Najwyższy już czas pomyśleć o międzyplonach ścierniskowych, których siew rolnicy deklarowali we wniosku o dopłaty bezpośrednie jako sposób realizacji zazielenienia w gospodarstwie. Warto przypomnieć, że do utrzymania odpowiedniej powierzchni proekologicznej są zobowiązani rolnicy, którzy posiadają gospodarstwa powyżej 15 ha gruntów ornych. By spełnić ten wymóg należy wykazać, że 5% gruntów ornych wchodzących w skład gospodarstwa to obszary cenne środowiskowo. Jeśli zaplanowaliśmy siew międzyplonu ścierniskowego, to należy go wysiać w terminie od 1 lipca do 20 sierpnia i musi być on utrzymany na polu co najmniej do 1 października.

Międzyplony to krótkookresowe uprawy, które niosą wiele korzyści. Są to najczęściej zasiewy jednogatunkowe lub mieszanki kilku roślin, uprawiane między dwoma plonami głównymi. Międzyplon ścierniskowy uprawiany jest po roślinach ozimych (np. rzepaku, jęczmieniu), jak również jarych, lecz wcześnie schodzących z pola. Jako poplony ścierniskowe wykorzystuje się rośliny jednoroczne.

Międzyplony ścierniskowe często były traktowane jako istotne źródło paszy i element poprawiający bilans paszowy w gospodarstwie, ułatwiający wyprodukowanie paszy bez zajmowania dodatkowych powierzchni pól. Obecnie wzrasta ich znaczenie agrotechniczne i proekologiczne. Głównym celem ich uprawy jest podniesienie żyzności gleby na skutek poprawy bilansu substancji organicznej w glebie poprzez odtwarzanie zasobów próchnicy. Przyorane międzyplony są wtórym źródłem składników pokarmowych. Międzyplony wpływają również na zwiększenie pojemności wodnej gleby, ważnego czynnika ograniczającego negatywne skutki niedoboru wody dla roślin.

Niektóre rośliny uprawiane w międzyplonie odznaczają się właściwościami fitosanitarnymi, ograniczając występowanie chorób i szkodników roślin uprawnych, np. zwalczają mątwika burakowego, a także w znacznym stopniu ograniczają zachwaszczenie. Przykładem roślin o takim działaniu mogą być odmiany gorczycy białej i rzodkwi oleistej. Prowadzone badania wykazały, że zastosowanie międzyplonu ścierniskowego z gorczycy i rzodkwi oleistej może zmniejszyć 3-4-krotnie liczebność chwastów, a międzyplon z rzepaku zastosowany pod uprawę pszenicy w monokulturze wpływa na zmniejszenie zachwaszczenia nawet o 28%.

Po zebraniu głównego plonu pozostaje niewiele czasu na przygotowanie pola do siewu. Szczególnie po rzepaku dobrze jest uprawić glebę kultywatorem, broną talerzową lub płytko podorać. Siew można wykonać siewnikiem tradycyjnym, jak również rozsiewaczem nawozów, jednak zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem jest wykorzystanie siewników do poplonów. Przy wyborze gatunku do uprawy międzyplonu ścierniskowego należy kierować się długością okresu wegetacyjnego i dynamiką wzrostu danego gatunku. Ze względu na termin siewu można wydzielić następujące grupy roślin, w przypadku siewu czystego:

• siew wczesny do 25 lipca: łubin żółty, łubin wąskolistny, bobik, groch siewny i pastewny, wyka jara i seradela; strączkowe na zielonkę, słonecznik, kapusta pastewna;
• siew średnio późny do 5 sierpnia: rzepak ozimy lub jary, rzepik, rzodkiew oleista, gorczyca biała;
• siew późny do 15 sierpnia: rzodkiew oleista, gorczyca biała, facelia.

W celu spełnienia obowiązku w ramach obszarów proekologicznych (obszarów EFA) należy stworzyć międzyplon ścierniskowy składający się z 2 gatunków roślin, z następujących grup roślin uprawnych: zbóż, oleistych, pastewnych, bobowatych drobnonasiennych, bobowatych grubonasiennych oraz miododajnych. Należy pamiętać, że mieszanka uprawiana jako międzyplon, na tej samej działce rolnej, nie może być następnie uprawiana jako plon główny w roku następującym po roku jej wysiania. Zakaz ten nie dotyczy poszczególnych gatunków, z których utworzona została mieszanka.

PRZYKŁADY MIESZANEK STOSOWANYCH W ZALEŻNOŚCI OD TYPU GLEBY

Na gleby lekkie zaleca się:

• łubin żółty (140 kg/ha) + seradela (20 kg/ha),
• łubin żółty (120 kg/ha) + seradela (25 kg/ha) + gorczyca biała (6 kg/ha),
• łubin żółty (110 kg/ha) + groch siewny pastewny (60 kg/ha) + seradela (25 kg/ha),
• łubin żółty (80 kg/ha) + facelia (4 kg/ha),
• seradela (40 kg/ha) + facelia (5 kg/ha),
• seradela (35 kg/ha) + gorczyca biała (35 kg/ha),
• facelia (5 kg/ha) + gorczyca biała (10 kg/ha).

Na gleby średnio żyzne polecane są mieszanki:

• wyka jara (45 kg/ha) + groch siewny pastewny (60 kg/ha) + bobik (60 kg/ha) + słonecznik (8 kg/ha),
• peluszka (130 kg/ha) + słonecznik (15 kg/ha),
• łubin wąskolistny (100 kg/ha) + groch siewny pastewny (60 kg/ha) + wyka jara (45 kg/ha).

Na gleby zasobne w składniki mineralne:

• bobik (100 kg/ha) + groch siewny pastewny (100 kg/ha),
• groch siewny (65 kg/ha) + wyka jara (50 kg/ha) + bobik (90 kg/ha),
• bobik (100 kg/ha) + groch siewny pastewny (60 kg/a) + wyka jara (40 kg/ha) + słonecznik (10 kg/ha).

Mieszanek może być wiele, w zależności od możliwości zakupu nasion i ich dostępności na rynku. Należy kierować się jednak tym, aby międzyplon był uprawiany w miarę możliwości oszczędnie, czyli aby nakłady były jak najniższe. Należy podkreślić, że wysiewając mieszanki, mamy większą gwarancję plonowania. W sytuacji, gdy warunki będą niesprzyjające dla jednego gatunku, drugi przetrwa. Można skorzystać również z gotowych mieszanek oferowanych przez firmy nasienne.