W aspekcie ochrony bioróżnorodności w krajobrazie rolniczym temat niszczenia chwastów na użytkach zielonych jest nieco kontrowersyjny. Łąki trwałe zawsze będą kojarzyły się nam z wielobarwnym zbiorowiskiem roślinnym, gdzie oprócz traw zobaczymy inne gatunki kwitnących bylin. Taki obraz mają także producenci przetworów mleczarskich, gdyż na wielu opakowaniach produktów widnie krowa na kolorowej łące. Po takie opakowanie chętniej sięga konsument mając nadzieję na kupno produktu tzw. proekologicznego.
Musimy jednak zdawać sobie sprawę, że wśród gatunków pożądanych, traktowanych jak zioła, występują także gatunki roślin z pewnych względów szkodliwe.
Chwasty definiuje się jako rośliny niepożądane na łąkach i pastwiskach z powodu swojej szkodliwości:
- dla zwierząt – ich zdrowia oraz zdrowia ludzi odżywiających się produktami zwierzęcymi;
- dla porostu łąkowego – wypieranie wartościowych roślin pastewnych;
- dla gleby – wytwarzanie kłączy powodujących jej destrukcję;
- dla względów organizacyjno-gospodarczych – utrudnienie zbioru, suszenia, użytkowania siana lub kiszonki, spasania pastwisk.
Chwasty trujące
Działają szkodliwie na organizm zwierzęcy poprzez toksyczne związki zawarte w ich tkankach. Mogą wywoływać poważne schorzenia a nawet śmierć zwierząt gospodarskich. Do najgroźniejszych należą te, które wykazują trujące działanie zarówno w zielonej, jak i w zakiszanej paszy oraz w sianie:
Zimowit jesienny | Szalej jadowity | Rutewki |
Kropidło wodne |
Kanianki | Rzeżucha łąkowa | Szelężniki |
Niektóre rośliny z tej grupy tracą swoje toksyczne właściwości w kiszonce:
Skrzyp błotny | Skrzyp bagienny |
Z chwastów trujących tylko w stanie zielonym można wyróżnić:
Jaskry | Knieć błotna |
Rośliny trujące, występujące poza łąką, mogą również okazać się groźne, jeżeli rosną w miejscach dostępnych dla zwierząt, jak pobocza dróg, podwórza, pola orne.
Chwasty kolczaste i cierniste
Powodują mechaniczne uszkodzenia delikatnych części przewodu pokarmowego, dlatego są najczęściej pomijane przez zwierzęta.
Przykładami roślin kolczastych są:
Ostrożeń błotny | Ostrożeń lancetowaty |
a ciernistych:
Wilżyna ciernista
W podobny sposób wpływają szkodliwie na zwierzęta rośliny o ostrych, tnących liściach:
Śmiałek darniowy | Turzyce |
Rośliny cuchnące
Odznaczają się one zwykle także złym smakiem przez co pomijane są przez zwierzęta. Niektóre wydzielają odrażającą woń w ciągu całego okresu wegetacyjnego:
Wilżyna bezbronna
Chwasty trudno strawne
Gatunki silnie drewniejące
Wiązówka błotna | Dzięgiel leśny |
Ostrożeń warzywny | Barszcz Syberyjski |
Chwasty psujące jakość produktów zwierzęcych
Ujemny wpływ takich roślin daje się zauważyć szczególnie w wyrobach nabiałowych, rzadziej w mięsie. Objawy takie wywołują rośliny o silnej i nieprzyjemnej woni:
Czosnki | Bylice |
Pasożyty i półpasożyty
Są szkodliwe dla otaczających je roślin poprzez „okradanie” ich z pokarmu. Pasożyty są roślinami bezzieleniowymi i z rośliny żywicielskiej czerpią wszystkie pokarmy:
Kanianki macierzankowe
Półpasożyty jako rośliny zielone, samodzielnie wytwarzają asymilaty a z żywiciela czerpią tylko składniki mineralne:
Gnidosze | Szelężniki | Świetliki |
Rezultatem szkodliwej działalności tych roślin jest zazwyczaj pojawienie się ogołoconych z roślinności miejsc, które zasiedlane są najczęściej przez inne chwasty.
Chwasty tłumiące wzrost innych roślin
Należą tu przede wszystkim rośliny o grubych, mięsistych lub zdrewniałych kłączach, które słabo rozkładają się w glebie. Zjawisko to znacznie pogarsza właściwości gleby, gdyż gromadzi się tzw. surowa próchnica, ułatwiająca wkraczanie innym chwastom:
Rdest wężownik | Wiązówka błotna |
Zioła łąkowo-pastwiskowe
Są to rośliny chętnie zjadane przez zwierzęta, dostarczające witamin, mikroelementów i innych substancji wpływających dodatnio na ich zdrowotność i produkcyjność, a nawet na jakość produktów mleczarskich. Działanie tych roślin jest korzystne pod warunkiem małego udziału w runi. Użycie nadmiernej ilości ziół w kuchni także popsuje smak potraw, a przesadzenie z ziołami w tzw. ziołolecznictwie, także odbije się niekorzystnie na naszym zdrowiu lub nawet doprowadzi do zatrucia. W razie nadmiernego rozprzestrzenienia tego typu roślin należy traktować je jako chwasty i odpowiednio zwalczać. Do tej grupy należą:
Pięciornik Gęsi | Babka lancetowata | Przywrotniki |
Mniszek pospolity
I wiele innych. Klasyfikowane jako rośliny lecznicze w medycynie oficjalnej i ludowej.