Schładzanie mleka , ze względu na bezpośredni wpływ na jego jakość jest niezmiennie od lat jednym z najważniejszych etapów produkcji tego surowca .Dobrze schłodzone mleko w gospodarstwie to odpowiedni surowiec dla mleczarni, producenta przetworów mlecznych oraz wymierne korzyści ekonomiczne rolnika utrzymującego stado krów mlecznych. Proces ten ma dwa główne cele : zahamowanie rozwoju bakterii powodujących obniżenie jakości mleka oraz przedłużenie czasu przechowywania mleka w gospodarstwie. Surowiec, który po udoju ma temperaturę ok. 35 ^o C , powinien być szybko schłodzony do temperatury nie wyższej niż 8⁰C w przypadku codziennego odbioru ,lub nie wyższej niż 6⁰C w przypadku rzadszego  .Z różnych względów rolnik nie ma możliwości codziennej dostawy mleka ,musi  chłodzić je i  przechowywać, ponosząc koszty.

Oziębianie i przechowywanie mleka w gospodarstwie można przeprowadzać kilkoma sposobami ,przykładowo schładzalniki konwiowe (które nie polecam ) spotykane w małych gospodarstwach m. in. ze względu na stosunkowo niską cenę. Posiadają jednak szereg wad wynikających z :

- dużej  energochłonności, nawet 2-3 krotnie większej niż schładzalników zbiornikowych.

- niedoskonałości procesu chłodzenia : zużywanie dużej ilości wody.

- uciążliwości obsługi – brak mieszadła wymusza ręczne mieszanie mleka.

Alternatywnym sposobem schładzania mleka w małych i średnich gospodarstwach jest stosowanie urządzeń ze zbiornikami przewoźnymi. Cechują się możliwością oziębiania większej ilości mleka ,dużą szybkością jego schładzania oraz  mniejszym zużyciem energii elektrycznej, w porównaniu do rozwiązań konwiowych. W większych gospodarstwach oziębianie  realizowane jest najczęściej  przez  stacjonarne schładzalniki zbiornikowe. Ich stosowanie pozwala na produkcję mleka o najwyższej jakości. Bogata oferta rynkowa obejmuje szeroką gamę schładzalników w zależności od :

- pojemności

- kształtu

- liczby dojów (2 , 4 lub 6 )

- czasu chłodzenia

Spotykamy również schładzalniki z wyposażeniem dodatkowym ,czyli systemy chłodzenia. W brew pozorom zakup urządzenia nie jest łatwy i nie zależy głównie od zasobności portfela. Przy zakupie trzeba odpowiedzieć na kilka podstawowych pytań; 

Jaką ilość mleka chcemy dziennie schłodzić ?.Z ilu dojów będziemy przechowywać mleko?

Czas doju ?.Plany zwiększania stada ?

Bardziej szczegółowe pytania dotyczą m in. możliwości  zapewnienia ciągłej dostępności energii elektrycznej i wody niezbędnej dla zautomatyzowanych systemów schładzania mleka, jeśli tak to jaki ?i po jakim czasie zwrócą się koszty tej inwestycji .Z pewnością można kupić tańszy schładzalnik używany, jednak żeby pochodził z wiarygodnego źródła ,miał odpowiedni certyfikat oraz gwarancje. Wydajność schładzalników do mleka można zwiększyć, stosując obok agregatu chłodniczego system odzysku ciepła. Mleko gromadzi w sobie duże ilości energii cieplnej. Odzyskanie jej może przynieść znaczne oszczędności energii elektrycznej i cieplnej. Przy schładzaniu wstępnym mleko z udoju trafia do schładzalnika poprzez wymiennik ciepła (oziębiacz ) . Zadaniem oziębiacza jest odprowadzanie ciepła z mleka , które wykorzystywane jest do podgrzewania wody . Temperatura mleka jest w ten sposób obniżana bezpośrednio po doju o 3 – 4 ^o C więcej od temperatury wody chłodzącej.(wodociągowa ok.14 ^o C ).Dzięki niższej temperaturze mleka na wejściu ,schładzalnik pobiera mniej energii do dalszego schładzania oraz do utrzymania stałej , niskiej , temperatury przechowywania mleka Przy pozyskiwaniu około 1200  l. mleka dziennie w gospodarstwie , dzięki wstępnemu oziębianiu zużycie energii elektrycznej przez agregat chłodniczy zmniejszyło się  w ciągu dnia o 4 – 5 k W h. w zależności od temperatury na zewnątrz. Natomiast  do zbiornika chłodzącego mleko wpłynęło o temperaturze ok.18 – 19 ^o C. Bez wymiennika płytowego była to temperatura ok.30 ^o C. Dzięki powyższemu systemowi oziębianie mleka w schładzalniku do temperatury 4 ^o C skróciło się o 1,5 godziny co ma istotny wpływ na rozmnażanie się drobnoustrojów.

Wodę skierowano do zbiornika w oborze, z którego płynie do otwartego poidła. Temperatura wody w poidle wynosi 19–20 ^o C ,którą krowy chętniej piją aniżeli z pozostałych miskowych  z zimną wodą wodociągową 13-14^o C. Samo schłodzenie dużej ilości mleka oraz zapewnienie niskiej temperatury przechowywania nie jest już problemem .Ważne żeby były oszczędne pod względem zużycia energii, wody, wyzwalały maksymalną ilość ciepła zgromadzonego w mleku, były bezpieczne i przyjazne dla środowiska. 

.

Jerzy  Mikołajczak

WODR Poznań