Niestety ognisko afrykańskiego pomoru świń od kilku dni przesunęło się w Polsce na zachód od rzeki Wisły, która do tej pory była naturalną barierą dla ASF. Choroba zbliża się do największych hodowli świń w Wielkopolsce.

Główny Lekarz Weterynarii poinformował, że 14 listopada 2019 r. na podstawie wyników badań przeprowadzonych w Państwowym Instytucie Weterynaryjnym – Państwowym Instytucie Badawczym w Puławach potwierdzono przypadek afrykańskiego pomoru świń (ASF) u dzików w powiecie wschowskim w województwie lubuskim. Aktualnie lekarze weterynarii stwierdzili obecność wirusa ASF u 20 martwych dzików (pierwsze dwa przypadki wykryto prawie tydzień temu), które znaleźli i dostarczyli do badania m.in. myśliwi z dziewięciu miejsc w wyznaczonej przez wojewodę lubuskiego strefie skażonej i buforowej, w powiatach nowosolskim, wschowskim i zielonogórskim.

Główny Lekarz Weterynarii przekazał także informację, że 26 listopada 2019 r. w Państwowym Instytucie Weterynaryjnym – Państwowym Instytucie Badawczym w Puławach uzyskano dodatni wynik badania w kierunku ASF w próbce pobranej 22 listopada br. od dzika padłego na terenie województwa dolnośląskiego w miejscowości Kotla w powiecie głogowskim.

Przypomnijmy! Wykrycie ASF w województwie lubuskim – to pierwszy taki przypadek na zachodzie kraju. Wyznaczona strefa skażona to obszar obejmujący ok. 50 km (strefę ogrodzono przy pomocy wolontariuszy i wojska). Wyznaczono także strefę ochronną. Nieprzejezdny jest m.in. stary most na Odrze w Stanach pod Nową Solą. Jak informują krajowe służby weterynaryjne, trwa dalsze przeszukiwanie stref skażonych i buforowych. W poszukiwaniach kolejnych martwych dzików bierze udział również wojsko. Nie są to informacje dobre przede wszystkim dla rolników i hodowców świń z województwa lubuskiego. Wywołują również uzasadniony niepokój przede wszystkim u rolników i hodowców trzody chlewnej Wielkopolski. Powiaty wschowski oraz nowosolski graniczą bezpośrednio z naszym regionem, który jest potentatem w produkcji trzody chlewnej. W Wielkopolsce hoduje się i utrzymuje ok. 4 mln świń spośród ok. 10 mln szt. z krajowej populacji trzody chlewnej.

Mapa z Komunikatu Głównego Lekarza Weterynarii o stwierdzeniu kolejnych przypadków afrykańskiego pomoru świń (ASF) u dzików w województwie lubuskim

Krajowy Związek Pracodawców Producentów Trzody Chlewnej zaapelował do premiera Morawieckiego o szybką interwencję. „Od dawna było wiadomo, że walkę z ASF trzeba prowadzić zarówno przez redukcję populacji dzików, jak i poprzez zabezpieczanie stad świń” – piszą hodowcy trzody. Myśliwi z wielkopolskiego Leszna domagają się „maksymalnego odstrzału dzików, ponieważ twierdzą, że tylko to działanie może pomóc w ochronie stad przed ASF”, tym bardziej, że liczba zakażonych zwierząt wirusem ASF jest już zdecydowanie większa niż w ubiegłym roku (do listopada 2019 r. wykryto ASF u niemal 1400 badanych dzików). Ponadto Główny Lekarz Weterynarii podaje w komunikacie, że to „odosobniony przypadek wystąpienia tej choroby u dzików, bez możliwości powiązania epidemiologicznego i geograficznego z dotychczas notowanymi przypadkami ASF na terytorium Polski”. Najbliższe przypadki wykryte u dzika w skali kraju były do tej pory zlokalizowane w odległości ok. 360 km od miejsca znalezienia dzika pod Wschową. Natomiast najbliższe ognisko występowania choroby u świń – w odległości ok. 300 km. To pozwala wnioskować, że wirus został przeniesiony przez człowieka najprawdopodobniej w żywności. Prawdopodobieństwo szerzenia się choroby z dzików na świnie jest wprost proporcjonalne do nieodpowiedzialnego zachowania człowieka (rolnicy, myśliwi, transport zwierząt, brak bioasekuracji). Tym bardziej zawleczenie wirusa afrykańskiego pomoru świń na duże odległości to wina człowieka. Nie wyklucza się z łańcucha transferu wirusa na ścianę zachodnią Polski prawdopodobieństwa przeniesienia choroby przez zatrudnionych w Polsce pracowników Ukrainy – osób z kraju, w którym nie podjęto walki z ASF i nie prowadzi się do dzisiaj monitoringu rozszerzającego się zagrożenia.

W Polsce, w myśl przepisów, za ochronę stada przed ASF odpowiada właściciel gospodarstwa i to od niego przede wszystkim zależy, czy będzie miał problem z tą chorobą. Przypomnijmy zasady ochrony przed wirusem oraz działania, jakie należy podjąć w celu opanowania ASF.

W celu ochrony stada przed afrykańskim pomorem świń konieczne jest przestrzeganie podstawowych zasad bioasekuracji. Najważniejsza jest bioasekuracja gospodarstw, świadomość hodowców oraz uczciwe praktyki handlowe i hodowlane. Czynnik ludzki ma decydujące znaczenie przy ograniczeniu szerzenia się ASF nie tylko u świń, ale również u dzików. Redukcja populacji dzika na obszarach występowania choroby i zgłaszanie padłych lub odstrzelonych dzików ma kluczowe znaczenie przy skutecznej eliminacji wirusa ASF ze środowiska. Określa je „dekalog” zasad obowiązujących każdego producenta świń. Jest to niezbędne minimum, które powinno funkcjonować w każdym stadzie utrzymującym trzodę chlewną. Najważniejsze z nich to:

1. Zabezpieczenie gospodarstwa, w którym utrzymywane są świnie w systemie otwartym podwójnym ogrodzeniem o co najmniej 1,5 m wysokości, na podmurówce lub z wykopanym krawężnikiem.
2. Nieutrzymywanie świń w tych samych budynkach, w których są jednocześnie trzymane inne zwierzęta kopytne oraz zwierzęta domowe (osobne wejścia do chlewni oraz eliminacja bezpośrednich przejść z budynku, w którym utrzymuje się trzodę, do innych pomieszczeń).
3. Ograniczenie możliwości wchodzenia na fermę. Bramy wjazdowe oraz drzwi muszą pozostać zamknięte. Wejście do gospodarstwa jest jednym z kluczowych punktów kontroli. Dla osób postronnych okres braku kontaktu ze zwierzętami powinien wynosić minimum 24 godziny. 
   ​Osoby, które muszą wejść do gospodarstwa powinny:
   • umówić wizytę z wyprzedzeniem, pozostawić odzież osobistą w strefie brudnej przebieralni,
   • wziąć prysznic i przebrać się w odzież fermową,
   • pozostawić samochód w ściśle określonym miejscu przed budynkami fermy,
   • unikać, jeśli to możliwe, bezpośredniego kontaktu ze zwierzętami.
4. Wdrożenie programu monitorowania i zwalczania gryzoni, posiadanie dokumentacji przestrzegania tego programu. Należy zapewnić nie tylko usunięcie gryzoni z pomieszczeń inwentarskich, ale także zabezpieczyć tak zwaną szczuroszczelność. Chodzi o takie wykończenie i przystosowanie budynków, które uniemożliwi gryzoniom wejście do wnętrza chlewni, wędrówkę po pomieszczeniach, wyszukiwanie wody i pokarmu.
5. Przeprowadzanie okresowych zabiegów dezynsekcji (od kwietnia do listopada każdego roku) i posiadanie dokumentacji wykonywania tych zabiegów.
6. Prowadzenie rejestru środków transportu do przewozu świń, które wjeżdżają na teren gospodarstwa oraz rejestru wejść osób do pomieszczeń, w których utrzymywane są świnie. Na fermach, gdzie w ciągu roku wykorzystuje się więcej niż dwa samochody przeznaczone do transportu zwierząt ryzyko pojawienia się choroby jest znacznie wyższe w porównaniu do gospodarstw, do których wjeżdża mniej pojazdów.
7. Zabezpieczenie budynku, w którym utrzymywane są świnie przed dostępem zwierząt domowych (psów, kotów).
8. Utrzymywanie świń w zamkniętych pomieszczeniach, z wyjątkiem świń utrzymywanych w systemie otwartym.
9. Zapewnienie, aby:
   • osoby mające kontakt ze świniami w gospodarstwie nie utrzymywały własnych świń poza tym gospodarstwem oraz nie zajmowały się dodatkowo obsługą trzody chlewnej w innych stadach,
   • do budynków, w których są utrzymywane świnie, nie wchodziły osoby postronne,
   • osoby przebywające w budynkach inwentarskich używały odzieży ochronnej oraz obuwia ochronnego.
10. Posiadanie w gospodarstwie, w którym są utrzymywane świnie pisemnego planu bioasekuracji obejmującego:
    • dokumentację przestrzegania wymagań określonych w punktach 4-6,
    • rejestr produktów biobójczych używanych w gospodarstwie,
    • program czyszczenia i dezynfekcji pomieszczeń oraz sprzętu mającego kontakt ze zwierzętami,
    • zasady używania oraz czyszczenia i dezynfekcji odzieży ochronnej i obuwia.
11. Zakaz używania w pomieszczeniach dla świń słomy pochodzącej z obszaru objętego ograniczeniami i obszaru zagrożenia, chyba że zostanie ona poddana odpowiedniej obróbce lub składowaniu przez określony okres czasu (zakaz skarmiania świń zielonkami i ziarnem, zbożami pochodzącymi z obszaru objętego ograniczeniami oraz obszaru zagrożenia).

Zasady te można przedstawić w wersji skróconej, którą zamieszczamy poniżej.

Informujemy również, że 20 listopada 2019 r. opublikowana została decyzja wykonawcza Komisji (UE) nr 2019/1931 z dnia 19 listopada 2019 r. zmieniająca załącznik do decyzji wykonawczej 2014/709/UE w sprawie środków kontroli w zakresie zdrowia zwierząt w odniesieniu do afrykańskiego pomoru świń w niektórych państwach członkowskich.

Aktualnie prowadzone są działania związane ze zwalczaniem na miejscu ASF przez właściwe miejscowo organy Inspekcji Weterynaryjnej oraz Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego (WCZK). W odbywającym się posiedzeniu sztabu kryzysowego WCZK uczestniczył Sekretarz Stanu – pełnomocnik rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Szymon Giżyński oraz Zastępca Głównego Lekarza Weterynarii Mirosław Welz. Główny Lekarz Weterynarii z osobami współpracującymi przypominają o konieczności przestrzegania zasad bioasekuracji przez ludzi obsługujących świnie (w celu uniknięcia potencjalnej możliwości przeniesienia choroby ze środowiska naturalnego do gospodarstwa). Poinformowali też, że:

• obszar skażony o obwodzie ok. 50 km jest całkowicie od 15 listopada 2019 r. odgrodzony,
• trwają intensywne przeszukiwania obszaru skażonego oraz obszarów z nim sąsiadujących, aby dokonać analizy sytuacji epizootycznej oraz zaplanować lokalizację budowy drugiego zewnętrznego ogrodzenia,
• w przypadku znalezienia zwłok padłego dzika należy pozostawić je w miejscu znalezienia oraz niezwłocznie poinformować o tym fakcie powiatowego lekarza weterynarii.

W związku z wystąpieniem przypadku ASF na terytorium województwa lubuskiego zostały wyznaczone obszary, które objęte są określonymi restrykcjami. Są to obszary zagrożenia zaznaczone na dołączonej mapie kolorami: żółtym i czerwonym. Główny Lekarz Weterynarii informuje, że w Głównym Inspektoracie Weterynarii zostały opracowane materiały informacyjne dla hodowców trzody chlewnej, w których zawarto podstawowe zasady dotyczące przemieszczania żywych świń w każdej ze stref wyznaczonych w związku z wystąpieniem wirusa afrykańskiego pomoru świń (ASF) na terenie RP (strefa niebieska – obszar zagrożenia, strefa czerwona – obszar objęty ograniczeniem i strefa żółta – obszar ochronny). Te informacje (zasady postępowania, warunki przemieszczania świń w obszarach zagrożonych i zapowietrzonych, utworzonych w związku ze stwierdzeniem ogniska ASF u świń) można pobrać ze strony internetowej Głównego Inspektoratu Weterynarii: www.wetgiw.gov.pl. Pod tym adresem został umieszczony materiał zawierający podstawowe zasady przemieszczania żywych świń, warunki możliwości ich uboju oraz znakowania mięsa i produktów z niego wytworzonych w każdej z wyznaczonych stref (niebieskiej, czerwonej, żółtej).

Aktualna mapka ognisk i przypadków ASF w województwie lubuskim na dzień 21.11.2019 r.

Informację o obowiązujących zasadach w przypadku stwierdzenia ASF można uzyskać na stronach Powiatowych Inspektoratów Weterynarii: w Lesznie, Nowym Tomyślu i Wolsztynie. W powiecie wolsztyńskim 25 listopada br. 35 wolontariuszy przeczesywało teren lasu graniczącego z powiatem wschowskim. Na szczęście na terenie wytypowanym do kontroli nie znaleziono padłych dzików. Od 26 listopada pracownicy Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Wolsztynie rozpoczęli na terenie powiatu kontrolę gospodarstw rolnych prowadzących chów i hodowlę trzody chlewnej oraz lustrację zakładów mięsnych zajmujących się ubojem i przerobem żywca wieprzowego. Jak informują krajowe służby weterynaryjne, trwa dalsze przeszukiwanie stref skażonych i buforowych. W poszukiwaniach kolejnych martwych dzików bierze udział również wojsko.

Przypominamy jeszcze raz co można zrobić, by zapobiec rozprzestrzenianiu ASF?

Każdy z nas (w tym zwłaszcza hodowcy świń) ma możliwość ograniczać ryzyko rozprzestrzeniania się ASF poprzez przestrzeganie zakazów i nakazów ustanowionych w prawodawstwie oraz postępując zgodnie z powyższymi wskazaniami. Przede wszystkim, aby ograniczyć ryzyko zakażenia świń wirusem ASF, w gospodarstwach, w których utrzymywana jest trzoda chlewna, powinny być wdrożone wszystkie podstawowe zasady zabezpieczenia miejsc utrzymywania zwierząt (bioasekuracja), a w szczególności zabezpieczenie przed dostępem zwierząt dzikich do budynków inwentarskich, magazynów pasz oraz miejsc przechowywania ściółki. Ponadto osoby, które wyjeżdżają poza terytorium Unii Europejskiej (wyjazdy zagraniczne do państw trzecich nienależących do UE) muszą pamiętać, że nie wolno przywozić z państw niebędących członkami UE żadnej żywności pochodzenia zwierzęcego z wyjątkiem specjalnych produktów dietetycznych przeznaczonych na użytek własny lub małych dzieci. Poza tym zakazuje się:

• wnoszenia i wwożenia na teren gospodarstwa, w którym są utrzymywane świnie, zwłok dzików, tusz dzików, części tusz dzików i produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego,
• wykonywania czynności związanych z obsługą świń przez osoby, które w ciągu ostatnich 72 godzin uczestniczyły w polowaniu na zwierzęta łowne lub odłowie takich zwierząt.