Obecne przepisy unijne (rozporządzenie Rady nr 1234/2007) jednoznacznie określają rok kwotowy 2014/2015 jako ostatni rok obowiązywania kwot mlecznych w UE.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 261/2012 z dnia 14 marca 2012 roku w sprawie zmiany rozporządzenia (WE) nr 1234/2007 w odniesieniu do stosunków umownych w sektorze mleka i przetworów mlecznych, czyli Pakiet Mleczny obowiązujące od dnia 2 kwietnia 2012 r. i ma za zadanie stabilizację unijnego rynku mleka po 2015 r.
W uzasadnieniu do przyjętych rozwiązań, w powyższym rozporządzeniu, zwrócono uwagę na zaburzenia równowagi w łańcuchu dostaw w sektorze mleczarskim, tj. o znacznie wyższej koncentracji przetwarzania niż koncentracja dostaw, co wpływa na siłę negocjacyjną podmiotów. Pozycja rolników jest w znacznym stopniu uzależniona od odbiorców mleka (narzucane: cena, warunki dostaw, termin płatności).
Najważniejszym elementem rozporządzenie jest możliwość tworzenia, przez rolników produkujących mleko, organizacji producentów. Organizacja producentów dysponując większą ilością mleka niż indywidualny rolnik, będzie mogła wynegocjować wyższe ceny skupu z korzyścią dla swoich członków. Negocjacje będą mogły być prowadzone z podmiotami spoza Polski. Ilość mleka surowego objęta negocjacjami nie może przekroczyć 3,5% całkowitej produkcji Unii oraz 33% całkowitej produkcji krajowej i 33% dostaw całkowitej produkcji państwa, na którego terytorium mleko jest dostarczane.
Powyższy zapis odnośnie negocjacji nie odnosi się jednak do spółdzielni mleczarskich, których członkiem jest producent mleka. W rozporządzeniu zapisano, że mleko surowe objęte obowiązkiem dostaw wynikającym z członkostwa w spółdzielni, zgodnie z warunkami określonymi w jej statucie, nie może być przedmiotem zbiorowych negocjacji.
W rozporządzeniu przewidziano możliwość wprowadzenia na terenie danego państwa członkowskiego obowiązku stosowania formalnych pisemnych umów na dostawy mleka. Może również postanowić, że pierwsi kupujący muszą złożyć pisemną ofertę zawarcia umowy na dostawę mleka surowego przez rolników. Takie państwo powinno również ustalić, którego etapu/etapów dostawy ma dotyczyć umowa na dostawę mleka surowego. Umowa musi mieć formę pisemną i zawierać: cenę dostawy (lub metodę jej wyliczania), ilość dostarczanego mleka surowego wraz z terminami dostaw, okres obowiązywania umowy (co najmniej 6 miesięcy), termin płatności, warunki odbioru oraz przepisy mające zastosowanie w przypadku wystąpienia siły wyższej.
Na zasadzie odstępstwa umowa lub oferta umowy może nie być stosowana w sytuacji dostawy mleka do przetwórstwa przez spółdzielnię, której członkiem jest rolnik dostawca, jeżeli statut spółdzielni zawiera zapisy o podobnych skutkach jak zapisy umowy na dostawę wymienione wyżej.
Zapisy rozporządzenia dają możliwość tworzenia, z własnej inicjatywy, organizacji międzybranżowych, które mogą obejmować część lub całość łańcucha dostaw, tj.: rolników, przetwórców, dystrybutorów i handel detaliczny. Podmiot ten winien uwzględniać interesy swoich członków oraz konsumentów, w co najmniej jednym regionie Unii, realizując między innymi jedno z następujących zadań: poprawa znajomości i przejrzystości produkcji oraz rynku, pomoc w celu lepszej koordynacji sposobu wprowadzania do obrotu produktów mleczarskich, promowanie konsumpcji i dostarczanie informacji na temat mleka i przetworów mlecznych, poszukiwanie potencjalnych rynków eksportowych, sporządzanie sformalizowanych formularzy umów handlowych, dostosowanie produktów do wymagań rynku, utrzymanie i rozwój potencjału produkcji sektora mleczarskiego (promowanie innowacji i wspieranie badań nad atrakcyjnością produktów), wykorzystywanie potencjału rolnictwa ekologicznego i produkcji produktów posiadających oznaczenia nazwy pochodzenia, znaki jakości i oznaczenia geograficzne, promowanie produkcji ekologicznej i innych metod produkcji przyjaznych dla środowiska.
Rozporządzenie daje również możliwość wprowadzania przez państwa członkowskie przepisów regulujących dostawy serów chronioną nazwą pochodzenia (CHNP) oraz chronionego oznaczenia geograficznego (CHOG) w celu zapewnienia wartości dodanej i podtrzymania jakości. Przepisy te, w przypadku Polski nie będą miały większego zastosowania.
Ocenia się, że w Polsce ok. 70% mleka jest przetwarzana w spółdzielniach. Dla tej grupy rolników producentów mleka zapisy rozporządzenia w zakresie tworzenia organizacji producentów i formalnych umów na dostawy mleka nie będą miały zastosowania. Pozostałe ok. 30% dostawców mleka może skorzystać z tych zapisów, po sprzyjającym ich sformułowaniu przez nasze Państwo. Może to stanowić zachętę do zrzeszania się producentów mleka surowego, nie związanych ze spółdzielniami mleczarskimi. Dla powstałych organizacji producentów rozporządzenie nie przewiduje pomocy administracyjnej, jaką miały grupy producentów rolnych, powstałe w oparciu o ustawę o grupach producentów rolnych i ich związkach z 2000 r.
Andrzej Machowicz