Producenci mleka przygotowują się do zniesienia kwotowania białego surowca. Decyzja już zapadła, ma to nastąpić 01.04.2015 roku. Będzie to niełatwy okres dla właścicieli stad bydła mlecznego. Rolnicy, którzy chcą sprostać konkurencji zaczęli wcześniej inwestować. Wykorzystują dobrą koniunkturę w produkcji mleka i decydują się na powiększenie stada krów, rozbudowę bądź budowę nowych obór, na zakup maszyn, urządzeń itp. Są to duże wydatki, powinny być jednak rentowne, i w ciągu kilku lat pozwolą na osiągnięcie dobrych wskaźników produkcyjnych.
Zmiany czekają również przemysł przetwórczy, są mleczarnie dostatecznie uzbrojone, z nowoczesnym parkiem maszynowym. Firmy te inwestowały w potencjał produkcyjny, pomagały także swoim rolnikom rozwijać produkcję mleka. Duże i małe mleczarnie muszą też poszukiwać innych dróg by sprostać konkurencji europejskiej, same, przemyślane inwestycje nie wystarczą. Dlatego zmuszone są podejmować decyzje o połączeniach, które przynieść powinny ich wzmocnienie oraz optymalizację kosztów produkcji. Konsolidacja to konieczność dla branży mleczarskiej w nadchodzącym okresie po likwidacji kwotowania produkcji mleka. Mniejsze mleczarnie jeżeli nadal chcą funkcjonować muszą znaleźć swoją niszę i produkować na potrzeby regionalne lub podjąć tworzenie nowych artykułów na polski rynek.
Aby wzmocnić swoją pozycje na rynku krajowym i sprostać konkurencji europejskiej niektóre mleczarnie wprowadzają ciekawe rozwiązania. Przykładem takim może być Spółdzielnia Mleczarska Spomlek z Radzynia Podlaskiego, w której z inicjatywy Zarządu i Rady Nadzorczej w 2011r. uruchomiony został program ,, Zdrowa krowa” a następnie jako pierwszy w kraju program kazeinowy od kwietnia 2014 roku. ,,Zdrowa krowa” obejmował zagadnienia związane z poprawą zdrowia bydła mlecznego, podnoszenia kwalifikacji rolników , upowszechniania najnowszych osiągnięć naukowych w zakresie hodowli bydła mlecznego i produkcji mleka oraz ich ekonomiki. Program kazeinowy to działanie związane z zastosowaniem premii w wysokości 5 groszy do 1 litra mleka, dla rolników, którzy dostarczyli biały surowiec o najwyższej zawartość frakcji białka kazeinowego.
Zawartość kazeiny w mleku wpływa na zmniejszenie normy, a tym samym na zwiększenie przydatności technologicznej mleka przeznaczonego do produkcji nie tylko serów dojrzewających, ale i twarogowych. Zasadność tego programu to nie tylko podniesienie wydajności produkcji w zakładzie i poprawa konkurencyjności, ale zyski, którymi Spółdzielnia podzieli się ze swoimi członkami. Zawartość białka kazeinowego w znacznym stopniu zależy od hodowców i producentów mleka. Nic tak nie mobilizuje człowieka do działań jak dodatkowe premie, które są w jego zasięgu. Genetyka, żywienie, a w szczególności stan zdrowotny wysokowydajnych krów mają wpływ na poziom kazeiny pozyskiwanego surowca. Przykładowo, przy chorobie gruczołu mlekowego z powiększoną liczbą komórek somatycznych ogólna zawartość białka jest prawie niezmieniona a niekiedy lekko podwyższona. Zatem za białko w takim surowcu należy zapłacić normalną cenę. Tymczasem w mleku mastitisowym zmienione są proporcje poszczególnych białek : zawartość kazeiny jest znacznie niższa, natomiast białek serwatkowych podwyższona. Skutkuje to zmniejszonym wydatkiem sera, wpływa też niekorzystnie na wszystkie etapy procesu technologicznego. Zawartość suchej masy beztłuszczowej w skrajnych przypadkach może być nawet o 20% mniejsza niż w serach produkowanych z mleka dobrej jakości higieniczno-sanitarnej. Z surowca pochodzącego od chorych zwierząt niemożliwym jest uzyskanie odpowiedniej wydajności, jakości sensorycznej oraz stabilności przechowalniczej.
Zastosowanie premiowania kazeinowego na szeroką skalę przyniosłoby ogromne korzyści dla przetwórstwa mleka, gospodarstw rolnych a także nieświadomych konsumentów. Pośrednio można będzie ograniczyć choroby gruczołu mlekowego, które przynoszą miliardowe straty w skali kraju. Na koszty związane z mastitis składają się : leczenie antybiotykowe, dodatkowa obsługa, pozaklasowe mleko, pogorszenie jego jakości (np. wzrost LKS), zwiększenie wskaźnika brakowania zwierząt oraz spadek wydajności mlecznej. Inny koszt, który jest wynikiem wystąpienia mastitis, to pogorszenie wyników rozrodu. Istnieje wyraźna korelacja pomiędzy zdrowiem gruczołu mlekowego a płodnością krów w laktacji.
Jerzy Mikołajczak
WODR Poznań