21 stycznia 2016

Od cielaka do przeżuwacza

Przygotowane przez

Z hodowlanego punktu widzenia odchów cieląt można podzielić na pięć etapów żywieniowych:

  1. Rozwój jelita cienkiego i mięśniówki żwacza – pierwsze 3 miesiące życia.
  2. Rozwój tkanki gruczołu mlekowego i układu rozrodczego – od 3 do 9 miesiąca życia.
  3. Osiąganie wyrostowości i wagi – od 9 do 15 miesiąca życia.
  4. Zacielanie i ciąża – od 15 do 2 miesiąca życia.
  5. Żywienie jak w zasuszaniu do porodu – od 21 do 24 miesiąca.

Piąty etap jest najważniejszym dla odchowu cielęcia. Dla zapewnienia syntezy odpowiednich przeciwciał siary, charakterystycznych dla danego środowiska, konieczne jest także odpowiednio wczesne umieszczenie krowy w porodówce.

Pierwszy etap żywienia to najtrudniejszy okres w odchowie cieląt. Bezcennym pokarmem jaki dostaje cielę najpóźniej do trzech godzin po wycieleniu jest siara, która wypełnia przewód, oczyszcza go ze smółki i dostarcza przeciwciała będące jedyną ochroną przed patogenami. Jest to szczególnie ważne ze względu na to, że cielęta rodzą się bez wrodzonej odporności – dopiero w wieku 4 tygodni kształtuje się własny układ odpornościowy. Aby pokryć zapotrzebowanie na immunoglobuliny, cielak powinien wypić około 4 litrów dobrej siary w pierwszej dobie życia, co wiąże się ze zmniejszającą wartością pokarmową wraz z kolejnymi godzinami, a także z pogarszającym się wchłanianiem przeciwciał z upływem czasu (ulegają trawieniu).

Zagrożenia związane z pierwszym etapem odchowu sprowadzają się przede wszystkim do biegunek i zapalenia płuc (szacuje się ok. 50% upadków). Bezpośrednią przyczyną biegunki są bakterie, wirusy i pierwotniaki, również stres, warunki środowiskowe oraz błędy żywieniowe:

  • nieprawidłowe odpajanie siarą – pokarm dostaje się do nierozwiniętego żwacza,
  • zbyt duże dawki jednorazowe pasz płynnych,
  • skarmianie nadkwaszonego i zimnego mleka,
  • niska jakość preparatów mlekozastępczych.

Biegunki prowadzą do odwodnienia cieląt, a węglowodany, aminokwasy i inne składniki przechodzą przez przewód pokarmowy i zostają wydalone zamiast wykorzystania ich przez organizm. Jednocześnie tkanki wytwarzają znaczne ilości kwasów, które w wyniku upośledzenia pracy nerek w czasie biegunek nie mogą być usunięte z organizmu, powodując uszkodzenie jelita cienkiego i innych organów. W konsekwencji prowadzi to do tego, że u około 30% wyleczonych z biegunki cieląt, choroba ta pozostawia po sobie ślad w postaci niższej wydajności.

Kolejnym schorzeniem zagrażającym cielętom jest zapalenie płuc, na które cielęta najbardziej narażone są od 2 tygodnia do 3 miesiąca życia, szczególnie w okresie zaprzestania podawania pasz płynnych. Najczęstszą  przyczyną jest złej jakości siara, za późne jej podanie lub za mała ilość, co skutkuje niewykształceniem odporności siarowej. Pośredni wpływ mają również nieodpowiednie warunki środowiskowe (duża wilgotność, nadmierne stężenie amoniaku, brud w kojcach, duże zagęszczenie, przeciągi).

Wyjątkowa wrażliwość cieląt w pierwszym okresie życia związana jest ze specyfiką funkcjonowania przewodu pokarmowego. Trawienie pasz płynnych odbywa się w trawieńcu, a przede wszystkim w jelicie cienkim. Przez pierwsze dwa tygodnie życia pod wpływem siary i zawartym w niej hormonom, immunoglobulinom, aktywnym peptydom i innym składnikom, ten odcinek przewodu pokarmowego ulega najbardziej dynamicznemu rozwojowi:

  • wzrasta masa i długość jelit,
  • wzrasta wysokość kosmków i głębokość krypt jelitowych,
  • wzrasta sekrecja enzymów trawiennych,
  • następuje rozwój funkcji motorycznych jelit.

Stopniowe wprowadzanie pasz stałych już od drugiego tygodnia wpływa na zmianę funkcjonowania jelita cienkiego poprzez skrócenie kosmków jelitowych, wzrost głębokości krypt, zmianę motoryki jelit oraz inicjowanie sekrecji kolejnych enzymów trawiennych. Obecność pasz stałych w żwaczu wpływa także korzystnie na przyspieszenie zasiedlania mikroflory w żwaczu, jego rozwój i podjęcie trawienia pasz objętościowych. To za sprawą pasz stałych dochodzi do rozwoju pojemności żwacza, jego mięśniówki oraz brodawek żwaczowych, a procesy fermentacji skrobi do lotnych kwasów propionowych i masłowych są stymulatorami wzrostu kosmków żwaczowych i błony śluzowej przedżołądków. Procesy te mają za zadanie przygotowanie przewodu pokarmowego do wykorzystania pasz objętościowych oraz zaprzestania podawania pasz płynnych (w 6-7 tygodniu, gdyż zanika fałd tworzący rynienkę). W rezultacie następuje zmiana cielaka w przeżuwacza, cielę podwaja swoją masę urodzeniową z ok. 45 kg do 90 kg.

Następne etapy żywieniowe – 2, 3 i 4, trwające po 180 dni nie powinny przysparzać większych problemów, a uzyskane poniżej przedstawione masy ciała na koniec każdego etapu żywienia mogą stanowić kontrolę poprawności ich odżywiania.

Etap żywienia Masa ciała Wiek
I (3 miesiące) 45-90 kg ±10 kg 3 miesiące
II (6 miesięcy) 90-180 kg ±20 kg 9 miesięcy
III (6 miesięcy) 200-400 kg ±30 kg 15 miesięcy
IV (6 miesięcy) 400-480 kg ±20 kg 21 miesięcy
V (3 miesiące) 480-580 kg ±10 kg 24 miesiące

Zmiany żywienia zgodnie z przedstawionymi terminami gwarantują dobry stan zdrowia, niską śmiertelność, niski koszt odchowu, wczesny wiek pierwszego wycielenia, wyższą wydajność w trakcie laktacji, a w rezultacie większą opłacalność hodowli i produkcji mleka.

Czytany 6010 razy Ostatnio zmieniany 21 stycznia 2016

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.