korzystają z wyższych niż gospodarstwa konwencjonalne dopłat bezpośrednich z uwagi na to, że uzyskują mniejsze plony ziemniaka o około 30-40%. Są to tak zwane dopłaty rolnośrodowiskowe, jakie rolnik uzyskuje prowadząc w swym gospodarstwie produkcję ekologiczną.

Ceny za ekologiczne ziemniaki są najczęściej 2-, 3-krotnie wyższe niż pochodzące z upraw integrowanych. Istnieje już duże zapotrzebowanie na produkty ekologiczne w bogatszych krajach UE (np. Niemcy), a w kraju popyt na te produkty będzie w przyszłości wzrastał w miarę bogacenia się szerszej grupy konsumentów. Z produkcji niszowej rolnictwo ekologiczne może stać się dobrym biznesem szczególnie polecanym dla mniejszych i średniej wielkości gospodarstw rolnych.

Inne certyfikowane systemy uprawy

Duże gospodarstwa rolne produkujące znaczące ilości ziemniaka i zaopatrujące duże sieci sklepowe na rynku całej UE lub jako surowiec dla przetwórstwa spożywczego mogą poddać się certyfikacji w 2 systemach: GlobalGAP lub HACCP.

GlobalGAP stanowi połączenie zasad Dobrej Praktyki Rolniczej, systemu HACCP oraz integrowanych metod produkcji roślinnej. Certyfikat systemu jest trudny do zdobycia i mogą go otrzymać gospodarstwa indywidualne lub grupy producentów. Wszystkie etapy produkcji podlegają szczegółowej kontroli (zmianowanie, nawożenie, nawadnianie, ochrona, higiena, zarządzanie odpadami, zabezpieczenia socjalne pracowników itp.) Są już w kraju gospodarstwa, które uzyskały certyfikat GlobalGAP i tą drogą posiadają przepustkę do umieszczania swych produktów w wielu sieciach sklepowych całej UE.

Nazwa systemu HACCP wywodzi się od angielskich słów H – hazard (ryzyko), A – analisis (analiza), C – critical (krytyczne), C – control (kontrola), P – point (punkty), co należy tłumaczyć na Analiza Zagrożeń i Krytyczne Punkty Kontrolne. System certyfikacji HACCP jest wprowadzany do wszystkich firm i zakładów mających jakikolwiek związek z przetwarzaniem żywności. W wielu przypadkach systemem tym są obejmowane również gospodarstwa rolne dostarczające do tych zakładów surowiec, stanowiąc ich integralną część.

System HACCP ma na celu zapewnienie czystości higienicznej i wyprodukowanie najwyższej jakości produktów spożywczych przeznaczonych dla konsumentów. Jest systemowym postępowaniem mającym na celu identyfikację i oszacowanie skali zagrożeń bezpieczeństwa żywności z punktu widzenia jej jakości zdrowotnej i ryzyka występowania zagrożeń podczas przebiegu wszystkich etapów produkcji i dystrybucji.