W Pałacu w Tłokini Kościelnej koło Kalisza odbyła się 20 września 2019 r. konferencja przeznaczona dla producentów warzyw pod osłonami.

Rejon Kalisza jest największym w kraju zagłębiem produkcji pomidorów szklarniowych, dlatego też pracownicy Wielkopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Poznaniu, z Powiatowego Zespołu Doradztwa Rolniczego nr 7 z siedzibą w Marszewie, którzy na co dzień pracują na terenie powiatu kaliskiego, angażują się w tematy ogrodnicze, upowszechniając najnowsze rozwiązania technologiczne, w tym profilaktykę chorób roślin, a także aktualne zagadnienia prawne.

W konferencji uczestniczyli przedstawiciele firm: Rijk Zwaan Polska, Yara Poland i Grodan.

Stanisław Zabarski – główny specjalista, koordynator zespołu w powiecie kaliskim omówił wybrane zagadnienia dotyczące ochrony warzyw pod osłonami.

Przypomniał ogrodnikom o obowiązku prowadzenia na bieżąco ewidencji zabiegów ochrony roślin. Ważnym aspektem jest stosowanie preparatów zarejestrowanych w Polsce i dopuszczonych do obrotu. Spotyka się nielegalny przywóz z zagranicy i handel pestycydami, co w przypadku kontroli pozostałości w roślinach może narazić producentów na przykre konsekwencje. Trzeba na bieżąco śledzić aktualną listę, ponieważ wiele środków zostaje wycofywanych, a także pojawiają się nowe lub też te znajdujące się w obrocie uzyskują rozszerzenie stosowania na inne rośliny.

Kolejnym, bardzo ważnym zagadnieniem jest profilaktyka chorób roślin. W tym celu należy bezwzględnie przestrzegać zasad higieny pracy w obiektach pod osłonami, w których szczególnie szybko następuje ekspansja porażenia roślin przez patogeny. Przed wejściem do szklarni czy tunelu foliowego powinny być maty zawsze nasączone środkami do dezynfekcji. Oprócz wymiennych ubrań ochronnych i odkażania rąk warto zastosować system przypisania nożyka do pielęgnacji – tylko jednemu rzędowi roślin. W jednym z wyróżniających się gospodarstw, na słupach konstrukcyjnych przy ciągach komunikacyjnych założono magnesy, do których mocowane są nożyki z oznaczonym numerem rzędu. To proste rozwiązanie znacznie ogranicza możliwość przenoszenia groźnych chorób, głównie wirusowych.

Stanisław Zabarski – główny specjalista, koordynator zespołu w powiecie kaliskim

Stanisław Zabarski podkreślił bardzo dobrą współpracę z Kliniką Chorób Roślin i Bankiem Patogenów Instytutu Ochrony Roślin – Państwowego Instytutu Badawczego w Poznaniu, która jest jedyną taką jednostką w Polsce. Kierownikiem kliniki jest dr hab. Natasza Borodynko-Filas, prof. nadzw. IOR-PIB, która wraz z personelem chętnie udziela konsultacji i porad związanych z trudnymi problemami z zakresu ochrony roślin przed patogenami. Klinika świadczy usługi producentom rolnym z zakresu:

• identyfikacji patogenów wywołujących choroby wirusowe, bakteryjne i grzybowe, a także fitoplazm, na roślinach warzywnych i rolniczych, z zastosowaniem metod: biologicznej, serologicznej i molekularnej;
• zróżnicowania populacji patogenów w aspekcie doskonalenia ich diagnostyki oraz na potrzeby hodowli odpornościowej;
• badania skuteczności działania środków do ograniczania występowania patogenów roślin w pomieszczeniach zamkniętych oraz środków do odkażania powierzchni i narzędzi.

W uprawie pomidorów największym problemem w ostatnich latach był wirus mozaiki pepino, z którym poradzono sobie poprzez zastosowanie ochrony krzyżowej z wykorzystaniem szczepionki zawierającej łagodny izolat wirusa. Pamiętać jednak należy, że po szczepieniu pomidorów rośliny mogą chorować, nie mniej objawy powinny być dużo bardziej łagodne niż w przypadku naturalnej infekcji. Od dwóch lat do kliniki docierają informacje o nowym wirusie, który pojawił się najpierw w Meksyku, później w Kalifornii, a obecnie jest już w Europie Zachodniej (w Niemczech, Francji) – Tomato brown rugose fruit virus (ToBRFV). Jest to wirus z tego samego rodzaju co wirus mozaiki tytoniu i tak samo niebezpieczny, ponieważ bardzo trudno go zwalczyć. Jest przy tym odporny na bardzo wysokie temperatury sterylizacji. Wirus powoduje objawy na owocach mylone często z wirusem mozaiki pepino bądź wirusem brązowej plamistości pomidora.

W uprawie ogórków bardzo duże znaczenie ma w ostatnich latach wirus zielonej mozaiki ogórka (Cucumber green mottle mosaic virus), z tego samego rodzaju co ToBRFV, wymagający specjalnego programu do odkażania. Wirus powoduje bardzo silne mozaiki zarówno na liściach, jak i na owocach, szczególnie na owocach krótkich. Przenosi się bardzo łatwo w sposób mechaniczny z rośliny na roślinę w trakcie zabiegów pielęgnacyjnych. Największym zagrożeniem są nasiona ogórka, z którymi wirus może przenosić się nawet w 100%.

Z kolei rośliny ozdobne (ale również pomidory) są infekowane przez wirusa brązowej plamistości pomidora (Tomato spotted wilt virus, TSWV). Wirus ten poraża ponad 1 000 gatunków roślin. W Polsce masowo występuje w uprawach tytoniu w okolicach Lublina. Jest on obiektem kwarantannowym!

W uprawie warzyw problemem są ciągle bakterie oraz grzyby powodujące zamieranie korzeni, więdnięcie roślin, a w efekcie końcowym ich zamieranie oraz znaczny spadek plonu. Niestety ciągle nie ma preparatów chemicznych pozwalających na ochronę upraw przed chorobami wirusowymi i bakteryjnymi. Dlatego niezmiernie ważna jest profilaktyka obejmująca przede wszystkim higienę, odkażanie, wymianę mat, używanie materiału kwalifikowanego, pochodzącego ze sprawdzonego źródła.

Klinika Chorób Roślin i Bank Patogenów mieszczą się w Instytucie Ochrony Roślin – Państwowym Instytucie Badawczym w Poznaniu przy ul. Węgorka 20. Próbki do badań można dostarczyć samemu bądź przesłać pocztą kurierską od poniedziałku do piątku w godzinach od 7.30 do 15.00. Koszt jednej analizy wynosi 200 zł plus VAT, badania próbek gleby w kierunku występowania wybranych grzybów to koszt 300 zł plus VAT.

Krzysztof Banaszak z Rijk Zwaan Polska przedstawił charakterystykę nowej odmiany pomidora malinowego do upraw całorocznych o nazwie Kawaguchi RZ F1.

Kawaguchi RZ F1 nadaje się do wczesnych nasadzeń od połowy grudnia i charakteryzuje się bardzo dobrym wiązaniem przy niedoborach światła. Odmiana ta tworzy bardzo smaczne owoce w przedziale 160-180 g z mocną szypułką i połyskiem. Najważniejszą jej cechą jest brak tendencji do suchej wierzchołkowej zgnilizny owoców. Ze względu na otwarty pokrój rośliny firma Rijk Zwaan Polska zaleca szczepienie tej odmiany na podkładce Suzuka RZ F1. Osoby biorące udział w konferencji bardzo wysoko oceniły walory smakowe Kawaguchi RZ F1 – w porównaniu do innych odmian pomidorów malinowych.

Nowe odmiany pomidorów malinowych, w tym Kawaguchi RZ F1

Uczestnicy konferencji mogli również zapoznać się z szerszą ofertą odmianową firmy Rijk Zwaan Polska. Z grupy ogórków szklarniowych do nasadzeń od połowy grudnia zostały przedstawione odmiany: Media RZ, Mewa RZ, Meleas RZ oraz Medora RZ, a do nasadzeń od połowy lutego odmiana Melaneza RZ, która jest nową odmianą w kolekcji firmy.

Odmiana Media RZ wyróżnia się dużą siłą wzrostu i umiarkowaną regeneracją. Jest to uniwersalna odmiana do uprawy w systemie opuszczanym i „na parasol” nadająca się do wszystkich rodzajów obiektów. Owoce o długości 20-24 cm są intensywnie zielone, żebrowane i mają wyjątkowy smak.

Meleas RZ tworzy rośliny o umiarkowanej sile wzrostu i umiarkowanej regeneracji. Nadaje się do wszystkich rodzajów obiektów i systemów uprawy. Odmiana charakteryzuje się bardzo wysokim plonowaniem. Cechą wyróżniającą odmianę Meleas RZ są intensywnie zielone owoce bez tendencji do jaśnienia. Długość owoców wynosi 20-24 cm i są one wyjątkowo ciężkie dzięki małej komorze nasiennej.

Medora RZ to wyjątkowa odmiana o owocach nieprzerastających na długość. Owoce są intensywnie żebrowane i mają długość 18-22 cm. Odmiana jest mało pracochłonna, zalecana do uprawy od połowy stycznia. Roślina o umiarkowanej sile wzrostu nadaje się do uprawy „na parasol” i w systemie opuszczanym.

W asortymencie ogórków partenokarpicznych sprawdzonymi odmianami są: Kybra RZ oraz Lenara RZ. Nową odmianą, która w tym sezonie zyskała dużą popularność, jest odmiana Cantara RZ o jasno zielonych owocach, wyrównanym wzroście rośliny i ograniczonych pędach bocznych, co zmniejsza pracochłonność.

Odmiany pomidora gronowego oferowane przez firmę Rijk Zwaan Polska to: Endeavour RZ, której zaletą jest tworzenie bardzo wyrównanych owoców, stabilny plon i wczesność, oraz Santiana RZ, która jest nowością w tym sezonie. Odmiana tworzy owoce o średniej masie 170 g. Charakteryzuje się wysokim plonem i tolerancją na mączniaka prawdziwego.

Sprawdzonym pomidorem mięsistym oferowanym w segmencie 200-260 g jest Securitas RZ – odmiana wysoce tolerancyjna na niedobory światła, o otwartym pokroju rośliny, wczesnym i stabilnym plonie oraz odporności na mączniaka prawdziwego. Ze względu na wysoką trwałość pozbiorczą odmiana idealnie nadaje się na eksport, a wyrównane owoce w gronie pozwalają oszczędzić czas pracy przy sortowaniu. Natomiast jako nowość w segmencie pomidora mięsistego została opisana odmiana Kivu RZ o wysokim potencjale plonowania. Daje mocne, generatywne rośliny z dużymi owocami, głównie w segmencie BBB (260-280 g) przez cały okres uprawy. Odmiana, polecana do wczesnych terminów nasadzeń, wyróżnia się wysoką zdrowotnością oraz tolerancją na mączniaka prawdziwego.

W kolejnym punkcie konferencji Stanisław Zabarski omówił aktualne zagadnienia dotyczące postępowania z odpadami w gospodarstwach rolnych.

W wyniku prowadzenia działalności rolniczej często powstają odpady, które nie są odpadami komunalnymi i powinny być przedmiotem ewidencji odpadów.

Prelegent zwrócił uwagę na zmiany zawarte w Ustawie z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019 poz. 1579). Zgodnie z art. 50 ust. 1 ustawy o odpadach, każdy wytwórca odpadów obowiązany jest do prowadzenia ewidencji odpadów i podlega obowiązkowi uzyskania wpisu do rejestru BDO (Baza danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami). Wniosek o wpis do rejestru BDO należy złożyć do urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu zamieszkania lub siedziby firmy. Za brak wniosku o wpis do rejestru lub złożenie wniosku niezgodnego ze stanem faktycznym grozi kara aresztu albo grzywny. Po nowelizacji ustawy, która weszła w życie 13 sierpnia 2019 r. podano, że wytwórca odpadów będący rolnikiem, który gospodaruje na powierzchni poniżej 75 ha jest zwolniony z obowiązku uzyskania wpisu do rejestru, a także prowadzenia ewidencji odpadów i sprawozdawczości w tym zakresie, o ile nie podlega wpisowi do rejestru z urzędu (na podstawie art. 51 ust. 1).

Stanisław Zabarski omówił problemy, jakie zgłaszali ogrodnicy w związku z wymogami utylizacji ogrodniczej wełny kamiennej. Poinformował o nowym podmiocie w pobliżu Kalisza, zlokalizowanym w Gołuchowie (powiat pleszewski) – telefon 660 247 712, który usługowo zajmuje się odbiorem i utylizacją wełny kamiennej i folii. Ogrodnicy otrzymują karty przekazania odpadów oraz fakturę.

Temat przyszłości upraw szklarniowych na matach GT Master 10 oraz nowoczesne metody zarządzania produkcją ogrodniczą e-Gro omówili dr Krzysztof Fatel i Marcin Włodarczyk (Grodan).

Grodan to spółka wchodząca w skład grupy ROCKWOOL, która od wielu lat oferuje produkty z wełny kamiennej do upraw hydroponicznych. Maty uprawowe Grotop Master o wysokości 10 cm stają się coraz bardziej popularne na całym świecie. Od 4 lat produkt ten jest wprowadzany i rozpowszechniany również w Polsce. Ze względu na zmieniający się klimat na naszym kontynencie, podłoże tego typu bardzo dobrze trafia w wymagania roślin uprawnych. Coraz częściej występujące warunki z niską intensywnością światła w okresach zimowo-wiosennych oraz jesiennych wymuszają stosowanie w uprawach pod osłonami podłoża przepuszczalnego o szerokim zakresie sterowania wilgotnością oraz zasoleniem. Według prelegentów niewątpliwie maty Grotop Master o wysokości 10 cm spełniają te wymagania i jednocześnie zapewniają wysoki bufor bezpieczeństwa wodnego w okresie letnim.

Dr Krzysztof Fatel

Prelegenci omówili też system e-Gro – aplikację do uprawy precyzyjnej, która analizuje i prezentuje dane pomocne do optymalizowania strategii uprawy. Na podstawie danych dotyczących strefy korzeniowej, klimatu, upraw i zbiorów, e-Gro oferuje bieżącą analizę i przydatne zalecenia. W ten sposób ogrodnik ma wgląd w sytuację w szklarni przez cały tydzień 24 godziny na dobę.

Optymalne nawożenie upraw pod osłonami omówił Wojciech Kopeć z firmy YARA.

Prelegent omówił zasady prawidłowego żywienia roślin podkreślając rolę fosforu i polifosforanową jego formę. Składnikami pobieranymi w największej ilości przez rośliny są węgiel, wodór i tlen. Są to składniki, o których często zapominamy na korzyść tych mineralnych, za które najwięcej trzeba zapłacić, tzn. NPK. Kluczową rolę w odżywianiu odgrywa korzeń, a najważniejszą korzeń włośnikowy. Poza zbudowaniem korzenia sprawą ważniejszą jest utrzymanie go we właściwym stanie zdrowotnym. Prelegent zaznaczył, że to już nie jest takie proste, gdy roślina zaczyna być obciążona owocami czy też występują ponadnormatywne temperatury, co w dłuższej perspektywie prowadzi do szeregu problemów. Wzorem producentów holenderskich, ale także i czeskich, jest tu jeszcze pole do popisu, tzn. uwzględnienie w pożywce polifosforanowej formy fosforu. Pozwala ona lepiej odżywić roślinę w fazie wegetatywnej, gdzie problemem jest alkalizowanie maty, tzn. sytuacji, gdy pH przelewu jest powyżej 6,2 i drastycznie spada dostępność fosforu z jego standardowych ortofosforanowych form (MKP – fosforanu monopotasowego, MAP – fosforanu monoamonowego, kwasu fosforowego). Ponadto system korzeniowy ma więcej drobnych korzeni, dzięki którym poszczególne części rośliny są lepiej odżywione w wapń, co przekłada się na zminimalizowanie problemów z suchą zgnilizną wierzchołkową. Stwierdzono to na podstawie doświadczeń przeprowadzonych w Holandii w Vlardingen, jak i w Polsce w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Formę polifosforanową odnajdziemy w produkcie Super FK 30 (Antibloc Mineral) – sugerowana dawka to 10 l/1000 l pożywki 100-krotnie stężonej. Wojciech Kopeć zaznaczył, że produkt ten dodajemy jako pierwszy do zbiornika B ograniczając przy tym ilość stosowanego MKP. Dodatkowym efektem, lecz istotnym, jest uzyskanie czystości linii kroplujących, gdyż nawóz zapobiega problemom ze złogami mineralnymi i poprawia równomierność wypływu rozcieńczonej pożywki z emiterów.

* * *

Po prezentacjach, w sympatycznej atmosferze ogrodnicy wymieniali się doświadczeniami związanymi z bieżącym sezonem.

Uczestnicy konferencji

Wrzesień i pierwsza połowa października to czas siewu ozimin. Rolnicy na pewno zastanawiają się jaką odmianę wysiać, która spełni ich oczekiwania pod względem potrzeb swojego gospodarstwa. W uprawie poszczególnych gatunków zbóż ozimych liczy się nie tylko plon, jakość ziarna, zimotrwałość czy tolerancja odmian na choroby, ale również coraz częściej brana jest pod uwagę możliwość wykorzystania wody przez rośliny po zimie, jako czynnik mający wpływ na plonowanie podczas występowania suszy w ciągu okresu wegetacji. Generalnie rolnik może się sugerować odmianami jakie są zawarte w Liście Zalecanych Odmian na rok 2019. Odmiany te wiernie plonują, sprawdzają się pod względem agrotechnicznym i są polecane w danym województwie. Oprócz czynników agrotechnicznych warunkujących plon odmiany jest fakt, że istnieje mały udział najnowszych odmian w uprawie i często rolnicy nie wymieniają materiału siewnego, tylko sieją nasiona z własnych rozmnożeń, co warunkuje niższe plony.

Oto odmiany podstawowych czterech gatunków zbóż ozimych zalecanych w Wielkopolsce w 2019 roku. Wyniki pochodzą z doświadczeń polowych prowadzonych w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego.

Pszenica ozima

Plony liczone są na podstawie wzorca. W 2019 roku stanowiły odmiany RGT Kilimanjaro, Formacja, Patras i Artist. Plon wzorca dla poziomu A1 (przeciętny poziom agrotechniki) wynosił 83,6 dt/ha.

Pszenżyto ozime

Średni plon dla pszenżyta ozimego w 2019 roku wynosi 81 dt /ha wg wzorca. Wzorcowe odmiany to BELCANTO, MELOMAN, PORTO.

Jęczmień ozimy

Plony liczone są na podstawie wzorca. Dla jęczmienia ozimego wynosi w 2019 r. 81,3 dt/ha.

Żyto ozime

Oznaczenia do tabeli:

skala 1-9 stopniowa: 1 bardzo podatna, 9 wysoka tolerancja, odporność.

F1 odmiany mieszańcowe. Plony podane są wg wzorca A1 o przeciętnym poziomie agrotechniki, wyliczone na podstawie średniej wzorca z ww. lat. Brak danych w tabeli oznacza, że badania były prowadzone krócej niż trzy lata.

A - odmiany jakościowe, B – odmiany chlebowe, C – odmiany paszowe i inne.

Dla żyta ozimego średni plon w 2019 roku wynosił 62,2 dt/ha. Wzorcowe odmiany to Dańkowskie Granat, KWS Binntto F1, KWS Serafino F1, Antonińskie. Odmiany żyta ozimego z reguły cechują się wyższą zimotrwałością oraz bardzo dobrze wykorzystują zasoby wody nagromadzonej po zimie w porównaniu z innymi gatunkami zbóż ozimych. Dlatego też w areale upraw zbóż ozimych żyto stanowi wysoki procent powierzchni.

Z powyższych danych przedstawionych przez COBORU w Słupi Wielkiej, na podstawie doświadczeń PDO (Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego), wyżej opisane odmiany zbóż ozimych w rejonie Wielkopolski sprawdzają się pod względem plonowania.