Skuteczne działanie gospodarstwa pasiecznego na rynku uzależnia się od:

-       umiejętności dostrzegania problemów i ich rozwiązywania,

-       poszukiwania i wykorzystywania w praktyce badań naukowych,

-       wdrażania nowych koncepcji i pomysłów - innowacyjności

-       nowych podejść do kwestii związanych z marketingiem.

Ponadto wyzwalanie innowacyjności i podwyższanie jakości produkcji umożliwia sprostanie aktualnym wymaganiom, a także jest czynnikiem pozwalającym na osiąganie wyższych dochodów z gospodarstwa pasiecznego i możemy je uznać dzisiaj za najważniejsze  zadania do zrealizowania, spoczywające na pszczelarzach.

Pszczelarstwo jest specyficzną dyscypliną wiedzy i gospodarki, i wymaga konieczności ustawicznego kształcenia. Pszczelarz musi uczyć się jednocześnie prowadzenia gospodarki pasiecznej, zarządzania oraz marketingu, ekonomii i prawa. Jest to bowiem w obecnym czasie konieczne, ponieważ ciągłe dostosowywanie do potrzeb zmieniającego się rynku wymusza na pszczelarzach innowacyjny styl zarządzania gospodarstwem pasiecznym. Zatem tempo rozwoju pszczelarstwa w dużej mierze będzie zależało od gospodarstw rozwojowych, którym  powstawaniu powinna sprzyjać przede wszystkim odpowiednia polityka państwa.

Pszczelarstwo to odrobina sztuki, a nie czyste rzemiosło. W tej działalności brak jest gotowych schematów postępowania, a wszystkie decyzje podejmuje indywidualnie każdy pszczelarz, któremu niezbędne są w tym: myślenie, talent i umiejętności.

Pojęcie nowoczesności w pszczelarstwie jest pojęciem dość względnym. Generalnie można powiedzieć, że prowadzić nowoczesną gospodarkę pasieczną, to znaczy uzyskiwać wysoką produkcję, przy stosunkowo niskich jej kosztach. Ponadto nowoczesne technologie pozwalają obsłużyć większą liczbę rodzin, a więc pszczelarz może wyprodukować więcej miodu lub innych produktów w tym samym czasie. Pod pojęciem nowoczesności kryją się także umiejętności pszczelarza kierowania rozwojem rodzin pszczelich,  zdolność maksymalnego wykorzystywania pożytków, stopień zmechanizowania i dobra organizacja prac pasiecznych oraz wydajność pracy pszczelarza. Pszczelarstwo jest jednak o tyle skomplikowaną działalnością człowieka, że o wydajności decyduje wiele czynników, z których umiejętności pszczelarza nie zawsze muszą być najważniejsze, np. warunki klimatyczne podczas głównego pożytku, które w znacznej mierze wpływają na wysokość produkcji, a są w ogóle niezależne od umiejętności pszczelarza. Podsumowując można stwierdzić, że pod pojęciem nowoczesności w gospodarce pasiecznej rozumiemy stosowanie takich metod, które z jednej strony zapewniają możliwie intensywne wykorzystanie występujących w przyrodzie pożytków i wysokie zbiory miodu, z drugiej zaś przyczyniają się do wysokiej wydajności pracy pszczelarza.

Czynniki warunkujące procesy rozwoju gospodarstwa pasiecznego:

1. Posiadanie przez pszczelarza pewnych umiejętności o charakterze technologicznym, społecznym i koncepcyjnym.

Umiejętności techniczne mają wpływ na modernizację gospodarstwa i determinują       wprowadzanie innowacji technicznych i technologicznych.

Umiejętności społeczne oznaczają zdolność do współpracy z innymi ludźmi, czyli podejmowanie różnych działań zespołowych, np. sprzedaży, reklamy czy wspólnych inwestycji.

Umiejętności koncepcyjne w dużej mierze warunkują sukces rozwoju gospodarstwa i są intelektualną zdolnością do dostrzegania wzajemnych związków  między różnymi czynnikami danej sytuacji, również w perspektywie czasowej.

2. Odpowiednia polityka rolna państwa.

Wiele programów wsparcia kierowanych do pszczelarzy pozytywnie wpływa na zmiany strukturalne i poziom rozwoju gospodarstw pasiecznych. Każdy pszczelarz  powinien orientować się w korzyściach tych programów i w miarę możliwości starać się o pozyskanie dostępnych środków. Pomocą pszczelarzom  w tej dziedzinie najczęściej służą organizacje pszczelarskie oraz  instytucje zajmujące się doradztwem rolniczym.

3. Środowisko przyrodnicze otaczające pasiekę.

Czynnik ten ma istotny wpływ na poziom produkcji gospodarstwa pasiecznego. Obfita w miododajną roślinność baza pożytkowa, dostępna w obrębie pasieki, jest najważniejsza w produkcji pasiecznej. Pszczelarz powinien więc zapewnić odpowiednią bazę pożytkową dla pszczół oraz  wprowadzać w sąsiedztwie pasieki rośliny atrakcyjne dla pszczół, uczestniczyć w kształtowaniu nasadzeń drzew o znaczeniu pszczelarskim, a także wpływać na rolników, aby zagospodarowywali nieużytki roślinami miododajnymi.

4. Intensyfikowanie produkcji pasiecznej

Kryzys w pszczelarstwie polskim, wynikający z niedostosowania rolnictwa do gospodarki rynkowej, nakłonił pszczelarzy do poszukiwania nowych kierunków intensyfikacji  gospodarki pasiecznej. Pszczelarz w Polsce, aby rentownie prowadzić swoje gospodarstwo pasieczne, musi nie tylko zintensyfikować produkcję pasieczną, ale przede wszystkim, zwiększyć liczbę pni oraz wprowadzić nowe sposoby poprawy rentowności prowadzonej pasieki. Do najistotniejszych elementów intensywnej produkcji pasiecznej należą:

- stosowanie taniego i wielofunkcyjnego ula - taki ul umożliwia dalekie wędrówki, a nowoczesna gospodarka pasieczna musi być nastawiona na wielokierunkową produkcję i wykorzystywanie większej liczby pożytków, niż dotychczas.  Umożliwi to z pewnością zastosowanie uli wielokorpusowych, które stanowią standard wyposażenia nowoczesnych pasiek. Ich stosowanie pozwala na prowadzenie wielokierunkowej produkcji pasiecznej, wędrowanie z pszczołami w pełni sezonu na większe odległości oraz obniżenie pracochłonności.

-zwiększenie wydajności pracy - w pszczelarstwie przez wydajność pracy rozumiemy najczęściej liczbę rodzin pszczelich, jaką w sezonie pasiecznym obsługuje 1 pszczelarz. W Czechach, w pasiekach wzorcowych, 1 pszczelarz obsługuje 200 pni, w Niemczech od 300 do 400 pni, a w Polsce  przyjmuje się, że 1 pszczelarz może obsłużyć przeciętnie 120 pni. Skąd takie różnice? Przyczyn należy szukać przede wszystkim w organizacji pracy, konstrukcji ula i stosowanych technologiach. Ponadto pszczelarz nasz poświęca 10-13 roboczogodzin na 1 pień, a według opinii (Pidek 1987, Bornus 1990) uważa się, że w prowadzonej intensywnie pasiece stacjonarnej, nie powinno przeznaczać się więcej niż 6 rbh na 1 pień rocznie. Można więc stwierdzić, że posiadamy w kraju olbrzymie rezerwy w zakresie możliwości poprawy wydajności pracy.

- wzrost skali produkcji - zmiany związane z urynkowieniem gospodarki w Polsce wymuszają wzrost produkcji. Obecnie średnia wielkość pasieki w Polsce wynosi 20 pni. Natomiast wiadomo jest, że tylko prowadzenie 200 – 300 pniowej pasieki i produkowanie z pnia produktów pszczelich o wartości co najmniej 40 kg miodu, daje szansę na wypracowanie zysku. Pasieki mniejsze, 50 i 100 pniowe, mogą być rentowne jedynie jako pasieki przydomowe – przy zminimalizowanych kosztach produkcji oraz produkujące np. atrakcyjne cenowo miody odmianowe.

- prowadzenie intensywnej gospodarki wędrownej polegającej na podwożeniu pszczół w  sezonie pasiecznym na co najmniej 3-4 pożytki, także na pożytki znacznie oddalone.  Jakość i dostępność bazy pożytkowej leży przede wszystkim  w gestii pszczelarza, bo to  od niego zależy  z ilu pożytków pszczoły korzystają w sezonie. W Polsce jest nadal dokąd wędrować, i jest po co wędrować, gdyż podwiezienie pasieki na kilka kolejnych pożytków pozwala zwiększyć jej produkcję nawet kilkakrotnie. Taki system gospodarowania pozwala na osiąganie większej wydajności towarowej z pasieki.

- prowadzenie produkcji wielokierunkowej: produkcja miodu, pyłku, matek pszczelich, pakietów, odkładów, rodzin pszczelich, propolisu, wosku.

Intensyfikacja produkcji pasiecznej  poprzez pozyskiwanie obnóży pyłkowych jest jedną z dróg wprowadzania nowych kierunków produkcji w gospodarstwie pasiecznym. W warunkach klimatyczno-pożytkowych Polski, bez stosowania wyszukanych zabiegów, można zebrać  około 2,0 kg pyłku z pnia. Szacuje się, że obecnie pyłek pozyskiwany jest zaledwie w około 3% pasiek. Jednak zainteresowanie tą działalnością stale wzrasta, ponieważ pszczelarze coraz częściej upatrują w niej możliwość poprawy rentowności pasiek. Ponadto za wprowadzaniem tego kierunku produkcji przemawiają łatwość i jego niskie koszty wdrożenia, ponieważ stosowanie poławiaczy pyłku jest proste i tanie, a pyłek można stosunkowo łatwo sprzedać.

Produkcja i sprzedaż matek pszczelich, odkładów, pakietów czy rodzin pszczelich, a zatem handel pszczołami na pewno stanowi ważny element intensyfikacji produkcji pasiecznej. Obecnie ten rodzaj produkcji stopniowo rozwija się w polskich pasiekach, a sprzyja temu Krajowy Program Rozwoju Pszczelarstwa, w  ramach którego producenci ci mogą uzyskać pomoc finansową ze środków UE.

Produkcja odkładów jest ważnym i efektywnym elementem intensyfikacji produkcji pasiecznej i stanowi przyszłościowy kierunek produkcji pszczelarskiej. Celem tworzenia odkładów jest:

1 – powiększenie pasieki

2 – zapobieganie nastrojowi rojowemu

3 – podniesienie rentowności pasieki

4 – zasilanie rodzin macierzystych.

Produkcja propolisu – propolis (kit pszczeli) jest żywiczną substancją zbieraną przez pszczoły z pączków roślin i zużytkowaną przez nie w gnieździe. Kit pszczeli, z uwagi na liczne właściwości terapeutyczne, stanowi dobre uzupełnienie gamy oferowanych produktów i jest coraz częściej poszukiwany przez klientów.

W czasie intensyfikowania produkcji propolisu wykorzystuje się tendencję pszczół do zaklejania propolisem wszystkich otworów w ulu węższych niż 4,5 mm. Pobudzając pszczoły do gromadzenia propolisu najczęściej wykorzystuje się różnego typu powałki-kitołapki, zbudowane z trwałych i elastycznych  materiałów, odpornych na niskie temperatury. Kit pszczeli pozyskuje się poprzez zeskrobanie lub wykruszenie po uprzednim schłodzeniu całych powałek. W przeciętnych warunkach, przy zastosowaniu powałek można pozyskać średnio około 80 g propolisu z rodziny pszczelej.

Zagospodarowanie wosku - należy stwierdzić, iż wosk pszczeli jest produktem bardzo tanim. Aktualna cena około 10,00 zł za 1 kg  jest zbyt niska, aby zachęcała pszczelarzy do jego pozyskiwania. Taka jest bowiem światowa cena na wosk i nie można oczekiwać rychłego jej wzrostu. W takiej sytuacji większego znaczenia nabierają metody i sposoby takiego pozyskiwania i zagospodarowania tego surowca, które pozwalają uzyskać za niego godziwą cenę. Chodzi tutaj o przetopienie wosku na figurki, świeczki, wisiorki i temu podobne ozdóbki oraz różnego rodzaju pamiątki. W takiej formie wosk łatwiej jest sprzedać, uzyskując 3-5 krotnie więcej, niż wynosi cena hurtowa na ten surowiec. Nie bez znaczenia jest także marketingowe oddziaływanie galanterii woskowej na sprzedaż produktów pasiecznych bezpośrednio z pasieki.

- stałe podnoszenie kwalifikacji - pszczelarze stale muszą doskonalić swoje umiejętności,    zdobywać wiedzę, aby produkować miód i inne produkty pszczele najwyższej jakości.

Należy podkreślić, iż jest to podstawowy i niezbędny element intensyfikacji produkcji pasiecznej w ogóle.

- bezpośrednia sprzedaż produktów wytwarzanych we własnym gospodarstwie.

Dzisiaj, w warunkach gospodarki rynkowej, nie wystarczy tylko produkować, ale większą „sztuką” staje się sprzedaż produktów, dlatego też należy wprowadzić działania marketingowe we własnym gospodarstwie pasiecznym. Wprowadzenie koncepcji marketingowych do produkcji pasiecznej nie jest łatwe, biorąc pod uwagę tylko specyfikę tej działalności. Zatem marketing produktów pszczelich to takie postrzeganie gospodarstwa pasiecznego, przy którym najważniejsze są nie końcowe rezultaty, a satysfakcja konsumenta. Marketing produktów pszczelich to także zmiana sposobu myślenia, zmiana orientacji z produkcyjnej na „sprzedażową”, która opiera się na przekonaniu, że można wywołać popyt poprzez różne techniki sprzedaży i reklamę.

Ponadto ogromne możliwości pobudzania popytu na produkty pasieczne tkwią w sprzedaży bezpośredniej. Rozbudzenie zainteresowania tymi produktami poprzez bezpośredni kontakt producenta i konsumenta jest jedną z podstawowych dróg stymulowania popytu.

- stosowanie nowoczesnej gospodarki pasiecznej - nowe technologie w pszczelarstwie, to także nowoczesna gospodarka pasieczna, w której  przestrzegane są podstawowe zasady prowadzenia rodzin pszczelich. W obecnych warunkach gospodarowania można sformułować, sprawdzone w praktyce, następujące jej zalecenia:

1 - najważniejszym problemem w pszczelarstwie  jest obecnie zwalczanie warrozy.  Zatem główną zasadą zwalczania tej choroby jest używanie  takich  leków, które nie powodują strat pszczół i nie wpływają też ujemnie na ich wydajność miodową oraz nie przyczyniają się do zanieczyszczenia produktów pszczelich. Dotychczas  w zasadzie żaden z weterynaryjnych preparatów leczniczych (niezależnie od wyników badań laboratoryjnych) w warunkach terenowych nie daje gwarancji uzyskania 100% skuteczności, czyli nie zapewnia całkowitej eliminacji roztoczy z rodzin pszczelich. Wręcz przeciwnie, wieloletnie przeprowadzanie zabiegów  przeciw warrozowych,  związanych ze stosowaniem  substancji chemicznych,  zaowocowało pojawieniem się nowych problemów, rzutujących na obecny stan zdrowotny rodzin pszczelich i ich kondycję.

2 - gospodarkę pasieczną należy prowadzić na ramkach, których wymiary w korpusie gniazdowym i w magazynie miodowym są takie same. Ułatwia to utrzymanie higieny w gnieździe poprzez częstszą wymianę odbudowanych ramek z węzą,  prowadzenie rodzin w okresie rojowym oraz  wykonywanie wszelkich przeglądów rodzin.

3 - w rodzinach produkcyjnych należy obowiązkowo stosować kratę odgrodową, ponieważ używanie kraty ma następujące zalety:

-        dzięki niej w rodzinach skłonnych do rójki można ograniczyć poszukiwanie mateczników tylko do części gniazdowej ula,

- miodobranie jest łatwiejsze, gdyż nie przeszkadza czerw ani matka,

- w dowolnym czasie można pozyskiwać miody odmianowe,

- można pozyskiwać jasne plastry z miodem,

-    za pomocą kraty można dostosować wielkość gniazda do pożytku.

4 - podstawowe przesłanki osiągnięcia sukcesu w pszczelarstwie to: po pierwsze - takie prowadzenie rodzin, które uwzględnia cechy szczególne i wymagania każdej z nich oraz chroni je przed chorobami i zapewnia siłę na okres pożytkowy, a po drugie – uważne obserwowanie i trafne prognozowanie pożytku. Podstawy odpowiedniej siły rodziny na okres pożytkowy tworzy się w końcu lata poprzedniego roku, którego celem jest przygotowanie silnych i zdrowych rodzin do zimowli. W tym czasie pszczelarz powinien koniecznie:

- jeszcze przed podkarmianiem pszczół wybrakować słabe rodziny,

- zwęzić gniazda rodzin produkcyjnych, usuwając przy tym stare plastry

- dbać o higienę w gnieździe (wymienić plastry),

- chronić pszczoły przed warrozą (wykonać konieczne zabiegi lecznicze),

- dotrzymywać terminów dokarmiania pszczół na zimę,

5 - obecnie w pszczelarstwie celowym jest używanie ramek pracy. Jest to korzystne z wielu względów, ponieważ ramka pracy:

-  służy jako wskaźnik nastroju rojowego

-  wstrzymuje wejście rodziny w nastrój rojowy

-  służy jako pułapka dla roztoczy Varroa

- dzięki ramce pracy węza jest łatwiej odbudowywana i w odciąganych na niej plastrach jest mniej komórek trutowych.

6 – wpływ wieku matki na rodziny pszczele. Wśród wielu czynników wpływających na rodziny pszczele decydującą rolę odgrywa pochodzenie, wiek i stan fizjologiczny ich matek. Badania wykazują, że ok.50% matek żyje w rodzinach 2-3 lata i ginie w wyniku cichej wymiany, a 30% przeżywa dłużej niż 3 lata. Matka czerwi najobficiej w pierwszych dwóch latach swojego życia, a po dwóch latach czerwienia matki ilość nasienia w jej zbiorniczku nasiennym zmniejsza się średnio o 78%. Ponadto wyniki przeprowadzonych badań wskazują wyraźnie, że wymiana we właściwym czasie starych matek na młode pozwala:

- poprawić jakość rodzin pszczelich (ich siła wzrasta średnio o 33%),

- podnieść wydajność rodzin średnio o 32%,

- zmniejszyć pięciokrotnie liczbę rodzin, które się wyroiły,

- zmniejszyć straty rodzin podczas zimowli  2,5 raza,

- istotnie obniżyć stopień porażenia pszczół warrozą.

Wniosek: matki pszczele eksploatujemy najdłużej dwa lata.

W tym miejscu celowym wydaje przybliżenie zagadnień dotyczących hodowli matek pszczelich, a mianowicie:

a/ każdy pszczelarz powinien sam wychowywać matki na potrzeby własne oraz dlatego, żeby zrozumiał jak trudno pszczelarzowi-hodowcy dobrych matek spełnić oczekiwania nabywców.

b/ koszt wychowu 1 matki nieunasienionej  = 1 kg miodu, a unasienionej = 3 kg miodu.

c/ w hodowli matek dobrze jest wiedzieć o zjawisku heterozji - krzyżowanie różnych ras czy linii, którego efektem jest poprawa wartości cech użytkowych. Stąd po wprowadzeniu nowych (obcych ras) matek do pasieki nagle wzrasta liczba rekordzistek.

d/ wyniki oceny terenowej wskazują, że wprowadzenie do pasiek towarowych    czystorasowych matek wpływa na poprawę wydajności miodowej z pożytku głównego:

środkowoeuropejskiej o 34%, kaukaskiej o 27%  i carnica o 13%.

Wyniki terenowej oceny wskazują także, że największą wartość użytkową mają   mieszańce międzyrasowe linii carniki z kaukaskimi (matki kojarzone z trutniami pszczoły krajowej).

e/ stałe utrzymywanie tego samego materiału w pasiece doprowadza do chowu wsobnego i     spadku średniej wydajności, bo chów wsobny to występowanie rozstrzelonego czerwiu, większa podatność pszczół na choroby, gorsza wylęgowość czerwiu oraz skrócona długość życia pszczół.

f/ poddawanie matek (problem ponad czasowy):

Wymiana matek

Pszczelarz powinien w swoich rodzinach wymieniać matki co najmniej co 2 lata. Zabieg drogi ale opłacalny, bo młode matki: są bardziej witalne, skłonniejsze do intensywnego czerwienia, lepiej zimują, są lepszą gwarancją na budowanie silnych rodzin, które wykazują się wysoką produkcją i znacznie rzadziej wchodzą w nastrój rojowy. Wymianę matek w większym zakresie umożliwiają programy pomocowe ARR.  Brak wymiany matek to:

- wchodzenie rodzin w nastrój rojowy,

- mniejsza siła rodzin,

- większa podatność na choroby

- występowanie chowu wsobnego.

Istnieją jeszcze inne powody braku przekonania co do wymiany matek:

- brak przekonania co słuszności takiego działania,

- ocena korzyści wymiany dopiero w następnym sezonie,

- nieumiejętność znalezienia starej matki,

- niemożność zakupu w zaplanowanym terminie,

- wysoka cena.

Warunki skutecznego przyjęcia matki – należy przestrzegać następujących zasad:

1-wymieniać matki wyłącznie w rodzi których nie została zachwiana równowaga biologiczna, gdyż rodzina w nastroju rojowym bardzo trudno przyjmuje nową,

2-należy upewnić się czy rodzina na pewno nie ma matki lub odciągniętych   mateczników,

3-pamiętać, że młode pszczoły chętniej przyjmują nową matkę niż stare,

4-nigdy nie poddawać matki nieunasienionej do rodziny, której zabrano matkę czerwiącą,

5-poddawać nową matkę w klateczce możliwie blisko czerwiu, pomiędzy plastrami z młodym czerwiem, ma ona największą szansę spotkania się z karmicielkami zaraz po wyjściu z klateczki

6-badania potwierdzają, że rodzaj klateczki do poddawania matek nie odgrywa istotnej różnicy. Podobnie nie stwierdzono istotnych różnic  między poddawaniem matek w klateczkach z pszczołami lub bez nich.

7-podkarmianie rodziny sprzyja rozchodzeniu się feromonów produkowanych przez nową matkę, zwiększając prawdopodobieństwo jej przyjęcia. Jednak nieostrożna podkarmianie, poprzez wywołanie rabunku, może przynieść skutek odwrotny.

8-termin wymiany matek – zwykle matki należy wymienić do połowy lipca, później są mniej   chętniej przyjmowane. Skutecznie też można poddawać matki później: po zakarmieniu na ¾ lub  późno w sezonie – wrzesień, październik – okazało się, że pszczoły wtedy chętnie przyjmują  matki, zatem nie należy bać się późnych terminów wymiany.

Wyszukiwanie matek:

- matki nie znakowane wyszukać jest trudno, dlatego należy znakować je  także w czasie sezonu, przy okazji przeglądu rodziny, oraz wczesną  wiosną, kiedy rodziny są jeszcze słabsze,

- przy wyszukiwaniu stosujemy mało dymu,

- główną uwagę zwracamy na plastry z czerwiem otwartym,

-  plastry oglądamy dokładnie z obu stron,

-  gniazdo przeszukujemy najwyżej dwa razy.

Zasady poddawania:

- brak jest 100% sposobu poddawania - przyjmuje się średnio 20% strat matek niemal przy    każdym poddawaniu, często straty są większe zwłaszcza w okresie bezpożytkowym  nawet 30% i więcej.

- poddajemy raczej  matki unasiennione zamiast matek nieunasiennionych, albo matecznik bowiem trudno jest do rodziny z czerwiąca matką poddac matkę nieunasienioną

- najlepiej w czasie pożytku, po zakarmieniu na ¾ lub później

-  zawsze w klateczce

- bardzo dobry jest kołpak (na wygryzający się czerw)

- cenne matki poddajemy tylko do odkładów

- niemieccy pszczelarze-praktycy wskazują, iż najlepiej poddawać matki jesienią razem z

odkładem (rodzinę, w której ma być wymieniona matka osierocić na 1-2 godz. następnie  poddać odkład z matką i zostawić na kilka dni),

Uniwersalna metoda poddawania matek pszczelich.

Jedna z najczęściej stosowanych, łatwa i w miarę skuteczna. Można ja stosować poddając matki nieunasienione jak i unasienione naturalnie i sztucznie:

- po 3-5 godz od osierocenia rodziny, w środek gniazda, między plastry z czerwiem należy umieścić klateczkę z matką zamkniętą na głucho, koniecznie ciastem do dołu. Klateczkę umieszczamy – najlepiej na dolnej beleczce plastra, w pozycji poziomej. Zawieszenie między plastrami w uliczce jest czasem niebezpieczne – duża ilość pszczół obsiadająca klateczkę może spowodować przegrzanie, a nawet „zaparzenie” matki. Ważne jest też zapewnienie swobodnego dostępu pszczół do otworów klateczki – karmienie matki.

- przez 3 dni nie zaglądamy do rodziny,

- po 3 dniach dokładnie niszczymy mateczniki i odblokowujemy komorę pokarmową

- nie wcześniej jak po 5 dniach sprawdzamy przyjęcie matki i usuwamy ewentualne mateczniki. Warto pamiętać, że podczas tego sprawdzania mogą być jeszcze mateczniki ratunkowe, co wcale nie musi oznaczać braku matki.

Wniosek – nie ma całkowicie skutecznych metod poddawania matek. Przestrzeganie podstawowych zasad, wybór optymalnego terminu, a przede wszystkim poddawanie wartościowych matek może sprzyjać dużej skuteczności wykonywanego zabiegu. Ta sama rodzina w jednym wypadku może chętnie przyjąć matkę, w innym zaś przywitać ją wrogo. Rozpoznanie w jakim stanie fizjologicznym znajduje się rodzina i stworzenie w niej warunków sprzyjających przyjęciu matki – to jedno z podstawowych umiejętności w racjonalnym pszczelarstwie.

- sterowanie rozwojem rodziny pszczelej:

1 - baza pożytkowa - osiągnięcie wysokiej produkcji miodu to podstawowy cel każdego pszczelarza. Do realizacji tego celu niezbędne jest uzyskanie silnych rodzin oraz utrzymanie ich siły i nadanie właściwej struktury na czas pożytku. Właściwe dopasowanie siły rodziny do pożytków wymaga dobrej znajomości biologii pszczół, wyposażenia w sprzęt, znajomości kwitnienia i wydajności miodowej wykorzystywanych roślin pożytkowych oraz zapotrzebowania na pokarm każdej rodziny pszczelej do naturalnego jej rozwoju.  Pszczelarz powinien więc zgrać wszystkie wymienione czynniki, bo od tego zależy wynik produkcyjny rodziny pszczelej.

2 - zabiegi technologiczne - zamierzone przez pszczelarza efekty pozwolą osiągnąć odpowiednio dobrane i terminowo wykonane prace pasieczne:

- wiosną przed pierwszym oblotem należy oczyścić dennice, uzupełnić ewentualny brak zapasu oraz dostosować wielkość gniazda do siły rodziny – czynności te przyspieszają wiosenny rozwój rodzin pszczelich,

- w maju, gdy pszczoły rozpoczynają wypacać wosk należy podać im ramki z węzą, a w miarę powiększania się siły rodziny powiększać systematycznie gniazdo i miodnię,

-w maju i w czerwcu szczególnie pilnować, aby pszczoły nie wchodziły w nastrój rojowy stosując zabiegi przeciw rojowe,

- aby w pełni wykorzystać możliwości produkcyjne swojej pasieki należy zadbać o ciągłość pożytku poprzez prowadzenie gospodarki wędrownej,

- miód odbierać rodzinom w odpowiednim czasie – dojrzały,

- po ostatnim miodobraniu pamiętać o zwalczaniu warrozy,

- w porę dokarmić pszczoły na zimę

- kontrolować nasilenie występowania chorób w pasiece i w odpowiednim czasie stosować zabiegi lecznicze.

3 - metody przyspieszania rozwoju rodzin wiosną - pełnych efektów przyspieszania rozwoju można oczekiwać tylko wówczas, gdy rodziny są silne, zdrowe i zaopatrzone w odpowiedniej ilości w zapasy miodu i pyłku. Kwiecień jest miesiącem, w którym pobudza się rodziny do intensywnego rozwoju. Stosujemy następujące metody:

- odsklepianie plastrów – metoda ta ma swoich przeciwników. Uważają oni, że w ten sposób następuje rozprzestrzenianie się nosemozy. Jednak w rodzinach o dobrej kondycji po zimowli odsklepianie plastów z zapasem sprzyja rozwojowi rodziny.

- przestawianie czerwiu – przestawianie plastrów z czerwiem (odwracanie zaczerwionych plastrów o 180 ^o ) zmusza pszczoły do szybkiego zagospodarowania i zaczerwienia wszystkich części plastrów.  Przez to zwiększa się powierzchnia czerwiu, przy tej samej objętości gniazda, które pszczoły muszą ogrzać.

- podkarmianie stymulacyjne – podkarmia się najczęściej syropem lub ciastem drożdżowo-cukrowym, które może być uzupełnione dodatkiem pyłku stanowiącego pokarm białkowy.

Lucyna Palicka
Luty 2010
WODR w Poznaniu
SPD