Pomoc związana z wystąpieniem szkód wywołanych niekorzystnymi zjawiskami atmosferycznymi - WODR Poznań
29 grudnia 2017

E-deklaracje VAT od 2018 roku

Przygotowane przez

Dotychczas podatnik zgodnie z obowiązującymi przepisami mógł deklarację VAT do Urzędu Skarbowego złożyć osobiście, wysłać pocztą tradycyjną lub drogą elektroniczną. Wybór należał do podatnika.

Od roku 2018 dostarczenie deklaracji VAT do Urzędu Skarbowego możliwe będzie tylko i wyłącznie drogą elektroniczną (wysyłając e-deklaracje). Zostało to wprowadzone zmianą do ustawy o VAT. Pamiętać należy, że elektroniczna wysyłka deklaracji VAT od 2018 roku dotyczy wszystkich podatników, bez wyjątku.

W ustawie z dnia 20 lipca 2017 roku „Prawo wodne” znalazły się przepisy dające podstawę do wprowadzenia Programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych na terenie całego kraju. Program działań zostanie wprowadzony rozporządzeniem Rady Ministrów w ciągu 14 dni od ogłoszenia. W grudniu 2017 został skierowany do konsultacji społecznych projekt rozporządzenia w sprawie przyjęcia programu.

Wśród najważniejszych obligatoryjnych działań, określonych w Programie znalazły się działania odnoszące się do okresów, kiedy rolnicze wykorzystanie wszystkich nawozów zawierających azot jest zakazane; pojemności zbiorników do przechowywania nawozów naturalnych; czy ograniczenia rolniczego wykorzystania nawozów. W związku z wdrożeniem Programu działań mającego na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych dla obszaru całego kraju przewiduje się dostosowanie infrastruktury gospodarstw rolnych do wymagań określonych w Programie, tj. realizacji inwestycji w zakresie budowy urządzeń do przechowywania nawozów naturalnych, a także wykonania bilansu azotu i planu nawożenia w przypadku dużych gospodarstw rolnych.

Z pierwszych rozmów przeprowadzonych z doradcami i rolnikami działającymi na terenie województwa wielkopolskiego na temat zapisów w projekcie rozporządzenia pojawiają się głosy krytyczne dot. jesiennego terminu wywożenia naturalnych nawozów płynnych zaproponowanego w projekcie na dzień 31 października. Przy intensywnej produkcji rolnej i coraz większym areale zasiewów kukurydzy na ziarno i buraków cukrowych wielu rolników nie zdąży jeszcze pomyśleć o potrzebie wywożenia gnojówki czy gnojowicy do tego czasu. Rolnicy pytają dlaczego tych prac nie będą mogli wykonać w terminie listopadowym, kiedy warunki pogodowe są jeszcze odpowiednie na wywiezienie i zaoranie nawozów naturalnych. Pojawiają się głosy, że wprowadzenie granicznego terminu 31 październik może spowodować skutki odwrotne od zamierzonych. Mogą zdarzyć się rolnicy, którzy po tym terminie nie chcąc być widzianym na polu wyleją nadmiar gnojówki czy gnojowicy w miejscach nieodpowiednich co może tylko pogorszyć stan środowiska i wód powierzchniowych.

Wątpliwości budzi również zapis mówiący o tym, że podmiot obowiązany do posiadania planu nawożenia musi uzyskać pozytywną opinię okręgowej stacji chemiczno-rolniczej o tym planie, a następnie kopię tego planu i opinii dostarczyć wójtowi, burmistrzowi i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska właściwemu ze względu na miejsce stosowania nawozów naturalnych. Nasuwa się pytanie czy nie za dużo biurokracji i biegania po urzędach? Jeżeli plan nawożenia będzie w większości przypadków sporządzany przez podmiot doradczy oczywistym powinno być, że będzie on zrobiony prawidłowo. Na czym ma polegać opinia okręgowej stacji chemiczno-rolniczej? No chyba , że chodzi o opłatę za wydanie opinii, która będzie stanowić dochód budżetu państwa.

Miejmy nadzieję, że konsultacje społeczne wniosą konstruktywne zmiany czy propozycje do rozporządzenia Rady Ministrów i Program działań zostanie wprowadzony wkrótce.

Źródło informacji:

  1. Projekt rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27.11.2017 w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych”
Ostatnio zmieniany 03 stycznia 2018

Różnorodność biologiczna to zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi. Dotyczy ona różnorodności w obrębie gatunku, pomiędzy gatunkami oraz różnorodności ekosystemów. Bioróżnorodność w rolnictwie związana jest z różnorodnością gatunków i odmian roślin uprawnych oraz gatunków i ras zwierząt hodowlanych oraz bioróżnorodność roślin i zwierząt dzikich towarzyszących produkcji rolnej. W utrzymywaniu obu typów bioróżnorodności na obszarach wiejskich decydującą rolę ma rolnik, który ma bezpośredni kontakt ze środowiskiem w swoim gospodarstwie rolnym.

Jeszcze w połowie lat osiemdziesiątych, kiedy zaczynałem pracę jako doradca na gminie pamiętam jak na polach należących do Państwowych Gospodarstw Rolnych czy Stacji Hodowli Roślin wycinane były zadrzewienia śródpolne i zakrzaczenia, zasypywane były rowy i likwidowane wszelkie miedze, a wszystko po to żeby sprawnie wykonywać wszelkie zabiegi agrotechniczne na polach uprawnych dużymi maszynami bez niepotrzebnego zawracania, ponownego zajeżdżania czy omijania. Myślę, że niewiele wtedy zastanawiano się, czy dane zakrzaczenia na rowach mogą być w czymś pomocne oraz czy są potrzebne różne organizmy żywe, dla których były to miejsca schronienia i siedliska umożliwiające przeżycie.

Dzisiaj sytuacja jest całkowicie odmienna, zmieniła się świadomość dużej części rolników zapewne pod wpływem wprowadzanych sukcesywnie zasad i norm związanych z realizacją Wspólnej Polityki Rolnej ze szczególnym uwzględnieniem różnych działań prośrodowiskowych.

Wielu z nas podróżuje po krajach Europy Zachodniej, ale czy ktoś choć przez chwilę zastanowił się dlaczego na terenie Niemiec, Francji czy w Dani nie ma tyle bocianów białych co w Polsce. Faktem jest, że w naszym kraju gnieździ się ok. ¼ całej europejskiej populacji tego ptaka. Taką ilość bocianów zawdzięczamy naszemu krajobrazowi, w którym ptaki te znajdują wiele miejsc nadających się do założenia gniazd i liczne jeszcze zasobne w pokarm środowiska. I rzeczywiście bardziej odpowiada mu mniej intensywny sposób gospodarowania ziemią, powszechny w różnych regionach naszego kraju. Dzięki temu mamy wiele obszarów porośniętych zarówno pospolitymi, jak i bardzo rzadkimi gatunkami roślin. Wśród tej różnorodnej roślinności żyje bogata fauna bezkręgowców i kręgowców stanowiących pokarm dla ptaków. To między innymi intensywne rolnictwo z dużą ilością środków chemicznych i nawozów mineralnych w Zachodniej Europie przyczyniło się do tego, że pewnych gatunków ze świata zwierząt już tam nie zobaczymy. Współistnienie różnych organizmów w naturze jest ze sobą ściśle powiązane, gdy jakieś organizmy giną z różnych powodów to nie pozwalają przeżyć następnym, które niestety też muszą zginąć lub jeśli to możliwe znaleźć nowe środowisko, w którym jest odpowiednia ilość pożywienia. Dlatego właśnie tak ważne jest zachowanie bioróżnorodności w środowisku naturalnym, ażeby pozwolić na istnienie jak największej ilości gatunków roślin i zwierząt.

W naszej strefie klimatycznej blisko 90% roślin zapylanych jest przez owady. Zapylanie kwiatów głównie przez pszczoły jest bardzo ważnym czynnikiem plonotwórczym, co nie zawsze jest doceniane przez rolników. Spadek różnorodności i liczebności owadów zapylających ma zatem ogromne znaczenie zarówno dla przyrody, jak i gospodarki człowieka, tak więc w dobrze pojętym interesie rolnika jest utrzymanie dużej liczebności pszczołowatych w krajobrazie rolniczym. Utrzymaniu i zwiększaniu liczebności owadów zapylających sprzyja między innymi bogactwo upraw dostarczających pożytku, takich jak rzepak, gryka, facelia, łubin, bobik, koniczyna, i co ciekawe występowanie popularnych chwastów na polach takich jak chaber bławatek, gorczyca polna, mak polny oraz gatunków roślin dzikich na nieużytkach jak mniszek lekarski. Dzięki dbałości rolnika o utrzymanie bioróżnorodności roślin uprawnych i dzikich, w gospodarstwie zwiększa się liczebność owadów pożytecznych – wrogów szkodników, a tym samym zmniejsza się zagrożenie ze strony szkodników roślin uprawnych. Większa ilość owadów pożytecznych może wpłynąć częściowo na ograniczenie lub wyeliminowanie chemicznych środków ochrony roślin.

Chwasty od lat rosły na polach razem z roślinami uprawnymi i zawsze rolnicy starali się je niszczyć. Każdy z rolników chciał mieć „czyste” pole z pszenicą czy burakami cukrowymi bo to była gwarancja wysokiego plonu. Musimy pamiętać jednak, że chwasty towarzyszące roślinom uprawnym pełnią szereg ważnych funkcji w przyrodzie. Dzisiaj również wiemy, że zostały określone progi szkodliwości dla poszczególnych gatunków chwastów i gdy nie zostaną one przekroczone nie maja istotnego wpływu na obniżenie plonu rośliny uprawnej. Chwasty są siedliskiem dla owadów zapylających, dostarczają im pokarmu (tzw. pożytku), niektóre gatunki są niezbędne owadom do zamknięcia cyklu życiowego. Przykładem są takie popularne chwasty jak: komosa biała, ostrożeń polny, gwiazdnica pospolita, wiechlina roczna, rdest ptasi, gorczyca polna, mlecz zwyczajny, maruna bezwonna. Są one ważne także ze względu na występowanie pożytecznych bezkręgowców, a pośrednio także ptaków i ssaków. Nasiona chwastów z rodziny rdestowatych, komosowatych i prosowatych (np. komosa biała, rdest ptasi, chwastnica jednostronna, gwiazdnica pospolita) stanowią pokarm dla ptaków w okresie zimowym. Niektóre gatunki chwastów są cennym surowcem zielarskim i mogą stanowić dodatkowe źródło dochodów dla gospodarstwa.

Być może zabrzmi to dzisiaj zabawnie, ale chwasty są też coraz częściej postrzegane jako cenny element krajobrazu rolniczego. Występowanie wielu gatunków chwastów na polach uprawnych zwiększa ich walory krajobrazowe oraz estetyczne. Pola z kwitnącymi makami, chabrami czy rumianami cieszą oko i zwiększają atrakcyjność terenów rolniczych dla turystów.

Reasumując pamiętajmy o tym, że przyroda od wieków stworzyła mechanizmy pozwalające na współistnienie i współzależność między tysiącami organizmów żywych, które przetrwały do dnia dzisiejszego i można pokusić się o stwierdzenie, że stanowi twór doskonały. Jeżeli jesteśmy jednym trybikiem w tym mechanizmie starajmy się korzystać mądrze z jej zasobów aby osiągać korzyści przy zachowaniu i ochronie jak najbardziej bogatej bioróżnorodności.

W załączeniu kilka zdjęć, które zostały wykonane na terenach województwa warmińsko-mazurskiego, gdzie jest wiele przykładów rolnictwa mniej intensywnego, co niewątpliwie przenosi się na bogactwo świata roślin i zwierząt.

Ostatnio zmieniany 03 stycznia 2018

W dniach 18-21.01.2018 na Międzynarodowych Targach w Poznaniu odbędzie się już VII edycja Polagra-Premiery 2018. Na targach rolniczych można zapoznać się z informacjami w takich obszarach jak uprawa roślin, hodowla zwierząt oraz technika rolnicza. Ponadto można odwiedzić stoiska z instytucjami i firmami pracującymi na rzecz rolnictwa. Dla rolników z gminy Ostrowite oraz powiatu słupeckiego to kolejna okazja do zdobycia informacji w zakresie nowych technologii i innowacyjnych rozwiązań związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Zainteresowanych rolników serdecznie zapraszamy.

Przewodnim tematem spotkań rolników w ramach lokalnej grupy dyskusyjnej była ochrona roślin. W gminie Lądek w 2017 roku odbyły się cztery spotkania. Na pierwszym spotkaniu w dniu 09-03-2017r. omówiony został temat ograniczania zachwaszczenia w roślinach poprzez prawidłową agrotechnikę. Jest to niedoceniany sposób zmniejszenia ilości chwastów w roślinach poprzez właściwe wykonanie zabiegów uprawowych i pielęgnacyjnych. Często nie zdawano sobie sprawy z roli jaką odgrywają dokładnie i prawidłowo wykonane zabiegi mechaniczne w niszczeniu chwastów. Na drugim spotkaniu w dniu 05-10-2017r. poruszona została sprawa regulacji odczynu gleby jako istotnego czynnika integrowanej ochrony roślin, sprzyjającego osiąganiu dobrych plonów. Bez zapewnienia odpowiedniego odczynu składniki pokarmowe dostarczane z nawozami nie zostaną pobrane przez rośliny. Rolnicy zwrócili uwagę na to, że analizy gleby są coraz częściej wykonywane a nawożenie z uwzględnieniem zasobności jest dużo tańsze. Na trzecim spotkaniu w dniu 30-11-2017r. omówiona została ochrona i uprawa nowych odmian soi. Wysokobiałkowa soja uprawiana w gospodarstwach polskich rolników może w znacznym stopniu zastąpić importowane śruty sojowe. Nowe odmiany tj. Petrina czy Erica, wyhodowane w firmie Danko cechują się odpornością na choroby i pękanie strąków a także wyżej położonym pierwszym strąkiem oraz wcześniejszym dojrzewaniem nasion. Są dostosowane do uprawy w naszym regionie, a środki chemiczne wystarczą do ochrony upraw soi przed chwastami. Ostatnie spotkanie odbyło się w dniu 14-12-2017 r. i było poświęcone metodom nie chemicznym w ograniczaniu agrofagów w rzepaku ozimym. Rolnicy zwrócili uwagę na to, że takie czynniki jak płodozmian i kwalifikowany materiał siewny w uprawie rzepaku ozimego są często stosowane prawidłowo. Należy podkreślić, że nie doceniane jest natomiast jesienne zwalczanie chwastów oraz monitorowanie liczebności szkodników na plantacji poprzez wystawianie żółtych naczyń wypełnionych wodą. Na spotkaniu przekazano również informacje dotyczące aplikacji dla rolników i mieszkańców obszarów wiejskich na smartfony i tablety z systemami Android i iOS pod nazwą EPSU Mobilne. Będzie ona ułatwiać dostęp do doradców Wielkopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Poznaniu, uzyskanie e-porady, innych ważnych informacji i komunikatów a także informacji pogodowych.

Ostatnio zmieniany 29 grudnia 2017
29 grudnia 2017

Rolnicze spotkania.

Napisane przez

 

W dniu 14 grudnia po raz ostatni w tym roku odbyło się spotkanie Miejskiego - Gminnego Związku  Kółek i Organizacji Rolniczych na które zostali zaproszeni przedstawiciele różnych instytucji, m.in. Powiatowy Lekarz Weterynarii, Kierownik Biura Powiatowego ARiMR, Przedstawiciele KRUS oraz Banku Spółdzielczego w Krotoszynie, Kierownik Powiatowego Zespołu Doradztwa Rolniczego w Krotoszynie.

Na spotkaniu omówiono zasady znakowania i identyfikacji trzody chlewnej w/g nowych zasad, poruszono kwestie groźnej choroby jakim jest Afrykański Pomów Świń, omówiono zasady bioasekuracji w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta. Przedstawiciel KRUS zapoznał zaproszonych gości z nowymi zasadami przejścia    na emeryturę rolniczą. Kierownik PZDR w Krotoszynie poruszył kwestie związane z wdrożeniem nowego Programu Działań na obszarach szczególnie narażonych oraz przedstawił krótką informację dotyczącą biura powiatowego w Krotoszynie.

Spotkanie przebiegło w bardzo miłej i przyjemnej atmosferze, które zakończyło się wspólnym śpiewaniem kolęd.

 

        Skuteczność działania większości środków ochrony roślin i nawozów dolistnych może zostać radykalnie ograniczona przez złą jakość wody wykorzystanej podczas wykonywania zabiegów ochrony roślin. Do wykonywania oprysków najczęściej stosujemy wodę z wodociągów. Rzadziej wykorzystywana jest woda z innych ujęć takich jak lokalne studnie, stawy czy jeziora. W zależności od miejsca pochodzenia oraz sezonu, woda odznacza się różną jakością, w tym odczynem oraz składem chemicznym. Stopień zasolenia w wodach podziemnych zależy m.in. od rodzaju skał występujących w podłożach oraz od wieku wody.  W odniesieniu do jakości wody bierzemy pod uwagę dwa parametry : pH i twardość, czyli zwartość jonów zasadowych Ca, Mg, Mn i Fe. Twardość wody to „zabrudzenia chemiczne”, które są bardzo istotne podczas wykonywania zabiegów ochrony roślin. Znaczna ilość preparatów zawiera substancje aktywne w postaci soli lub słabych kwasów, wchodzących w reakcje z kationami Mg czy Ca. Do reakcji dochodzi już w pojemniku opryskiwacza lub w kropli cieczy na powierzchni liścia.  Odczyn wody (pH) w istotny sposób decyduje o rozpuszczalności zawartych w preparacie substancji aktywnych, a także o szybkości ich rozpadu, a więc o tym jak długo dana substancja aktyna  będzie  działać. Przyjmuje się, że optymalne pH dla większości grup pestycydów powinno być lekko kwaśne w zakresie 5,5 – 6,5. Wyjątek stanowią herbicydy z grupy sulfonylomoczników , dla których optymalne pH jest wysokie i wynosi 7,5 – 9. W wodzie o niższym pH ich rozpuszczalność wyraźnie spada, co w konsekwencji prowadzi do pogorszenia skuteczności działania. Natomiast w kwaśnym pH wrażliwymi substancjami czynnymi są m.in. glifosat, MCPA, dikamba, nikosulfuron, oraz 2,4-D. Przedstawiona poniżej tabela ilustruje optymalne wartości pH wody , dla poszczególnych pestycydów.

Środek ochrony roślin

Optymalny zakres pH

Fungicydy

5,5 – 6,6

Herbicydy

5,5 – 6,5

Regulatory wzrostu

5,0 – 6,5

Insektycydy

4,5 – 6,0

Sulfonylomoczniki

7,5 – 9,0

 

 

Najlepszym rozwiązaniem jest uzdatnianie wody w sposób bezinwazyjny w stosunku do użytego środka ochrony roślin. Obecnie w dobie nowoczesnego rolnictwa produkuje się nowy typ agrochemikaliów, są to tak zwane kondycjonery. W kraju do najbardziej popularnych należą Li – 700, Niagara, Pro Aqua i Sofft. Przez producentów są określane jako środki regulujące twardość oraz odczyn wody, ponadto wykazują zdolność unieruchamiana jonów metali ciężkich. Ich bezpośrednie działanie to standaryzacja i poprawa jakości wody stosowanej w zabiegach ochrony roślin. Dezaktywują antagonistyczne działanie kationów wapnia (Ca++), magnezu (Mg++) i żelaza (Fe+++) ponadto mają zdolność buforowania i utrzymania odczynu wody do pH 5 – 6. Uzdatniaczy używa się w niewielkich ilościach najczęściej stosując 100-150 ml/100 l wody. Dawka kondycjonera jest łatwa do ustalenia , ponieważ dodaje się go do wody w chwili , gdy próbka wody z kondycjonerem, po dolaniu dołączonego do nich barwnego wskaźnika pH zmieni odpowiednio kolor (najczęściej na pomarańczowy , czerwony lub fioletowy). Do kondycjonowania wody można używać specjalistycznych filtrów, które wykorzystują zjawisko odwróconej osmozy. Ich wadą jest jednak to, że usuwają jony Ca, Mg, czy Fe jednak nie mają wpływu na pH roztworu. Uzdatniona kondycjonerem woda umożliwia w optymalnych warunkach klimatycznych wykorzystanie najniższych zalecanych dawek preparatów ochronnych roślin. Tym samym dodatkową zaletą kondycjonerów jest pozytywny wpływ na środowisko.

29 grudnia 2017

Życzenia Noworoczne

Napisane przez

Z okazji nadchodzącego 2018 roku składamy życzenia wszelkiej pomyślności, dobrego zdrowia i szczęścia na każdy dzień.

Niech Nowy Rok będzie korzystny zarówno pod względem prywatnym, jak i zawodowym, dając szansę na spełnienie marzeń.

 Życzymy również wielu okazji do uśmiechu i radości oraz spokoju ducha.

 

 

Kierownik i pracownicy

PZDR w powiecie ostrowskim

 

Ostatnio zmieniany 29 grudnia 2017

Dnia 13 grudnia 2017 w Sali wykładowej Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Złotowie odbyło się szkolenie specjalistyczne z tematyki bydła mlecznego, mięsnego i opasowego. Podczas spotkania zaprezentowane zostały 3 tematy:

  1. Bioasekuracja w stadach bydła mlecznego i mięsnego.
  2.  Użytki zielone w działaniu rolno-środowiskowo-klimatycznym PROW.
  3. Pastwisko dla bydła mięsnego i opasowego podstawą pasz objętościowych.

Tematy cieszyły się ogromnym zainteresowaniem, gdyż na terenie powiatu złotowskiego znajduje się dużo gospodarstw posiadających bydło.

Z największym uznaniem okazał się temat o bioasekuracji, którego głównym przesłaniem jest stwierdzenie, że: „Lepiej zapobiegać niż leczyć”. Temat ten został zaprezentowany przez Pana Zbigniewa Kwiatkowskiego – głównego specjalisty WODR ds. bydła, a także przez Powiatowego Lekarza Weterynarii Pana Marka Winiarskiego. Opracowanie tego zagadnienia wzburzyło lawinę pytań. Można było usłyszeć między innymi co to jest bioasekuracja oraz zapoznać się z najważniejszymi jej zagadnieniami. Przedstawiono także wybrane jednostki chorobowe bydła oraz straty ekonomiczne spowodowane brakiem stosowania środków zapobiegawczych.

W dalszej części spotkania usłyszeliśmy wiele ciekawych informacji na temat pastwisk. Omówiono zagadnienia takie jak: skład botaniczny runi, standardy nawożenia, organizacja wypasu i pielęgnacja pastwiska.

W załączniku poniżej bioasekuracja w stadach bydła.

       Rok 2017. Na terenie gminy Sieroszewice odbyły się cztery spotkania Lokalnej Grupy Dyskusyjnej. Począwszy od 2013r, kiedy to powstała Lokalna Grupa Dyskusyjna, spotkania z rolnikami odbywają się co kwartał każdego roku. Głównym priorytetem tych spotkań jest „Racjonalizacja ochrony chemicznej roślin uprawnych”, a od 4  lat wiodącym tematem jest „Integrowana ochrona roślin”.

       Podsumowanie Roku 2017. Mieliśmy cztery spotkania Lokalnej Grupy Dyskusyjnej:

- 20.02.2017r w Sieroszewicach, podczas którego omówiono aktualne przepisy dotyczące integrowanej ochrony roślin,

- 30.06.2017r w Zamościu- w Gospodarstwie demonstracyjnym przybliżono temat Systemów wspomagania decyzji w ochronie roślin oraz podkreślono rangę stacji meteorologicznej w ochronie roślin, która mieści się w wyżej wymienionym gospodarstwie,

- 25.09.2017r w Sieroszewicach, omówiono ekonomiczne progi szkodliwości agrofagów w uprawach rolniczych, właściwą agrotechnikę pod poszczególne uprawy, jak również dobór odmian;

- 11.12.2017r w Strzyżewie podsumowano całoroczną działalność Grupy, oraz omówiono projekt programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych.

            Spotkania Lokalnej Grupy Dyskusyjnej pozwoliły na pogłębienie wiedzy

 z zasad integrowanej ochrony roślin oraz umożliwiły wymianę doświadczeń pomiędzy uczestnikami.

 

Ostatnio zmieniany 29 grudnia 2017