Choroba powodowana jest przez wiele gatunków patogenów, przede wszystkim: Pythium debaryanum, Thanatephorus cucumeris (stadium strzępkowe: Rhizoctonia solani), Fusarium spp, np. Giberella avenacea.

Pythium debaryanum występuje w glebie w postaci saprotroficznych struktur oraz zarodników przetrwalnikowych oospor, będących głównym źródłem pierwotnego zakażenia. W okresie wegetacji rozprzestrzenianie następuje poprzez kuliste zarodniki pływkowe.

Thanatephorus cucumeris występuje głównie w stadium strzępkowym. W tym stadium jest to gatunek Rhizoctonia solani. Żyje często saprotroficznie w glebie i wytwarza brunatno-czarne sklerocja, które stanowią zwarty splot grzybni. Grzyb ten zimuje w postaci sklerocjów lub na resztkach porażonych roślin w glebie. Infekcji dokonuje poprzez strzępki grzybni. Sprawca ten w późniejszym okresie wzrostu rzepaku może być obecny na podstawie łodyg w postaci grzybni, która tworzy nalot, ale nie ma wówczas wpływu na plonowanie roślin.

Grzyby z rodzaju Fusarium mogą żyć saprotroficznie w glebie. Wytwarzają sierpowate, bezbarwne konidia, przenoszone przez wiatr, zakażają glebę oraz nasiona. Ten sprawca choroby wytwarza dwojakie zarodniki, są to makrokonidia i makrokonidia. Na podstawie makrokonidialnych zarodników można stosunkowo łatwo rozpoznać gatunek sprawcy choroby. Stadium doskonałe ma mniejsze znaczenie diagnostyczne, ponieważ występuje rzadko i tylko u niektórych gatunków.

Objawy

Infekcji ulegają kiełkujące nasiona, wschodzące rośliny, jak również rośliny w fazie tworzenia pierwszych liści. W wyniku porażenia kiełków przed wschodami następuje ich zbrunatnienie i zamieranie, co prowadzi do braku wschodów. Objawy występują również na siewkach w fazie liścieni oraz pierwszych liści. Typowym symptomem powschodowej zgorzeli są ciemne plamy na podziemnej części siewki, następnie jej więdnięcie i zamieranie. Szyjka korzeniowa młodych roślin czernieje i się przewęża, natomiast część nadziemna więdnie, a roślina zamiera. Niekiedy korzenie roślin starszych brunatnieją i częściowo gniją, jednak nie obserwuje się skutków tego na nadziemnych organach. Podczas deszczowej pory na łodygach starszych roślin tuż nad ziemią pojawia się niekiedy biały nalot, wytworzony przez strzępki sprawcy lub sprawców choroby. Objawy porażenia mogą być niekiedy mylone z brakiem wschodów związanym z uszkodzeniami przez szkodniki lub użyciem niewłaściwego herbicydu.

Wpływ czynników zewnętrznych na rozwój choroby

Występowaniu sprawców zgorzeli siewek sprzyja nadmierna i przedłużająca się wilgoć gleby, zbyt gęsty i głęboki siew, zaskorupiona gleba, a także mała zawartość magnezu i miedzi oraz niedobór lub nadmiar azotu w glebie, czyli brak zbilansowanego nawożenia. Ważnym czynnikiem jest także obecność światła. Silne i intensywne światło wpływa ograniczająco na wzrost większości sprawców powodujących zgorzel, gdyż podwyższa temperaturę oraz tempo parowania wody z powierzchni gleby, a w tym samym czasie następuje szybki wzrost roślin i zakłóceniu ulega okres, w którym patogeny stanowią zagrożenie.

Metody ograniczenia nasilenia choroby

Występowanie i rozwój sprawców choroby można ograniczyć poprzez używanie zdrowych nasion, przestrzeganie zmianowania, zbilansowane nawożenie, wysiewanie rzepaku w zalecanym terminie z zachowaniem norm wysiewu nasion i właściwej głębokości (1,5-2 cm) oraz chemiczne zwalczanie (zaprawianie nasion).

Tomasz Olejnicki, WODR Poznań
Literatura: Poradnik sygnalizatora ochrony rzepaku, Poznań 2008; internet