Właściwe wypełnianie funkcji spoczywających na pszczelarzu jest bardzo odpowiedzialnym zadaniem. Wymaga ono znajomości i połączenia wielu różnych aspektów tej pięknej, a zarazem społecznie i gospodarczo niezbędnej działalności. Sztuka pszczelarzenia staje się coraz trudniejsza, także z powodu ustawiania uli zbyt blisko sąsiednich nieruchomości, dróg, szkół i innych obiektów użyteczności publicznej. Z tego powodu często dochodzi do sporów między pszczelarzami a sąsiadami. Wynika to stąd, że nie ma specjalnych przepisów regulujących warunki lokalizacji pasiek, dlatego do pszczelarzy urządzających pasieki na swoich gruntach mają zastosowania przepisy Kodeksu Cywilnego.

Przy rozstrzyganiu sporów dotyczących usytuowania pasiek strony najczęściej powołują się na następujące regulacje zawarte w Kodeksie Cywilnym:

Art. 140. W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może z wyłączeniem innych osób korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczelności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

Treść powyższego przepisu pozwala pszczelarzowi ustawić ule na swojej nieruchomości i to w nieograniczonej liczbie. Z art. tego wynika też, że prawo własności nie zapewnia właścicielowi pełnej władzy nad rzeczą, ponieważ granice jego prawa wyznaczają zasady współżycia społecznego. Sąd Najwyższy uznał, iż korzystanie z rzeczy obejmuje również urządzenie pasieki na nieruchomości, jeżeli to ze względu na położenie nieruchomości nie jest zabronione.

Art. 144. Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

Treść tego artykułu nakłada na właściciela pasieki obowiązek niezakłócania korzystania z nieruchomości sąsiednich. Ustawodawca w tym przepisie użył sformułowania „ponad przeciętną miarę”. Właściciel nieruchomości, któremu pszczoły w oczywisty sposób przeszkadzają, np. w uprawie pola czy swobodnym prowadzeniu działalności w stopniu  przekraczającym „przeciętną miarę” może wystąpić do sądu z roszczeniem o zaniechanie zakłócenia w korzystaniu z nieruchomości – np. przeniesienia pasieki w inne miejsce.

Art. 222 § 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Prawo cywilne wyróżnia tzw. immisje, czyli czynniki powodujące naruszenie swobodnego korzystania z nieruchomości. Pszczoły w tym wypadku stanowią przykład immisji materialnych. W przypadku braku możliwości swobodnego korzystania z nieruchomości, właściciele mogą na drodze sądowej w oparciu o ww. artykuł wnosić o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń.

Art. 415. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Z orzeczeń Sądu Najwyższego wynika, iż wina właściciela nieruchomości trudniącego się pszczelarstwem może polegać na ustawieniu uli przy samej granicy sąsiada lub na skierowaniu otworów wylotowych uli na nieruchomość sąsiada. W takich przypadkach pszczelarz może odpowiadać z ww. artykułu.

Należy zaznaczyć, iż orzeczenia sądów niemal z reguły podkreślają ogromne znaczenie pszczół w gospodarce rolnej, a także to, że pszczoły zbierając pyłek i nektar muszą przelatywać nad cudzymi nieruchomościami zapylając po drodze rośliny na sąsiednich działkach. Stąd dolegliwości i uciążliwości, które pszczoły mogą powodować, ale jeżeli nie przekraczają przeciętnej miary, powinny być tolerowane przez sąsiadów – są bowiem bezprawne i nie powodują obowiązkowego naprawienia szkody.

Przy urządzaniu pasieki każdy pszczelarz powinien przestrzegać zasad, określonych w tym zakresie, co może też mieć istotne znaczenie przy ustalaniu ewentualnej winy i odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę:

1.    Lokalizacja pasieki – ponieważ właściciel zwierząt odpowiada za szkody spowodowane lub wyrządzone przez jego zwierzęta oraz ze względu na narażanie ludzi i zwierząt na pożądlenie przez pszczoły, wymaganym jest, aby umiejscowienie pasieki służyło ograniczeniu zagrożenia. W tym celu ule z pszczołami ustawia się:

• co najmniej 10 m od drogi publicznej, budynków mieszkalnych, inwentarskich i gospodarczych,
• 50 m od autostrad i dróg szybkiego ruchu,
• 200 m od szkół, przychodni i innych obiektów użyteczności publicznej,
• ule ustawione w odpowiedniej odległości powinny być oddzielone stałą przeszkodą (parkan, mur, krzewy) o wysokości co najmniej 3 m,
• obszar pasieczyska powinien być oznaczony tablicą „Uwaga pszczoły! Osobom nieupoważnionym wstęp wzbroniony”.

2.   Każda pasieka powinna być ubezpieczona od odpowiedzialności cywilnej – najlepiej uczynić to za pośrednictwem organizacji pszczelarskiej.

3.   Prowadzenie gospodarstwa pasiecznego powinno poprzedzać posiadanie niezbędnej wiedzy objętej co najmniej programem kursu podstawowego z zakresu pszczelarstwa kwalifikowanego.

4.   W obrębie gospodarstwa pasiecznego powinny znajdować się:

• apteczka, w której znajdują się: woda utleniona, krople nasercowe, maść antyhistaminowa, wapno musujące, gaza, bandaż, przylepce, opaski i rękawiczki;
• wydzielone miejsce do składowania środków dezynfekcyjnych (np. denaturat, soda kaustyczna, wapno palone, mleko wapienne w ilości niezbędnej do przeprowadzenia doraźnej dezynfekcji sprzętu i terenu pasieczyska),
• miejsce zapewniające właściwe warunki do przetrzymywania leczniczych produktów weterynaryjnych, zabezpieczone przed dostępem osób niepowołanych,
• w zależności od liczby posiadanych rodzin pszczelich w każdym gospodarstwie pasiecznym koniecznym jest urządzenie pomieszczeń technologicznych (pracowni) oraz stosownych do potrzeb powierzchni magazynowych.

Źródło:
Wacław Rakut, Kalendarz Pszczelarski 2014.
Kodeks Dobrej Praktyki produkcyjnej w Pszczelarstwie.