Helleborusy czyli ciemierniki to ciekawe byliny, które kwitną w drugiej połowie zimy. Okres ich kwitnienia zazwyczaj utrzymuje się od marca do maja a nawet czerwca. Po przekwitnięciu mają jeszcze dosyć długo ozdobne, różowo zazielenione płatki. Ich liście przez cały rok są zielone. Wyróżniają się wśród innych bylin zimotrwałymi, grubymi i sztywnymi liśćmi. Ciemierniki polecane są na wiosenne rabaty bylinowe. Preferują lekką, przepuszczalną, żyzną i wilgotną glebę zawierającą wapń. Dobrze prezentują się posadzone grupowo, wtedy można pokazać ich urodę. Ale….. zanim posadzimy je na miejsce stałe wybierzmy takie miejsce na którym już zostaną na dłużej. Rośliny te mają bardzo kruchy a przy tym wrażliwy na uszkodzenia system korzeniowy i nie lubią przesadzania. Ciemierniki lubią miejsca zacienione, osłonięte od wiatru. Dobrze czują się pod drzewami i krzewami, które dodatkowo chronią je przed letnim, ostrym słońcem. Warto wiedzieć, że rośliny te są bardzo wymagające pod względem nawożenia. Należy o tym pamiętać przez prawie cały rok. Wtedy to wypuszczą zdrowe liście i pąki kwiatowe. Najlepszym nawozem do uprawy ciemierników jest nawóz organiczny.
Spośród wielu gatunków na uwagę zasługuje ciemiernik biały (Helleborus niger). Jest on najbardziej znany i uważany za najmniej wymagającą odmianę. Jak sama nazwa wskazuje kwitnie na biało w okresie zimowym a już w marcu jego płatki zaczynają nabierać koloru zielonego i różowego. Ciemiernik orientalny (Helleborus orientalis) wykształca kwiaty koloru jasnego z domieszką zieleni i kremu. Ciemiernik czerwonawy (Helleborus purpurascens) kwitnie nieco później i zdobi ogród do czerwca. Jego kwiaty skierowane są ku dołowi i wyglądają ja przewieszone dzwoneczki w kolorach czerwonych i bordowych. Większość odmian z tego gatunku osiąga wysokość 40 cm. Ciemiernik korsykański (Helleborus argutifolius) potrafi dorosnąć do 100 cm i cechują go sztywne, kłujące liście koloru zielonego lub biało-zielonego. Kwiaty są koloru zielonego zebrane na jednej łodydze w kilka kwiatków. Ta odmiana jest najbardziej wrażliwa na mrozy. Uważa się, że najpiękniejszy jest ciemiernik ogrodowy- hybrydowy (Helleborus × hybridus) .Jest on niezwykle kolorowy. Kwiaty występują w kolorze białym, różowym, bordowym, czerwonym. Spotyka się odmiany o podwójnych płatkach i nawet trzech kolorach na jednym kwiatku. Na uwagę zasługuje również ciemiernik cuchnący (Helleborus foetidus), który wbrew nazwie wcale nie wytwarza niemiłego zapachu. Jedynie korzenie mają ziołowy zapach. Ciemiernika cuchnącego zdobią dzwoneczkowate, zielone kwiaty o czarnych lub zielonych oczkach. Szerokiego pokroju liście przypominają swoim wyglądem liście konopi indyjskiej i są zaliczane do trujących. W każdej części rośliny znajduje się substancja o nazwie helleboryna, która po dostaniu się do przewodu pokarmowego wywołuje śmierć. Należy również uważać na sok z tej rośliny ponieważ nie dość że jest trujący to wywołuje poparzenia i podrażnienia.
W Polsce w naturalnych warunkach rosną dwa gatunki ciemierników które są pod ścisłą ochroną. Jest to ciemiernik zielony (Helleborus viridis) występujący w Sudetach i ciemiernik czerwonawy (Helleborus purpurascens) którego spotkać możemy na terenach należących do Bieszczad Zachodnich. Z roku na rok populacja tych roślin jest coraz mniejsza. Powodem coraz mniejszego występowania np. ciemiernika czerwonawego jest zasiedlanie hal i wypas zwierząt. Spowodowało to, że populacja ciemiernika czerwonawego zmniejszyła się o ponad 60 % i postanowiono objąć go całkowitą ochroną gatunkową. W związku z tym na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 09.10.2014 r w sprawie ochrony gatunkowej roślin został nią objęty. Również ten gatunek znajdziemy w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin, w której wyszczególniono gatunki i odmiany roślin narażone na wyginięcie.
Myślę, że po okresie zimowego odpoczynku wszyscy z utęsknieniem wychodzimy do naszych ogrodów i na działki. Bardzo chętnie robimy porządki i sadzimy wiosenne kwiaty. Mimo chłodnych jeszcze dni i nocy jest wiele gatunków bylin, które w tym okresie zaczyna rosnąć a nawet kwitnąć. Przykładem takiej byliny są ciemierniki, które kwitną gdy pozostałe rośliny nie przebudziły się jeszcze z zimowego snu. Mimo swej atrakcyjności i niepowtarzalności wciąż są roślinami niezbyt chętnie uprawianymi w naszych ogrodach. Może warto to zmienić? Bo przecież tak ładnie wyglądają w ogrodach oraz dekoracyjnych donicach i misach.
Źródło: Kwiaty i krzewy do twojego ogrodu – I. Kiljańska
Działkowiec nr 3/2022
Zdjęcia: własne
Opracowanie: Dorota Piękna-Paterczyk PZDR Nr7 w Pleszewie
