Woda jest istotnym elementem krajobrazu każdego ogrodu. Gładka powierzchnia wody odbija obraz otaczających roślin i przełamuje monotonię alejek i trawników. Lustro wody, nawet najmniejsze, ożywia ogród, czyni go przyjemniejszym i bardziej atrakcyjnym. Zbiorniki wodne dają możliwość uprawiania w nich wielu pięknych i atrakcyjnych roślin ozdobnych. Poza znaczeniem ozdobnym zbiornik z wodą pełni funkcję biologiczną, gdyż zwiększa wilgotność powietrza w ogrodzie, co stwarza korzystniejsze warunki dla rozwoju roślin.
Zbiorniki wodne mogą mieć różne kształty: prostokątne, podłużne, sześciokątne, okrągłe, owalne lub o nieregularnej linii brzegu. Wybierając miejsce na zbiornik wody należy rozważyć zarówno względy praktyczne, jak i estetyczne. Należy unikać dużych drzew przy oczku wodnym, gdyż zasłaniają światło słoneczne – oczko robi się zimne i smutne, ryby i rośliny źle się czują. Ponadto opadające liście zanieczyszczają wodę, a korzenie drzew utrudniają wykonanie wykopu przy zakładaniu oczka wodnego.
Po podjęciu decyzji co do stylu i ogólnych proporcji zbiornika, należy zastanowić się, z jakich miejsc będzie on najczęściej oglądany. Oczko wodne może stanowić centralny punkt tarasu lub może uzupełniać inne elementy w ogrodzie, takie jak miejsca do odpoczynku czy pergole. Oczko wodne można praktycznie zaplanować w każdym miejscu ogrodu.
Budowa zbiornika wodnego
Najprostszym sposobem budowy zbiornika wodnego jest zainstalowanie w ziemi gotowego basenu z tworzywa sztucznego, tzw. stawu prefabrykowanego. Jedną z głównych zalet prefabrykowanych zbiorników wodnych jest to, że pomijamy etap projektowania. Mają one już zaprojektowane na odpowiedniej głębokości półki dla roślin, a gładka powierzchnia, pozbawiona nierówności, jest stosunkowo łatwa w utrzymaniu czystości. Prefabrykowane stawy są lekkie i bardzo proste do zainstalowania. Jednak mają one również niekorzystne cechy. Przy zakupie mogą sprawiać wrażenie większych niż są w istocie, a po instalacji i wykończeniu krawędzi okazują się znacznie mniejsze. Nie mają też wystarczającej pojemności na trzymanie ryb. Instalując staw zagłębiony wykonujemy wykop nieco większy od prefabrykowanego zbiornika. Następnie starannie wyrównujemy dno i usuwamy kamienie ze ścian wykopu. Na dnie umieszczamy warstwę przesianej ziemi i dobrze ją ugniatamy. Opuszczamy zbiornik w prawidłowej pozycji i starannie sprawdzamy wypoziomowanie. Wlewamy trochę wody, aby konstrukcja stała się stabilna i przystępujemy do wypełniania przestrzeni za ścianami zbiornika. Następnie wykańczamy estetycznie brzegi oraz stopniowo zagospodarowujemy oczko roślinami wodnymi, a teren wokół niego roślinami ozdobnymi.
Wykorzystanie wyściółki jako konstrukcji zbiornika jest bardziej skomplikowanym, lecz popularnym sposobem budowy oczka wodnego. Stosowanie wyściółki pozwala jednak uzyskać oczko wodne o dowolnym kształcie i wielkości. Główna zaleta wyściółki, polega na zdolności przystosowania się do kształtu wykopu. Elastyczność wyściółki umożliwia swobodne zaplanowanie kształtu oczka, ponieważ materiał łatwo będzie się układał we wszystkich zakamarkach wykopu. Zastosowanie wyściółki jest z reguły najtańszym sposobem wykonania oczka wodnego, chociaż z powodu dużego wyboru materiałów wyściełających istnieją znaczne różnice w cenie i jakości. Wyściółki wykonane z materiałów lepszej jakości są na ogół długowieczne. Niedogodnością wyściółek jest to, że można je przedziurawić ostrymi narzędziami lub kamieniami o ostrych krawędziach. Także korzenie niektórych, agresywnie rosnących roślin mogą uszkadzać wyściółkę. Przygotowane na różnych głębokościach półki dla roślin w miarę upływu czasu mają tendencję do utraty pierwotnego kształtu.
Pielęgnacja zbiorników wodnych
W okresie lata woda w zbiorniku powinna być stale przejrzysta. Dobrze jest, jeżeli w wodzie znajdują się zielone żabki i ślimaki. Zjadają one larwy owadów i utrzymują czystość wody. Zaleca się również na dnie zbiornika umieścić cienką warstwę żwiru. Jeżeli mimo to po pewnym czasie woda staje się mętna, należy ją wymienić przez wypompowanie i ponowne napełnienie zbiornika.
Zabezpieczając na zimę mały zbiornik, w którym nie ma ryb, należy spuścić wodę i rozłożyć warstwę liści na dnie. Warstwa ta chroni dno przed pękaniem pod wpływem mrozu. Rośliny wodne okrywa się warstwą słomy, liści i ziemi. Na słomę kładzie się warstwę liści i gałęzi świerkowych.
Można też zabezpieczyć zbiornik nie spuszczając wody. Zabezpieczenie to polega na szczelnym przykryciu całego zbiornika deskami, a następnie nałożeniu na nie warstwy liści. Innym sposobem zabezpieczenia oczka wodnego na zimę nie spuszczając wody jest wykorzystanie warstwy powietrza pod lodem jako izolacji termicznej. Po utworzeniu się cienkiej warstwy lodu konieczne jest wykonanie małego otworu w lodzie i obniżenie lustra wody o 2-3 cm. Zapobiega to zamarznięciu całego zbiornika, oczywiście o ile otwór w warstwie lodu zostanie zakryty.
Większe i głębsze zbiorniki z rybami zimą są mniej narażone na ujemne skutki mrozu. W największe mrozy najcieplejszą pod lodem częścią oczka jest okolica dna zbiornika, gdzie zbiera się woda o największej gęstości. Temperatura w tym miejscu wynosi ok. 4oC.
Problemy mogą pojawić się z chwilą, gdy lód pokrywa powierzchnię dłużej niż kilka dni, uniemożliwiając dostęp tlenu do wody i uwalnianie z niej dwutlenku węgla. W tym przypadku należy wykonać przerębel, rozgrzewając małą powierzchnię pokrywy lodowej, najlepiej za pomocą garnka wypełnionego gorącą wodą (rąbanie lodu jest zbyt stresujące dla delikatnych ryb). Przerębel zapewni niezbędną wymianę gazów.
Źródło: Julian Grzegory „Ogród przy domu”, PWRiL, Warszawa 1982.