Typ florystyczny (skład gatunkowy) to jeden z czynników wpływających na ilość i jakość paszy produkowanej z trwałych użytków zielonych. Występowanie i utrzymywanie trwałych roślin motylkowatych w zbiorowisku łąkowym zależy między innymi od zawartości wapnia, fosforu i ilości tlenu w glebie, a także częstotliwości koszenia i spasania. Koszone w odpowiednim terminie i na właściwej wysokości reagują szybkim odrostem, ale pod warunkiem, że mają zapewnione odpowiednio żyzne siedlisko.

Najwcześniej powinny być koszone łąki z dużym udziałem wyczyńca łąkowego – już w fazie początkowej kłoszenia się. Nieco później, podczas pełni kłoszenia, można kosić łąki rajgrasowe z udziałem kostrzewy łąkowej. Pierwszy pokos traw należy wykonać w fazie początku kłoszenia się i wyrzucania wiech dominujących gatunków, a w przypadku roślin motylkowatych – pierwszy pokos od fazy tworzenia się pąków do początku kwitnienia. W miarę starzenia się roślin maleje ich wartość pokarmowa, zwiększa się ilość włókna i jednocześnie zmniejsza zawartość białka. O trwałości użytku zielonego i jego produkcyjności decyduje wysokość koszenia, skład botaniczny runi oraz częstotliwość koszenia (im częściej tym wyżej). Aby utrzymać prawidłowe proporcje roślinności wysokiej i niskiej, wskazane jest koszenie na wysokości 5-6 cm (ostatni pokos korzystniej jest skosić o 1-2 cm wyżej). Zbyt niskie koszenie, zwłaszcza wysokich traw oraz roślin motylkowatych i innych dwuliściennych, powoduje pozbawienie ich liści przyziemnych, co pogarsza zdolność regeneracji runi.

Ruń dobrej łąki powinna zawierać 50% traw wysokich, 30% traw średniowysokich i niskich, 10-20% roślin motylkowatych oraz 10% ziół. Na pastwisku proporcje te powinny wynosić: 30% traw wysokich, 50% traw średniowysokich i niskich, 10-20% motylkowatych oraz 10% ziół. Do utrzymania odpowiedniego składu florystycznego należy na trwałych użytkach zielonych stosować systematyczne podsiewy, uzupełniając wypadające gatunki.

Wielogatunkowe zbiorowisko, jakim jest ruń łąkowa, wymaga pełnego i zrównoważonego nawożenia, które przyczynia się do utrzymania prawidłowego składu botanicznego. Na 1 ha trwałych użytków powinno się stosować 120-150 kg azotu, 60-80 kg fosforu i 80-120 kg potasu. Jeżeli użytek zielony ma duży udział motylkowatych (15-20%), które wzbogacają paszę w białko i składniki mineralne, to posiada większą zdolność wiązania wolnego azotu z powietrza. Wówczas dawkę azotu można zmniejszyć do 60-80 kg. Nawożenie azotem decyduje o zawartości związków azotowych w roślinach. Do nich zaliczane jest białko właściwe, które stanowi u traw 75-95% białka ogólnego. Przy nadmiernym, intensywnym nawożeniu azotem wartość ta spada do 50-60%, a pozostałą frakcję niebiałkową stanowią wolne aminokwasy, amidy, azotany, azotyny i inne. Duże dawki azotu przyczyniają się do gromadzenia w roślinach azotu niebiałkowego, który powoduje zatrucia u zwierząt. Planując nawożenie łąki, a szczególnie pastwiska, należy pamiętać o dzieleniu dawki i stosowaniu w kilku terminach (pod poszczególne odrosty). Zielonka z pastwiska nawożonego azotem zawiera zwykle 18-20% białka ogólnego w suchej masie, co w stosunku do zapotrzebowania zwierząt stanowi pewien nadmiar. W paszy z nawożonych łąk trzykośnych zawartość białka kształtuje się w granicach 12-15%, a z łąk dwukośnych 8-10%. Zapotrzebowanie krów mlecznych na składniki pokarmowe i energię wynosi średnio: 15% białka ogólnego, nie więcej niż 26% włókna surowego oraz 4,8 MJ energii netto w 1 kg suchej masy paszy. Nawożenie, jako czynnik intensyfikacji produkcji pasz, wpływa także pośrednio na terminy zbioru i związaną z tym częstotliwość koszenia. Wysoką wartością pokarmową odznacza się ruń w fazie odpowiedniej do spasania 15-20 cm. Później zmniejsza się zawartość białka i cukrów, a wzrasta zawartość włókna. Spada strawność składników pokarmowych oraz obniża się wartość energetyczna i białkowa paszy. W kontekście jakości paszy gospodarowanie polegające na trzykrotnym koszeniu, połączonym z racjonalnym nawożeniem, jest korzystniejsze od dwukrotnego koszenia.

Ze wszystkich pasz produkowanych na użytkach zielonych, najwartościowsza jest zielonka pastwiskowa. Z jej skarmiania uzyskuje się największą produkcję zwierzęcą. Każda forma jej konserwowania powoduje nieuniknione zmniejszenie składników pokarmowych. Dobra kiszonka z traw powinna zawierać 30-40% suchej masy, do 25% włókna w suchej masie i około15% białka. Cechą charakterystyczną białka kiszonkowego jest jego niekorzystny, zbyt szybki rozkład w żwaczu. Prawidłowe warunki do fermentacji w żwaczu zapewnia połączenie w 2/3 kiszonki z kukurydzy i kiszonki z traw i motylkowatych. Do kiszonki z traw można dodawać też młóto suszone, mieszanki treściwe, śrutę sojową i inne.

Podsumowując należy przypomnieć, że ilość i jakość białka w paszy z użytków zielonych zależy od składu florystycznego runi, terminu zbioru, poziomu nawożenia, sposobu i warunków konserwowania. Dbając o łąki i pastwiska zapewniamy zwierzętom także zbilansowaną dawkę mikro i makroelementów.

Źródło:

• „Racjonalne użytkowanie łąk niżowych”, Wydawnictwo ITP, Falenty 2015.
• Prof. dr. hab. Henryk Czyż „Białko z łąk i pastwisk”, ZUT w Szczecinie.