Zasadniczym detalem, który decyduje o obsadzie i późniejszej kondycji łanu rzepaku jest początkowa faza wzrostu, czyli kiełkowanie i wschody. Błędów popełnionych w tym momencie, z reguły, nie da się później skorygować, a skutkują one obniżeniem potencjału plonowania oraz poniesieniem wyższych kosztów uprawy. Rzepak należy do roślin o dużych wymaganiach glebowych i uprawowych. Odpowiednie dla rzepaku stanowisko tworzą gleby kompleksów pszennych i żytniego bardzo dobrego. Ponadto rzepak wymaga starannej  uprawy i przygotowanej do siewu gleby. Szczególnie ważne w przygotowaniu gleby do siewu jest precyzyjne doprawienie wierzchniej warstwy i zagęszczenie podglebia, aby zapobiec osiadaniu gleby, na które młode siewki rzepaku są szczególnie wrażliwe. Rzepak uprawiany jest często na mocniejszych stanowiskach i z tego względu intensywne i gwałtowne opady deszczu przed wschodami mogą doprowadzić do zaskorupienia gleby, znacznie utrudniające siewkom przebicie się na powierzchnię. Bardzo ważne jest, aby wierzchnia warstwa gleby posiadała gruzełkowatą strukturę i nie była nadmiernie rozpylona, ponieważ będzie to sprzyjać jej zaskorupianiu po opadach deszczu.

Wysiewu nasion rzepaku ozimego należy przeprowadzić w optymalnym terminie, umożliwiającym roślinom wytworzenie przed zimą rozety 8-10, a nawet 12 liści, szyjki korzeniowej o średnicy min. 8 mm, lepiej 1-1,5 cm oraz głęboko sięgającego palowego systemu korzeniowego. Taki pokrój rzepaku zapewnia zarówno zbudowanie podstawowej struktury plonu, tj. zawiązków przyszłych liści, rozgałęzień bocznych i kwiatostanów już w okresie jesiennym (jest to warunkiem uzyskania wysokich plonów nasion), dużą odporność na wymarzanie, jak i prawidłową regenerację roślin po zimie. Odmiany rzepaku różnią się znacznie pod względem szybkości rozwoju jesiennego, dlatego optymalny termin siewu rzepaku zależy od rejonu uprawy (rys. 1) oraz od indywidualnego tempa rozwoju jesiennego wybranej do siewu odmiany.

Sezon wegetacyjny w 2013 roku, z racji przebiegu pogody, rozpoczął się z 7-10 dniowym opóźnieniem. Skutkiem tego, również termin zbiorów zbóż i rzepaku opóźnił się o około 7 dni, co znacznie ograniczyło czas pomiędzy zejściem z pola przedplonu, a zasiewem rzepaku ozimego. Miało to wpływ na krótszy czas osiadania (zagęszczenia) roli przed siewem, a zarazem na obniżenie „komfortowych” warunków kiełkowania nasion i rozwoju siewek rzepaku ozimego, co w efekcie ogranicza potencjał plonowania nasion .

Warunki pogodowe były również niezbyt korzystne, w trakcie uprawy przedsiewnej i siewu rzepaku susza, a po wschodach (miejscowo) ulewy deszczu.

Ustalając dawkę wysiewu nasion rzepaku, poza odmianą trzeba uwzględnić przede wszystkim termin siewu i warunki wschodów (doprawienie gleby i jej wilgotność).

W praktyce często napotykamy trudności z terminowym dla danego regionu siewem rzepaku. W takiej sytuacji przyjmuje się, że siew można opóźnić maksymalnie o tydzień w stosunku do terminu optymalnego w danym regionie (dalsze opóźnienie zwykle skutkuje większym spadkiem plonu). Jednocześnie siejąc z opóźnieniem wskazane jest, aby zwiększyć ilość wysiewu (w zależności od długości opóźnienia i warunków wschodów 5-30%). Ilość wysiewu należy również zwiększyć w niekorzystnych warunkach wschodów roślin. Słabych wschodów należy się spodziewać, gdy uprawę i siew wykonano na zbyt mokrej glebie, a także w przypadku złego jej doprawienia przed siewem (za bardzo zbrylona rola).

Nasiona rzepaku powinny być wysiane na odpowiednią głębokość, tj. w zależności od stanu gleby 1,5-2,5 cm oraz w odpowiedniej rozstawie rzędów. Zbyt płytki wysiew powoduje poza gorszymi wschodami (dotyczy głównie gleb lżejszych), także płytkie osadzenie szyjki korzeniowej, przez co rośliny są  bardziej narażone na działanie mrozu. Natomiast zbyt głęboki siew może nie tylko opóźnić czy pogorszyć wschody, ale również przyczynia się do  wyczerpania zasobów młodej rośliny w czasie wschodów, co prowadzi do jej osłabienia i zmniejszenia tempa wzrostu na początku wegetacji.

Rzepak sieje się najczęściej w rozstawie 20-25 cm, przy czym w ostatnim okresie szczególnie przy siewach punktowych wprowadza się siew szeroko rzędowy w rozstawie 45 cm, któremu towarzyszy rzędowa aplikacja nawozów. Natomiast nadmierne zwężenie rozstawy rzędów (poniżej 15 cm) zwykle skutkuje słabym przewietrzeniem łanu, co sprawia że rośliny są bardziej podatne na choroby grzybowe.

(wykorzystano min. materiały ze strony www. euralis.pl)

Piotr Kujawa
WODR w Poznaniu