Bratki to niezwykłej urody wiosenne kwiaty, które już od marca mogą zdobić nasze balkony i tarasy. Są ozdobą rabat i klombów. Można z nich stworzyć barwne dywany albo obwódki grządek. To popularne kwiaty rosnące na skwerach miejskich i parkach. Można je sadzić chyba wszędzie. Posadzone między różnymi gatunkami  roślin kwitnących wiosną np. cebulowych, stworzą bardzo ciekawe zestawienie. Można w ten sposób uzyskać w ogrodzie niezwykłe połączenie wzbogacone barwną kolorystykę. Warto zaznaczyć, że kwiaty bratków są jadalne i można wykorzystać je do sporządzania wiosennych sałatek oraz do dekoracji deserów i ciast. Odpowiednio przygotowane pąki tych kwiatów dostępne są już w dobrych marketach spożywczych.

Bratek, zwany także fiołkiem ogrodowym, pochodzi z rodziny fiołkowatych (Violaceae). Jest mieszańcem, który powstał ze skrzyżowania trzech gatunków fiołka: fiołka trójbarwnego z fiołkiem ałtajskim  oraz fiołkiem żółtym w połowie XIX wieku Główną ozdobą tej rośliny są pięciopłatkowe kwiaty o wielu barwach i odcieniach. Bratki należą do grupy gatunków dwuletnich. Oznacza to, że w pierwszym roku wegetacji tworzą rozetę liści a w drugim roku po okresie niskich temperatur zakwitają, zawiązują owoce i nasiona. Bratki rozmnaża się przez nasiona, które w okresie od połowy czerwca do początku lipca umieszcza się w ziemi, podlewa a następnie cieniuje. Po około dwóch tygodniach pojawiają się siewki, a gdy młode roślinki wytworzą około 2-3 liście, przepikowuje się je na rozsadnik w rozstawie 4 x 5 cm. Następnie pod koniec sierpnia lub na początku września sadzonki bratków przenosi się na rabatę i sadzi w rozstawie 15 x 15 cm. Bardzo często rośliny te zakwitają jeszcze na jesieni. Bratki są mrozoodporne, ale na okres zimowy warto je zabezpieczyć jakimś okryciem. Na miejsce stałe wysadzamy je kiedy ziemia rozmarznie. Bratki sadzimy w rozstawie 25 x 20 cm. Nie należy sadzić ich zbyt gęsto, ponieważ rośliny stracą liście i będą słabiej kwitły. Dla osób mniej cierpliwych istnieje o wiele łatwiejszy sposób uprawy bratków….a mianowicie zakup bezpośrednio u producentów lub w sklepach ogrodniczych.

Bratki mają niewielkie wymagania odnośnie stanowiska i gleby. Mogą rosnąć w niemal każdej glebie, jednak podłoże podmokłe lub zbyt piaszczyste zdecydowanie im nie służy. Są wrażliwe na suszę, dlatego trzeba je regularnie podlewać. Aby kwitły długo i obficie, należy regularnie usuwać przekwitłe i uschnięte kwiatostany. W okresie kwitnienia należy je   systematycznie nawozić. Najlepiej co dwa tygodnie płynnym nawozem wieloskładnikowym.

Na rynku ogrodniczym występuje około 300 zarejestrowanych odmian tego pięknego, wiosennego kwiatka. Pomimo tak dużej ilości hodowcy pracują nadal, nad coraz ciekawszymi odmianami, które mogą różnić się między sobą kolorem, kształtem płatków i pokrojem. Bratki występują w bardzo szerokiej gamie kolorystycznej – chyba we wszystkich kolorach tęczy. Są białe, żółte, pomarańczowe, czerwone, purpurowe, różowe, fioletowe, niebieskie, granatowe, brązowe (prawie czarne). Na chwilę obecną nie ma tylko w kolorze zielonym. Kwiaty mogą być jednobarwne,  dwubarwne. Do tego ozdobione plamkami, dekoracyjnym „oczkiem” o kontrastowej barwie lub kolorową obwódką. Naprawdę jest w czym wybierać!

Do najpopularniejszych grup bratków - fiołków zaliczamy:

- Bratki szwajcarskie (ciekawe odmiany: Orange Sonne, Thunersee)

- Grupa Hiemalis (ciekawe odmiany: Cytrynek, Śnieżka, Mars)

- Grupa Vorbot (bratki wielkokwiatowe, wczesne)

- Grupa Trimardeau (bratki z charakterystycznym oczkiem na dolnych płatkach)

- Bratki holenderskie (bratki wczesnych odmian)

Od kilku lat w sprzedaży dostępne są bratki miniaturowe odmiany Endurio, które cechuje atrakcyjny pokrój oraz wczesne kwitnienie. Takie rośliny potrafią uformować kształtne „kopułki” obsypane kwiatami. Efektownie prezentują się na rabatach, w skrzynkach  oraz zawieszanych pojemnikach. Z pośród wielu grup odmianowych bratka, producenci polecają grupę Select F1 doskonałą do upraw wiosennych i jesiennych oraz Matrix. Ta grupa bratków charakteryzuje się dużymi kwiatami,  zwartym wzrostem oraz wyrównanym kwitnieniem. Ciekawym rozwiązaniem są bratki wiszące lub bratki kaskadowe, które wystarczy posadzić w zwisających koszyczkach lub doniczkach.

Bratki wzbudzają bardzo pozytywne emocje. Patrząc na ich wielobarwne i wyglądające na uśmiechnięte kwiatki każdemu poprawia się humor. I oto właśnie chodzi. Kochajmy i sadźmy bratki!

Źródło: informacje uzyskane od producentów roślin rabatowych,

„Kwiaty i krzewy do twojego ogrodu” – I. Kiljańska

Zdjęcia własne wykonane u producentów

Opracowanie: Dorota Piękna-Paterczyk PZDR Nr 7 w Pleszewie

Helleborusy czyli ciemierniki to ciekawe byliny, które kwitną w drugiej połowie zimy. Okres ich kwitnienia zazwyczaj utrzymuje się od marca do maja a nawet czerwca. Po przekwitnięciu mają jeszcze dosyć długo ozdobne, różowo zazielenione płatki. Ich liście przez cały rok są zielone. Wyróżniają się wśród innych bylin zimotrwałymi, grubymi i sztywnymi liśćmi. Ciemierniki polecane są na wiosenne rabaty bylinowe. Preferują lekką, przepuszczalną, żyzną i wilgotną glebę zawierającą wapń. Dobrze prezentują się posadzone grupowo, wtedy można pokazać ich urodę. Ale….. zanim posadzimy je na miejsce stałe wybierzmy takie miejsce na którym już zostaną na dłużej. Rośliny te mają bardzo kruchy a przy tym wrażliwy na uszkodzenia system korzeniowy i nie lubią przesadzania. Ciemierniki lubią miejsca zacienione, osłonięte od wiatru. Dobrze czują się pod drzewami i krzewami, które dodatkowo chronią je przed letnim, ostrym słońcem. Warto wiedzieć, że rośliny te są bardzo wymagające pod względem nawożenia. Należy o tym pamiętać przez prawie cały rok. Wtedy to wypuszczą zdrowe liście i pąki kwiatowe. Najlepszym nawozem do uprawy ciemierników jest nawóz organiczny.

Spośród wielu gatunków na uwagę zasługuje ciemiernik biały (Helleborus niger). Jest on najbardziej znany i uważany za najmniej wymagającą odmianę. Jak sama nazwa wskazuje kwitnie na biało w okresie zimowym a już w marcu jego płatki zaczynają nabierać koloru zielonego i różowego. Ciemiernik orientalny (Helleborus orientalis) wykształca kwiaty koloru jasnego z domieszką zieleni i kremu. Ciemiernik czerwonawy (Helleborus purpurascens)  kwitnie nieco później i zdobi ogród do czerwca. Jego kwiaty skierowane są ku dołowi i wyglądają ja przewieszone dzwoneczki w kolorach czerwonych i bordowych. Większość odmian z tego gatunku osiąga wysokość 40 cm. Ciemiernik korsykański (Helleborus argutifolius) potrafi dorosnąć do 100 cm i cechują go sztywne, kłujące liście koloru zielonego lub biało-zielonego. Kwiaty są koloru zielonego zebrane na jednej łodydze w kilka kwiatków. Ta odmiana jest najbardziej wrażliwa na mrozy. Uważa się, że najpiękniejszy jest ciemiernik ogrodowy- hybrydowy (Helleborus × hybridus) .Jest on niezwykle kolorowy. Kwiaty występują w kolorze białym, różowym, bordowym, czerwonym. Spotyka się odmiany o podwójnych płatkach i nawet trzech kolorach na jednym kwiatku. Na uwagę zasługuje również ciemiernik cuchnący (Helleborus foetidus), który wbrew nazwie wcale nie wytwarza niemiłego zapachu. Jedynie korzenie mają ziołowy zapach. Ciemiernika cuchnącego zdobią dzwoneczkowate, zielone kwiaty o czarnych lub zielonych oczkach. Szerokiego pokroju liście przypominają swoim wyglądem liście konopi indyjskiej i są zaliczane do trujących. W każdej części rośliny znajduje się substancja o nazwie helleboryna, która po dostaniu się do przewodu pokarmowego wywołuje śmierć. Należy również uważać na sok z tej rośliny ponieważ nie dość że jest trujący to wywołuje poparzenia i podrażnienia.

            W Polsce w naturalnych warunkach rosną dwa gatunki ciemierników które są pod ścisłą ochroną. Jest to ciemiernik zielony (Helleborus viridis) występujący w Sudetach i ciemiernik czerwonawy (Helleborus purpurascens) którego spotkać możemy  na terenach należących do Bieszczad Zachodnich. Z roku na rok populacja tych roślin jest coraz mniejsza. Powodem coraz mniejszego występowania np. ciemiernika czerwonawego jest zasiedlanie hal i wypas zwierząt. Spowodowało to, że populacja ciemiernika czerwonawego zmniejszyła się o ponad 60 % i postanowiono objąć go całkowitą ochroną gatunkową. W związku z tym  na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 09.10.2014 r w sprawie ochrony gatunkowej roślin został nią objęty. Również ten gatunek znajdziemy w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin, w której wyszczególniono gatunki i odmiany roślin narażone na wyginięcie.

Myślę, że po okresie zimowego odpoczynku wszyscy z utęsknieniem wychodzimy do naszych ogrodów i na działki. Bardzo chętnie robimy porządki i sadzimy wiosenne kwiaty. Mimo chłodnych jeszcze dni i nocy jest wiele gatunków bylin, które w tym okresie zaczyna rosnąć a nawet kwitnąć. Przykładem takiej byliny są ciemierniki, które kwitną gdy pozostałe rośliny nie przebudziły się jeszcze z zimowego snu. Mimo swej atrakcyjności i niepowtarzalności wciąż są roślinami niezbyt chętnie uprawianymi w naszych ogrodach. Może warto to zmienić? Bo przecież tak ładnie wyglądają w ogrodach oraz dekoracyjnych donicach i misach.

Źródło: Kwiaty i krzewy do twojego ogrodu – I. Kiljańska

Działkowiec nr 3/2022

Zdjęcia: własne

Opracowanie: Dorota Piękna-Paterczyk PZDR Nr7 w Pleszewie