Uprawa skorzonery rozpoczęła się w VII wieku, prawdopodobnie w Hiszpanii, a następnie rozszerzyła się na inne kraje, przede wszystkim Południowej i Środkowej Europy. Skorzonera (wężymord, czarne korzonki, zimowe szparagi) jest rośliną trwałą, lecz w uprawie traktowana jest jako dwuletnia. W pierwszym roku uprawy wytwarza mięsiste korzenie spichrzowe i rozetę liści, w drugim roku pęd kwiatostanowy długości 60 – 125 cm, na którym tworzą się nasiona.

Częścią jadalną skorzonery jest cylindryczny najczęściej tępo zakończony korzeń spichrzowy, dorastający do 30 cm długości. Pod czarną bądź ciemnobrunatną skórką korzenia znajduje się biały miąższ. Korowa część korzenia zawiera dużo kanalików mlecznych, z których po skaleczeniu obficie wypływa mleczny sok.

Skorzonera zawiera 20-25% suchej masy, liczne sole mineralne, niewielkie ilości witaminy C oraz B1 i B2. Zawiera również związki organiczne, dzięki którym jest łatwo strawna i zalecana w dietach stosowanych przy różnego rodzaju chorobach. Wśród cukrów na uwagę zasługuje inulina – węglowodan, dzięki któremu skorzonera znajduje zastosowanie w odżywianiu ludzi cierpiących na cukrzycę. Obecność glikozydów nadaje korzeniom przyjemny smak i decyduje o walorach dietetycznych.

Skorzonera wymaga gleb gliniastych lub piaszczystogliniastych o dużej zawartości substancji organicznej. Nie nadają się pod uprawę skorzonery gleby zbite lub kamieniste. Optymalne pH dla skorzonery wynosi 6,5 – 7,5. Ze względu na długi okres wegetacji skorzonera nie może być uprawiana na glebie, która wiosną długo obsycha.

Wymagania pokarmowe skorzonery są duże. Uprawiamy ją w drugim roku po oborniku, najlepiej na stanowisku po roślinach obficie nawożonych obornikiem i płytko korzeniących się. Nawożenie mineralne polega na wysianiu wiosną 4 kg na 100 m² siarczanu potasu, który ma korzystny wpływ na barwę miąższu korzeni i 2 kg na 100 m² fosforanu amonu. Zamiast tych nawozów można zastosować Polifoskę lub Azofoskę w dawce 8 kg na 100 m². Pogłównie stosujemy saletrę amonową w dawce 1,5 kg na 100  m² w dwóch lub trzech dawkach – po wschodach i w okresie intensywnego wzrostu.

Skorzonera w warunkach klimatycznych naszego kraju  i Wielkopolski, gdzie mamy długi okres wegetacji, rośnie bardzo dobrze. Dobrze rośnie w niskiej temperaturze, może zimować w gruncie. Wymaga jednak stanowiska nasłonecznionego, gdyż w miejscach zacienionych daje niższe plony.

W naszych warunkach zalecane są do uprawy dwie odmiany Einjhrigr Riesen i Lange Jan. Pierwsza jest odmianą plenną, pochodzenia niemieckiego o małej skłonności do wybijania w pędy nasienne. Tworzy korzenie średnio długie, proste o średniej tendencji do rozgałęzień. Odmiana dobra na użytek późnojesienny i zimowy.

Druga jest odmianą bardzo plenną, pochodzenia holenderskiego. Tworzy korzenie o ciemnobrązowej barwie skórki, mające skłonność do rozwidlania. Odmiana nadaje się do bezpośredniego spożycia i do przetwórstwa.

Optymalnym terminem siewu skorzonery jest połowa kwietnia lub początek maja. Wcześniejszy termin siewu jest możliwy w przypadku siewu odmian posiadających tolerancję na wybijanie w pędy kwiatostanowe. Nasiona kiełkują powoli – około 2 tygodnie. Na 10 m² przeznacza się 12-15 g nasion. W uprawie skorzonery stosuje się odległość między rzędami 30 – 40 cm, w rzędzie kiełkujące nasiona powinny przypadać co 2-3 cm. Nasiona należy umieścić na głębokości 1-2 cm.

Na glebach słabszych można wysiewać nasiona skorzonery w sierpniu na wczesnojesienny zbiór  w następnym roku.

Do podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych w uprawie skorzonery należą: spulchnianie i odchwaszczanie gleby, przerywka i nawadnianie roślin. Zabiegi spulchniania i odchwaszczania są często ze sobą połączone. Glebę spulchniamy kilkakrotnie od momentu zwarcia rzędów. Przerywkę należy przeprowadzić, gdy rośliny skorzonery wykształcą 3 – 4 liście właściwe. Po przerywce odległość roślin w rzędzie powinna wynosić 5 – 8 cm. Na nawadnianie skorzonera reaguje zwyżką plonu, szczególnie gdy woda jest podawana w lipcu i sierpniu. Korzenie nawadnianych roślin są delikatne i nie zdrewniałe.

Korzenie z siewu kwietniowego zbieramy jesienią, lecz ze względu na dużą wytrzymałość skorzonery ma mróz nie musimy spieszyć się ze zbiorem, możemy je zbierać dopiero w październiku i listopadzie. Można też wykopywać skorzonerę przez całą zimę, jeżeli warunki atmosferyczne nam na to pozwolą i gleba nie jest zamarznięta.

Ponieważ korzenie skorzonery są długie i kruche ich zbiór jest trudny i pracochłonny. Wykopując skorzonerę posługujemy się widłami amerykańskimi uważając, aby nie uszkodzić korzeni. Mleczny sok znajdujący się wewnątrz korzeni wypływa po ich mechanicznym uszkodzeniu i tracą one swoją dobrą jakość. Jeżeli przed zbiorem gleba jest przesuszona, to dwa dni przed wykopaniem korzeni należy skorzonerę dobrze podlać, zbiór jest wówczas łatwiejszy. Po wykopaniu liście skorzonery należy przyciąć na 1 cm przy wierzchołku korzenia. Tak przygotowaną skorzonerę można przechowywać w piwnicy w wilgotnym piasku i temperaturze powietrza ok. 1^oC. Przeciętny plon korzeni wynosi 12 – 18 kg z 10 m².

Jarosław Górski