Infekcyjne czynniki chorobotwórcze to takie, które powodują infekcję po fizycznym zetknięciu się z rośliną. Następnie rosną, rozwijają się i rozmnażają na niej lub wewnątrz niej. Czynniki infekcyjne nazywane są patogenami. Patogeniczność jest pojęciem odnoszącym się do dwóch organizmów żywych, polegające nie tylko na pobieraniu z tkanek roślin wody i organicznych substancji pokarmowych, lecz także na zakłóceniu licznych funkcji fizjologicznych powodujących występowanie objawów chorobowych. Patogenicznością nazywa się zdolność pasożyta do wywołania choroby. Patogeny różnią się rodzajem żywicieli. Patogeny monogamiczne , są przystosowane do jednego gatunku żywiciela, natomiast poligamiczne porażają wiele gatunków roślin. Monofagi i polifagi występują we wszystkich grupach patogenów, tj:
- wirusach
- mikoplazmach
- bakteriach
- grzybach
- pasożytniczych roślinach nasiennych
- pierwotniakach
Patogeny można podzielić na dwie grupy.
1.Pasożyty obligatoryjne ( bezwzględne, ścisłe) rozwijają się i rozmnażają wyłącznie w żywych komórkach roślin. Nie zabijają tkanek roślin , pobierają z nich wodę i składniki odżywcze, doprowadzając do wyczerpania pokarmowego rośliny. Pasożyty te zakażają rośliny przez naturalne otwory lub wnikają przez nie uszkodzona tkankę okrywającą. Rozwijają się w przestworach międzykomórkowych lub wewnątrz komórek. Cecha pasożytów bezwzględnych jest ich przystosowanie do roślin dobrze rozwiniętych.
2.Pasożyty fakultatywne, czyli okolicznościowe ( względne, fakultatywne) różnią się tym ,że mogą rozwijać się na martwej substancji organicznej. Atakują roślinę w momencie osłabienia lub uszkodzenia. Działając enzymami i toksynami na tkanki roślin powodują ich obumieranie, a z zamierającego lub martwego podłoża pobierają składniki pokarmowe . Patogeny te mogą przenosić się z martwego podłoża na żywe organizmy roślin. Zakażenie następuje głównie przez rany, niektóre odmiany grzybów mogą zakażać również przez nie uszkodzoną skórkę. Grzybnia tej grupy pasożytów rozwija się w przestworach międzykomórkowych jak i wewnątrz komórek. Objawem są nekrozy, a w patogenezie dużą rolę odgrywają toksyny i enzymy wytwarzane przez grzyby.
Dlatego tak ważne jest niszczenie źródeł infekcji, które odgrywa często decydującą rolę w ochronie roślin przed zakażeniem. Polega to na usuwaniu chorych roślin lub ich części , resztek pożniwnych, stosowaniu podorywki i orki przedzimowej oraz niszczeniu żywicieli pośrednich, które znajdują się na obumarłych liściach, źdźbłach, łodygach i korzeniach roślin. W celu ochrony i działań zapobiegawczych stosuje się środki ochrony roślin z grupy fungicydów. Wyróżnia się cztery etapy działania :
- działanie przed infekcyjne
- działanie w czasie infekcji i bezpośrednio po infekcji
- działanie w czasie inkubacji choroby
- działanie po wystąpieniu objawów choroby.
Część fungicydów chroniących rośliny przed infekcją działa także w początkowych fazach infekcji, wówczas mówimy o działaniu wgłębnym.
Literatura:
- „ Nauka o chorobach roślin”- Z. Borecki
- Wikipedia- wolna encyklopedia – strona internetowa.
Opracowanie: Barbara Skrzypniak – główny doradca, PZDR nr 7