Silne cięcie dużych , starych drzew wymaga, niezbędnej specjalistycznej wiedzy, ale także sporych umiejętności, a przede wszystkim kierowania się zdrowym rozsądkiem. Niezmiernie ważną rzeczą jest zachowanie równowagi pomiędzy częścią nadziemną – wielkością korony, a częścią podziemną – wielkością systemu korzeniowego. Każda bowiem ingerencja we wzrost takiego drzewa naraża je na wysiłek w odbudowę utraconej części korony, kosztem redukcji systemu korzeniowego, zabliźnianie powstałych ran. Drzewo staje się bardziej podatne na choroby i szkodniki oraz suszę, a ponadto zostaje zaburzona statyka drzewa.
Nim przystąpimy do cięcia drzewa, zastanówmy się czy jest ona rzeczywiście konieczne i czy nie lepiej skorzystać z pomocy wykwalifikowanych (!) fachowców. W pewnym wieku, gdy drzewo osiąga właściwą wysokość przestaje rosnąć i zaczyna aktywnie redukować wielkość korony, odrzucając samoczynnie niepotrzebne gałęzie . Jeżeli stwierdzimy, że w koronie drzewa są suche, być może nadłamane, chore gałęzie, które stwarzają zagrożenie należy je bezwzględnie usunąć pamiętając, by nie uszkodzić zdrowej tkanki. Jest to tzw. cięcie sanitarne. Wraz z cięciem sanitarnym można wykonać ciecie prześwietlające, które polega na wycięciu krzyżujących się lub drobnych pędów wrastających do wnętrza korony. Należy pamiętać o utrzymaniu naturalnego pokroju, a pędy usuwać równomiernie, ale w ilości nie większej jak 15% masy asymilacyjnej. Cięcie korygujące przeprowadzamy również jeżeli musimy ograniczyć wielkość korony oraz, gdy pędy zbyt mocno rozrosły się i przeszkadzają w swobodnym poruszaniu się lub rosną zbyt blisko budynku. Optymalnie można usunąć 20% masy asymilacyjnej (w uzasadnionych przypadkach 30%). W przypadku korekcji dużej korony powinna być ona przeprowadzana etapami z nawrotem minimum dwuletnim. Zbyt intensywne ciecie konarów, a przede wszystkim przewodnika spowoduje tworzenie się kęp niekontrolowanych przyrostów tzw. mioteł. Konieczne jest wówczas wykonanie cięcia odtwarzającego koronę, polegające na usunięciu tych pędów ( max 50% masy asymilacyjnej w jednym sezonie wegetacyjnym). Zabieg ten może trwać nawet kilka lat, a cięcia wykonuje się w nawrotach 1-2 letnich. Zbyt wysokie podcięcie drzewa (podkrzesywanie – widoczne często wzdłuż dróg i pól) zaburza statykę drzewa. Powoduje przeniesienia środka ciężkości drzewa, co sprawi że drzewo nie jest w stanie oprzeć się silnym podmuchom wiatru, co prowadzi w konsekwencji do złamań.
Nie zwykle ważna jest prawidłowa technika cięcia drzew, przy użyciu odpowiednich narzędzi. Wszelka ingerencją w koronę drzewa musi mieć swoje uzasadnienie, a usuwanie żywych konarów i gałęzi musi być ograniczone do minimum. Cięcie gałęzi o średnicy większej niż 3 cm należy wykonać na 3 razy w celu uniknięcia tzw. ,,odrywu”. Płaszczyzna cięcia powinna znajdować się tuż za obrączką (zgrubienie u nasady gałęzi), która powinna pozostać nienaruszona. Świeże powierzchnie rany powstałe po piłowaniu powinny zostać gładkie, bez poszarpanych brzegów, a następnie zabezpieczone maścią ogrodniczą lub chociaż farbą emulsyjną z dodatkiem środka grzybobójczego. Warto dobrać kolor emulsji do koloru pnia drzewa, wówczas cięcie będzie mniej widoczne. Zabieg ten ma za zadanie zabezpieczyć drzewo przez wnikaniem patogenów, za nim miejsce ciecia pokryje się kallusem.
Drzewa iglaste i liściaste można przycinać cały rok, jednak przyjęło się że silnych cięć dokonuje się w okresach bezlistnych, wówczas jest lepiej widoczna budowa korony drzewa. Wyjątek stanowią gatunki: brzoza, grab, klon – ciecie od czerwca do września oraz orzech, orzesznik, skrzydłoorzech – cięcie od 15 lipca do 15 sierpnia. Są to tzw. gatunki płaczące. Gatunki kwitnące: jabłonie śliwy, wiśnie, głogi tniemy po kwitnieniu.
Do gatunków źle znoszących cięcie należą: kasztanowce, robinie wiązy, klony (z wyjątkiem jesionolistnego), buki , brzozy, orzechy, skrzydłoorzechy. Każdy gatunek ma swój charakterystyczne pokrój, co również należy wziąć pod uwagę nim przystąpimy do redukcji korony.
Cięcia koron drzew i krzewów nie należy wykonywać w okresie lęgowym ptaków, jeżeli w koronach drzew i krzewów znajdują się gniazda ptasie. Zgodnie z art. 52 ustawy o ochronie przyrody okresem ochronnym ptaków jest czas pomiędzy 1 marca, a 15 października. W tym czasie obowiązuje bezwzględny zakaz niszczenia gniazd, ostoi i siedlisk, jaj oraz form młodocianych ptaków. Za zniszczenie miejsc lęgowych ptaków i lęgów ptasich dokonujący lub zlecający prace, w wyniku których naruszone zostaną powyższe nakazy pociągnięty zostanie do odpowiedzialności karnej.
Ustawa o ochronie przyrody nie przewiduje obowiązku uzyskania uzgodnień czy zezwoleń w zakresie wykonywania cięć koron drzew i krzewów. Posiadacz nie ma więc ustawowego obowiązku występowania o takie zezwolenia, a organ administracji nie ma podstaw do ich wydania. (wyjątkiem jest zieleń na terenach wpisanych do rejestru zabytków, gdzie zarówno pielęgnacja, jak i usuwanie drzew i krzewów wymaga zezwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków). Nie mniej jednak wójt, burmistrz albo prezydent miasta może wymierzyć administracyjną karę pieniężną za zniszczenie drzew, krzewów lub terenów zieleni spowodowane niewłaściwym wykonaniem zabiegów pielęgnacyjnych (Art. 88 Ustawy z dn.16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody), którą ustala się w wysokości opłaty za usunięcie drzewa, pomnożonej przez 0,6.
Mam nadzieję, że powyższy artykuł przybliżył Państwu choć trochę trudną sztukę cięcia drzew, a przynajmniej wywoła reakcję na często barbarzyńskie ,,zabiegi pielęgnacyjne” wykonywane na drzewach. Niestety większość zabiegów przeprowadzają ludzie, których działania nie mają nic wspólnego z profesjonalną pielęgnacją, a efekty ich ,,pracy” w postaci okaleczonych drzew pozostają smutnym świadectwem na następne lata. Po niżej kilka zdjęć „ku przestrodze”…
Romana Wachowiak
