W drugiej połowie lipca pola rozzłacają się od pszenicy, jęczmienia, owsa. Srebrzą się od dojrzałych kłosów żyta oraz łuszczyn rzepaku. Dla rolników nadchodzi czas wytężonej pracy i wysiłku związanego ze zbiorem zbóż posianych jesienią i wiosną. Rolnicy czekają, aby ruszyć kombajnami w pole. Z niepokojem patrzą na niebo. Potrzebny wcześniej deszcz podczas żniw jest tylko przeszkodą. Obserwują pogodę i wychwytują te dni, kiedy świeci słońce, a niebo jest bezchmurne. Gdy nadchodzi odpowiednia pogoda, wyruszają maszynami w pole i po kilku dniach praca jest zakończona. A jak to dawniej było i jakie zwyczaje towarzyszyły gospodarzom w żniwny czas?

Pora sprzętu zboża, po długim oczekiwaniu w trakcie ,,przednówka”, była gorąco upragnioną czynnością gospodarza. Żniwa traktowano jako wielkie święto i radosny czas. Mimo że był to okres wytężonej pracy i wysiłku, nagroda w postaci zebranych z pola płodów rolnych była wielką motywacją i satysfakcją. Czas żniw był też czasem wesołości, a żniwiarze szli do pracy ze śpiewem na ustach. Śpiew ten towarzyszył im podczas pracy i podnosił na duchu. Pomimo że czas zbioru zbóż przypadał zazwyczaj na drugą połowę lipca, to w tradycji ludowej przyjęte było, że głos przepiórki (pódźcie żąć, pódźcie żąć) był znakiem i sygnałem do rozpoczęcia żniw. Sprawdzano stan słomy i twardości ziarna, przełamując je na pół. Za najlepszy dzień na rozpoczęcie żniw uznawano sobotę jako dzień poświęcony Matce Bożej. Początek żniw określano mianem zażynki. W ten dzień ważnym było choćby dwa snopki ukosić, byleby tylko rozpocząć w sobotę i czekać dalej na stosowną pogodę. Koszenie rozpoczynano od miejsca obsianego święconym ziarnem w kształcie krzyża. Wykonywano przy tym rytuały religijne – znak krzyża oraz odmawiano modlitwę z prośbą o dobre żniwa. Pierwsze kłosy zboża układano na krzyż. Wierzono, że wtedy całe zboże zbierze się suche, a plony będą lepsze. Gospodarz musiał ściąć pierwszy snop. Zabierano go do domu i przechowywano do świąt Bożego Narodzenia, aby w Wigilię ustawić w kącie izby. Do pracy wstawano bardzo wcześnie rano, wraz z pianiem kogutów, często o czwartej rano. Kosiło się do południa, a kiedy słońce stawało w zenicie przerywano pracę na posiłek i odpoczynek. Wierzono, że w południowej godzinie na ziemię przybywają demony i duchy, które przeszkadzają w pracy sprowadzając deszcz, a nawet chorobę na żniwiarza. Do pracy ubierano się w lniane koszule i spodnie, które zapewniały chłód i były przewiewne.

Dawniej zboże ścinano tylko sierpem, który zawsze musiał być poświęcony. Długo broniono się przed używaniem kosy, ponieważ uznawano ją za symbol śmierci. Wierzono, że zboże daje chleb i nie godzi się kosić tym narzędziem. Z czasem jednak pokonano ten „zabobon” i zaczęto kosić kosą, przez co zmieniły się zwyczaje, a czas żniw się skrócił. Kosiarze szli w rzędzie, krok za krokiem kładąc zboże na tak zwaną „ścianę”, w kierunku wyznaczanym przez słońce, ze wschodu na zachód, czyli od lewej do prawej strony. Całodzienna wędrówka słońca wyznaczała porządek pracy. Za mężczyznami szły kobiety, które zgięte w pół podbierały ścięte zboże i wiązały w połowie powrósłem zrobionym ze słomy. Bardzo ważny był sposób stawiania zboża w mendle. Stawiano je zawsze kłosami do góry w tzw. dziesiątek składający się z dziesięciu snopków. Cztery z nich tworzyły środek, pozostałe ustawiano po bokach. Takie ustawianie snopków było kryjówką przed słońcem oraz ulewnym deszczem, a także schronieniem dla dzieci, które zabierano ze sobą na pole. Dzieci były pomocne w czasie żniw, zbierały kłosy na polu, aby nic nie zostało i nie zmarnowało się. Zdarzało się, że układano snopki po piętnaście w mendle.

​Kupki zboża ściętego kosą w okolicy Augustynowa, gm. Dąbie.

Po zakończeniu żniw na polu pozostawał niezżęty fragment – kępa zboża, nazywana kozą, brodą, wereją lub przepiórką – inaczej w różnych regionach. Tak zostawioną brodę związywano słomą i dekorowano kwiatami, czasami wkładano na środek kamień, a na niego chleb, szczyptę soli, a nawet monetę. Część uciętych kłosów z przepiórki układano w bukiecik, przynoszono do domu i wkładano za święty obraz. Ważnym zwyczajem było trzykrotne oborywanie przepiórki dookoła – symbolizowało to zakończenie żniw. Po tych zabiegach następował poczęstunek. Gospodarz zwoływał wszystkich do domu, częstował kiełbasą, kapustą i wódką.

Żniwa w Polsce trwały ponad miesiąc, najczęściej do 15 sierpnia. Po ścięciu zboża, kolejnym ważnym elementem żniw niepozbawionym odpowiednich zachowań i magicznych zabiegów, było zwożenie zboża do stodoły. Podczas zwózki nie wolno było rozmawiać, ani śpiewać, aby nie informować szkodników, że zboże jest gromadzone w stodole. Stodołę należało odpowiednio zabezpieczyć przed myszami i innymi zwierzętami poprzez porozwieszanie święconych ziół, które miały właściwości odstraszające. Należały do nich liście dziewanny pospolitej i ostrożenia lancetowatego. Do zabezpieczenia przed piorunem stosowano, święcone na ołtarzu w trakcie Bożego Ciała, gałązki brzozowe. Przybijano je gwoździkami na wrotach i w ten sposób zabezpieczano budynek. Snopki zwiezione do stodół należało ściśle układać w sąsiekach (zapolach), tak aby snopek leżał koło snopka, kolejno rzędami. Czekały tam na młócenie zimą. Zboże, które się nie zmieściło w budynku układano w sterty.

Czas żniw był szczególnym okresem w życiu na wsi. Podczas zbioru plonów przeplatały się działania praktyczne, magiczne oraz religijne. Rozwijały się i pogłębiały relacje międzyludzkie.

Okres letni to czas wzmożonych prac w gospodarstwach rolnych. Każdego dnia wykonywanych jest wiele czynności i robót (przeglądy i ewentualne naprawy maszyn, prace remontowo-budowlane, obsługa zwierząt, uprawa, nawożenie, ochrona i zbiór roślin, pozyskiwanie drewna na opał itp.), które wymagają różnych umiejętności, a jednocześnie powodują szereg zagrożeń takich jak: hałas, drgania mechaniczne, niekorzystne zjawiska atmosferyczne czy zapylenie.

Aby niewłaściwe warunki pracy nie stwarzały zagrożeń i nie były przyczyną wypadków, ważne jest, by każdy rolnik miał świadomość przeprowadzania okresowej identyfikacji ryzyka występowania wypadków w swoim gospodarstwie oraz stosował środki zapobiegawcze. Szczególnie ważne jest zwracanie uwagi na przestrzeganie instrukcji obsługi wszystkich urządzeń. Identyfikowanie obszarów ryzyka polega na uważnym przyjrzeniu się, co w pracy może być niebezpieczne lub szkodliwe dla zdrowia. Należy zwrócić szczególną uwagę zarówno na pomieszczenia, jak i miejsca przestrzeni wokół zagrody (w większości gospodarstw nie ma wyraźniej granicy pomiędzy miejscem pracy a miejscem zamieszkania). Ocena ryzyka powinna być przeprowadzana razem ze współpracownikami.

Aby zapobiegać wypadkom na terenie gospodarstwa, należy zadbać o:

• zapewnienie opieki dzieciom,
• zapewnienie dzieciom bezpiecznej przestrzeni do zabawy,
• edukację dzieci w zakresie BHP w gospodarstwie rolnym.

Najwięcej wypadków przy pracy w gospodarstwach rolnych było w ostatnich latach w następujących grupach:

• upadki osób,
• uderzenie i pochwycenie przez ruchome części maszyn i urządzeń,
• uderzenie, przygniecenie i pogryzienie przez zwierzęta.

Przyczyny tych wypadków to:

• niewłaściwy sposób wykonywania czynności i zła organizacja pracy,
• nieuwaga, dekoncentracja, rutyna, pośpiech, nadmierny wysiłek fizyczny i przemęczenie,
• nieznajomość i lekceważenie występujących zagrożeń i zasad bezpiecznej pracy,
• zły stan techniczny maszyn i urządzeń użytkowanych przez rolników,
• własnoręczne wykonywanie napraw bez uwzględniania zasad BHP oraz wymaganych kwalifikacji (szczególnie przy włączonych częściach roboczych maszyn i urządzeń oraz uruchomionym ciągniku),
• trudna sytuacja finansowa gospodarstwa i związana z tym konieczność oszczędzania.

Utrzymanie porządku w obejściu gospodarstwa ma wymiar estetyczny oraz gwarantuje zasady bezpieczeństwa, sprawnej organizacji pracy i ochrony środowiska naturalnego. Pomieszczenia wykorzystywane w produkcji rolnej (magazyny, garaże, budynki inwentarskie, warsztaty itp.) należy po zakończeniu pracy sprzątać i zabezpieczać odpady. Sprzęt i narzędzia trzeba odkładać w miejsce przechowywania, a sprzęt z ostrymi niebezpiecznymi częściami zabezpieczać odpowiednimi osłonami.

Transport drogowy po drogach publicznych powinien odbywać się zgodnie z przepisami o ruchu drogowym:

• ciągniki i przyczepy powinny mieć zawsze sprawną sygnalizację świetlną oraz trójkąt wyróżniający pojazd wolnobieżny,
• materiały objętościowe (siano, słoma) powinny być tak układane na przyczepie, aby nie utrudniały kierowania pojazdem podczas transportu (wysokość maks. 4 m, szerokość maks. 2,5 m),
• ładunki sypkie luzem (zboża, nawozy mineralne) mogą być przewożone w szczelnych przyczepach zabezpieczonych plandekami uniemożliwiającymi rozsypanie się ładunku po drodze,
• przewożenie długich elementów musi być oznakowane na końcu zgodnie z przepisami o ruchu drogowym,
• wszelkie naprawy wykonywane pod uniesioną skrzynią ładunkową mogą być wykonywane po dodatkowym zabezpieczeniu skrzyni przed samoczynnym opadnięciem,
• przy uzupełnianiu powietrza trzeba ustawić się z boku koła i zapewnić, aby naprzeciw pompowanego koła nie znajdowała się żadna osoba, by zapobiec uderzeniu przy ewentualnym wystrzeleniu pierścienia zabezpieczającego oponę,
• ładunki muszą być zabezpieczone przed przesuwaniem, przetaczaniem.

W każdym gospodarstwie powinien znajdować się sprzęt gaśniczy.

Rolnicy zobowiązani są do:

• ubezpieczenia w KRUS, jeśli nie podlegają ubezpieczeniu w ZUS z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę,
• zawarcia umowy ubezpieczenia OC rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego,
• zawarcia umowy ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego,
• zawarcia umowy ubezpieczenia 50% upraw na gruntach ornych, na które rolnik otrzymuje dopłaty bezpośrednie.

Jedenastego dnia czerwca w Kazimierzu Biskupim pogoda dopisała i bardzo dobrze, bo tego dnia odbyło się już po raz trzeci Święto Ryby. Zorganizowała je Gmina Kazimierz Biskupi oraz Gminny Ośrodek Kultury, ale inicjatorem był pan Marian Wójkowski. W 2015 roku wziął udział w konkursie Rozkręcamy Kulturalny Kazimierz z pomysłem organizacji święta ryby i pomysł się przyjął.

W tym roku głównymi atrakcjami były:

• Wręczenie nagród dla najbardziej zasłużonych mieszkańców gminy Kazimierz Biskupi i jak przystało na święto ryby nagrodą były statuetki Łososia;

• Uroczyste otwarcie chaty grillowej Sołtysówka, zabawy integrujące np.: suche zawody wędkarskie na murawie; oraz atrakcje dla najmłodszych min.: przygotowano dmuchane zamki oraz animacje z fundacją Ratujmy Ryby;
• Przysmaki z ryb, które z inicjatywy Stowarzyszenia Między Ludźmi i Jeziorami przygotowały panie z Koła Gospodyń Wiejskich Mniszki – gmina Skulsk, Bielanki – gmina Wilczyn, Marianowo – gmina Ślesin, Kozarzew i Kozarzewek – gmina Kazimierz Biskupi oraz Kleczew;

• Występy zespołów muzycznych He Minds, Młodzieżowy Big Band, Słupecka Orkiestra Dęta wraz z sekcją taneczną, Kapela Podwórkowa Goliniaki Kraciaki oraz folkowy zespół Redlin, który niebywale rozruszał publiczność.

Zdjęcia: Agnieszka Michlicka oraz ze strony Gminnego Ośrodka Kultury w Kazimierzu Biskupim

Pozostał miesiąc do podjęcia decyzji o wyborze odmiany rzepaku ozimego pod przyszłoroczne zbiory. Obecnie w krajowym rejestrze wpisanych jest 128 odmian rzepaku ozimego . 90 odmian to odmiany mieszańcowe natomiast 38 to odmiany populacyjne. 90% zarejestrowanych odmian pochodzi z zagranicy . Połowę stanowią odmiany wpisane do rejestru w ostatnich 5latach. Jednak oferta handlowa jest szersza ze względu na sprzedaż przez firmy nasienne materiału siewnego odmian wpisanych do CCA (Wspólnotowy Katalog Odmian Roślin Rolniczych). Dlatego wybór odmiany nie może być przypadkowy. Pomocne w wyborze odmiany mogą okazać się wyniki Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych w Wielkopolsce

Do krajowego rejestru wpisano w 2017r. 14 nowych odmian rzepaku ozimego :

Alasco (Limagrain), Anniston (Limagrain), Architekt (Limagrain), Copernikus (HR Strzelce), DK Expansion (Monsanto) , DK Exotter (Monsanto), Einstein (DSV Polska), ES Barocco (Euralis Nasiona), INV 1165 (Bayer), Kicker (Saaten- Union), PT 248 (Pioneer), Roberto KWS (KWS Polska), Sergio KWS (KWS Polska), Stefano KWS (KWS Polska).

Dla Wielkopolski Lista Odmian Zalecanych w 2017r. przedstawia się następująco :

Odmiany populacyjne:

Monolit Odmiana populacyjna. Zawartość tłuszczu w nasionach - duża do bardzo dużej, glukozynolanów - średnia. Zawartość białka ogólnego w suchej masie beztłuszczowej - mała do średniej, włókna - średnia. Liczba nasion w łuszczynie większa od wzorca, masa 1000 nasion nieco mniejsza. Ocena rozet po zimie średnia, przezimowanie roślin małe do średniego. Termin początku kwitnienia dość późny, dojrzewania średni. Rośliny średniej wysokości, o małej do średniej odporności na wyleganie. Odporność na suchą zgniliznę i na zgniliznę twardzikową - dość duża, na czerń krzyżowych - średnia. Hodowca: Hodowla Roślin Strzelce.

Adriana Odmiana populacyjna. Zawartość tłuszczu w nasionach bardzo duża, glukozynolanów – średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej oraz włókna - średnia. Liczba nasion w łuszczynie dość duża, masa 1000 nasion nieco większa od wzorca. Ocena rozet po zimie i przezimowanie roślin średnie. Termin rozpoczęcia kwitnienia i dojrzewania średni. Rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Odporność na porażenie zgnilizną twardzikową średnia, na suchą zgniliznę kapustnych - mała do średniej, na czerń krzyżowych - dość duża. Przedstawiciel hodowcy: Limagrain Central Europe Sociede Eoropeenne.

PAMELA Odmiana populacyjna. Zawartość tłuszczu w nasionach dość duża, glukozynolanów nieco powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia. Zimotrwałość roślin mała. Termin początku kwitnienia średni, dojrzałości technicznej dość późny. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie.

LOHANA Odmiana populacyjna. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej powyżej średniej. Masa 1000 nasion średnia. Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny średnio wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco późniejszy od średniego. Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi nieco większa od średniej, na czerń krzyżowych średnia. Przedstawiciel hodowcy: Limagrain Central Europe Sociede Eoropeenne.

Odmiany mieszańcowe

DK EXQUISITE Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży; wyniki plonowania stabilne w latach. Zawartość tłuszczu w nasionach dość duża, glukozynolanów średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Zimotrwałość roślin dobra. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco późniejszy od średniego. Rośliny wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową, na suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych większa od średniej, na choroby podstawy łodygi średnia. Przedstawiciel hodowcy: DSV Polska.

INSPIRATION Odmiana mieszańcowa. Plon nasion bardzo duży; wyniki plonowania stabilne w latach. Zawartość tłuszczu w nasionach dość duża, glukozynolanów większa od średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Zimotrwałość roślin dość dobra. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny dość wysokie, o dość małej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia. Przedstawiciel hodowcy: DSV Polska.

MARCOPOLOS Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży do bardzo dużego. Zawartość tłuszczu w nasionach dość duża, glukozynolanów mała. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia. Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny dość wysokie, o mniejszej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco późniejszy. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia, na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi nieco większa od średniej. Przedstawiciel hodowcy: KWS Polska

BONANZA Odmiana mieszańcowa. Zawartość tłuszczu w nasionach duża, glukozynolanów średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej większa od średniej. Masa 1000 nasion nieco większa od średniej. Zimotrwałość roślin dość duża. Rośliny dość wysokie, o średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco późniejszy od średniego. Odporność na zgniliznę twardzikową większa od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia. Przedstawiciel hodowcy: RAGT semences Polska.

DK EXSTORM Odmiana mieszańcowa. Zawartość tłuszczu w nasionach duża, glukozynolanów średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Zimotrwałość roślin dość duża. Rośliny dość wysokie, o mniejszej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco późniejszy od średniego. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych mniejsza od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia. Przedstawiciel hodowcy: Monsanto Polska.

Coraz większym problemem, z którym mogą się spotkać rolnicy jest kiła kapuściana. Występuje ona w wyniku braku zachowania prawidłowego zmianowania i zbyt częstego następstwa rzepaku po rzepaku , a także jest przenoszona na narzędziach rolniczych używanych do prac polowych na polach porażonych kiłą. Obecnie można nabyć nasiona odmian rzepaku ozimego odpornych na kiłę kapuścianą : SY ALISTER, SY ALISTROM, MENTOR, ALESCO.

Przy intensywnym nalocie w okresie jesieni takich szkodników jak mszyce, a szczególnie mszycy brzoskwiniowo ziemniaczanej i mszycy kapuścianej istnieje niebezpieczeństwo porażenia rzepaku wektorem groźnej choroby wirusa żółtaczki rzepy (TuYV). Wirus żółtaczki rzepy może spowodować straty plonu dochodzące nawet do 50%. Występuje powszechnie w sąsiedztwie uprawy buraka cukrowego, ziemniaków i warzyw.

Symptomami wirusa żółtaczki rzepy (TuYV) w rzepaku ozimym są :

- skarłowacenie roślin

- zredukowanie powierzchni blaszki liściowej

- antycjanowe przebarwienia na brzegach liści

- zredukowana liczba odgałęzień bocznych

- zredukowana liczba nasion w łuszczynie

- wzrost zawartości glukozylanów

- zmniejszona zawartość oleju-

Redukcja plonu od 10% do nawet 50%

Przyczyną takiego stanu rzeczy jest wycofanie między innymi zapraw nasiennych zawierających neonikotynoidy.

Na początku roku 2017 firma DuPont wprowadziła nową zaprawę insektycydową do rzepaku o nazwie Lumiposa 625 FS. Środek przeznaczony jest tylko do przemysłowego zaprawiania nasion. Oznacza to, że tylko firmy nasienne będą mogły go używać.

Istnieją również odmiany (na razie tyko dwie) odporne na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV). Należą do nich : ARCHITECT i ANNISTON obie firmy Limagrain.

Źródło: „Lista Odmian Zalecanych do uprawy na obszarze Wielkopolski”- SDOO Słupia Wielka, ZDOO Śrem Wójtostwo, marzec 2017

Nowoczesna Uprawa „ Kilkanaście nowości”- Jacek Broniarz COBORU w Słupi Wielkiej.

Top Agrar 7/2017 „ Jest nowa zaprawa insektycydowa w rzepaku !”

Strona www firmy Limagrain