Intensywność ochrony zbóż zależy przede wszystkim od kierunku uprawy, odmiany, przebiegu pogody, poziomu nawożenia, stanowiska w płodozmianie i sąsiedztwa innych upraw.
Wiedząc o tych wszystkich aspektach, będzie można precyzyjnie opracować strategie ochrony zbóż, biorąc pod uwagę wszystkie elementy agrotechniki i siedliska rośliny uprawnej. Intensywność ochrony zbóż powinna być przede wszystkim uzależniona od kierunku uprawy danej rośliny. Pszenica oraz jęczmień uprawiany na cele przemysłowe powinny być chronione intensywnie. Porażenie tych roślin przez choroby może obniżyć jakość surowca. Kolejnym aspektem intensyfikacji lub ograniczenia ochrony zbóż jest stanowisko w płodozmianie. Jeżeli udział zbóż w płodozmianie jest niewielki i nie przekracza 50% w strukturze zasiewów, wtedy można ograniczyć stosowanie fungicydów. Należy zwrócić uwagę na sąsiadujące pola, nawet mimo niskiego udziału w strukturze zasiewów, gdy wokół będą monokultury zbożowe, zagrożenie plantacji chorobami grzybowymi może wzrastać. Na intensywność ochrony duży wpływ ma także czynnik odmianowy. W przypadku odmian odpornych ochrona będzie mniej intensywna niż w przypadku odmian wrażliwych. W ochronie roślin podstawowym kryterium wykorzystywanym do podjęcia decyzji stanowi faza rozwojowa rośliny. Pojawienie się patogenów oraz ich szkodliwość są ściśle sprzężone z rozwojem gospodarza.
Termin wykonywania obserwacji porażenia i rozwoju patogenów należ przeprowadzać w określonych fazach tzn. okresach, w których patogeny stwarzają realne zagrożenie dla plonów. W okresie wegetacji zbóż pierwszym okresem stosowania fungicydów jest okres od fazy końca krzewienia do fazy 2 kolanka (BBCH 29—32), najczęściej określany jako termin T—1. W tym okresie zwraca się uwagę na zwalczanie następujących chorób : septoriozę paskowaną, rdzę brunatną, mączniaka prawdziwego, łamliwość źdźbła i fuzaryjną zgorzel podstawy źdźbła. Drugi okres to faza grubienia pochwy liściowej liścia flagowego do widocznych pierwszych ości (BBCH 41—49) – T-2. Choroby, które zwalcza się w tych fazach to mączniak prawdziwy, septorioza paskowana, fuzarioza zbóż, brunatna plamistość, rdza brunatna i rdza żółta. Celem stosowania zabiegów fungicydami w terminie T—1 i T—2 jest ochrona górnych trzech liści. Trzecim okresem, w którym zwalcza się choroby zbóż jest faza kłoszenia (BBCH 51—59) z możliwością przedłużenia do fazy dojrzałości wodnej ziarna (BBCH –71) –termin T—3 . Przy wykonywaniu zabiegów chemicznych w późnych fazach rozwojowych, np. kłoszenie pszenicy ważny jest termin karencji zastosowanego do ochrony fungicydu.W terminie trzecim (BBCH 51—59) zwalcz się septoriozę plew, rdzę brunatną, fuzariozę kłosów. Celem zabiegów w T—3 jest ochrona kłosa przed chorobami grzybowymi. Należy używać fungicydów opartych na triazolach lub takich, które są przeznaczone do zwalczania chorób występujących na kłosie. Wpłynie to również na ochronę górnych liści i będzie stanowiło dodatkowe zabezpieczenie przed rdzą brunatną. Należy pamiętać, że w celu ochrony zbóż przed fuzariozą kłosów zabieg fungicydem należy przeprowadzić przed kwitnieniem pszenicy. Przy wykonywaniu zabiegów chemicznych w późnych fazach rozwojowych, np. kłoszenie pszenicy, ważny jest termin karencji zastosowanego do ochrony fungicydu.
Zabronione jest stosowanie środków, których karencja nie upływa przed zbiorem pszenicy. Spośród wszystkich zbóż pszenica ozima wymaga intensywnej ochrony. Z licznych badań wynika, że dwu- lub trzykrotne stosowanie fungicydów w czasie wegetacji stanowi najskuteczniejszą ochronę przed chorobami i skutkuje najwyższym wzrostem poziomu plonowania. Nalistne stosowanie fungicydu tylko w fazie wykształconego liścia flagowego skutkowało niższą skutecznością zwalczania chorób oraz obniżeniem plonowania zarówno w odniesieniu do obiektu kontrolowanego, jak i pozostałych kombinacji nalistnej ochrony fungicydowej. Uprawa zbóż jarych wymaga mniej nakładów na ochronę roślin. Często rolnicy całkowicie rezygnują z ochrony, albo wykonują tylko jeden zabieg zwalczania chorób grzybowych. Jest to podejście niewłaściwe, dlatego że uprawa jęczmienia jarego przeznaczonego na cele browarne czy pszenicy jarej przeznaczonej na cele konsumpcyjne wymaga precyzyjnego podejścia do ochrony fungicydowej. Aby otrzymać odpowiedniej jakości surowiec, należy uzyskać ziarno zdrowe o odpowiedniej jakości. Dlatego tak ważna jest ochrona chemiczna, która w obecnej technologii opiera się na zaprawianiu ziarna i stosowania jednego lub dwóch zabiegów w okresie wegetacji. W celu ochrony zbóż przed chorobami grzybowymi, rolnicy mogą korzystać z systemów ochrony fungicydowej opracowanych przez firmy chemiczne.
Innowacyjne systemy ochrony roślin składają się z odpowiednio do siebie pasujących produktów, które mają skutecznie chronić rośliny przed chorobami. Programy ochrony są dostępne na stronach internetowych poszczególnych firm chemicznych produkujących fungicydy.
Grzegorz Baier WODR Poznań
Źródło: Wiadomości Rolnicze 03/2013 „Ochrona”