Okres letni to czas wzmożonych prac w gospodarstwach rolnych. Każdego dnia wykonywanych jest wiele czynności i prac (przegląd i ewentualne naprawy maszyn, prace remontowo-budowlane, obsługa zwierząt, uprawa, nawożenie, ochrona i zbiór roślin, pozyskiwanie drewna na opał itp.), które wymagają różnych umiejętności, a jednocześnie powodują szereg zagrożeń takich jak: hałas, drgania mechaniczne, niekorzystne zjawiska atmosferyczne czy zapylenie. Aby niewłaściwe warunki pracy nie stwarzały zagrożeń i były przyczyną wypadków ważne jest by każdy rolnik miał świadomość przeprowadzania okresowej identyfikacji ryzyka występowania wypadków w swoim gospodarstwie oraz stosowanie środków zapobiegawczych. Szczególnie ważne jest zwracanie uwagi na przestrzeganie instrukcji obsługi wszystkich urządzeń. Identyfikowanie obszarów ryzyka polega na uważnym przyjrzeniu się co w pracy może być niebezpieczne lub szkodliwe dla zdrowia. Należy zwrócić szczególną uwagę zarówno na pomieszczenia jak i miejsca przestrzeni wokół zagrody ( w większości gospodarstw nie ma wyraźniej granicy pomiędzy miejscem pracy a miejscem zamieszkania).  Ocena ryzyka powinna być przeprowadzana razem ze współpracownikami.

Wykres bla bla bla

Aby zapobiegać wypadkom na terenie gospodarstwa należy zadbać o:

• zapewnienie nadzoru dzieciom,
• zapewnienie dzieciom bezpiecznej przestrzeni do zabawy,
• edukację dzieci w zakresie BHP w gospodarstwie rolnym,

Najwięcej wypadków przy pracy w gospodarstwach rolnych w ostatnich latach było w następujących grupach:

1. upadki osób,
2. uderzenie i pochwycenie przez ruchome części maszyn i urządzeń
3. uderzenie, przygniecenie i pogryzienie przez zwierzęta.

Przyczyny tych wypadków to:

• niewłaściwy sposób wykonywania czynności i zła organizacja pracy,
• nieuwaga, dekoncentracja, rutyna, pośpiech, nadmierny wysiłek fizyczny i przemęczenie,
• nieznajomość i lekceważenie występujących zagrożeń i zasad bezpiecznej pracy,
• zły stan techniczny maszyn i urządzeń użytkowanych przez rolników,
• własnoręczne wykonywanie napraw bez uwzględniania zasad BHP oraz wymaganych kwalifikacji, (szczególnie przy włączonych części roboczych maszyn i urządzeń i uruchomionym ciągniku)
• trudna sytuacja finansowa gospodarstwa i związana z tym konieczność oszczędzania.

W terminie od 15 stycznia 2018 do 25 czerwca 2018 Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa prowadzi nabór wniosków o przyznanie dopłaty z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany mającej charakter pomocy de minimis w rolnictwie.

Wnioski należy składać do kierownika biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa właściwego ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę producenta rolnego. Formularz wniosku wraz z instrukcją wypełniania i załącznikami do wniosku jest udostępniony na stronie internetowej Agencji - przejdź

Uczestnicy mechanizmu

Uczestnikami mechanizmu mogą być producenci rolni, w rozumieniu ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, którzy zużywają do siewu lub sadzenia materiał siewny kategorii elitarny lub kwalifikowany.

Przedmiot dopłaty

Dopłaty udziela się do powierzchni gruntów ornych obsianych lub obsadzonych materiałem siewnym kategorii elitarny lub kwalifikowany gatunków roślin uprawnych określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów. Dopłatami nie są objęte uprawy przeznaczone na przedplon lub poplon.

Wysokość pomocy ustala się jako iloczyn deklarowanej przez rolnika we wniosku powierzchni upraw i stawki dopłaty.

Stawki dopłaty

W myśl art. 40c ust. 6 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o organizacji niektórych rynków rolnych, stawki dopłat do 1 ha powierzchni gruntów ornych, obsianych lub obsadzonych materiałem siewnym kategorii elitarny lub kwalifikowany, określane są corocznie do dnia 30 września w drodze rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie stawek dopłat do 1 ha powierzchni gruntów ornych obsianych lub obsadzonych materiałem siewnym kategorii elitarny lub kwalifikowany.

Wysokość stawek będzie wyliczana z uwzględnieniem powierzchni upraw zadeklarowanych we wnioskach złożonych do BP ARiMR oraz środków finansowych przeznaczonych na ten cel w danym roku budżetowym.

Gatunki roślin uprawnych objęte dopłatami

Dopłatami z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany obejmuje się materiał siewny kategorii elitarny lub kwalifikowany następujących gatunków roślin uprawnych:

• zboża: jęczmień, owies (nagi, szorstki, zwyczajny), pszenica (twarda, zwyczajna), pszenżyto, żyto;
• rośliny strączkowe: bobik, groch siewny (odmiany roślin rolniczych), łubin (biały, wąskolistny, żółty), soja, wyka siewna;
• ziemniak.

Minimalna ilość materiału siewnego

Minimalna ilość materiału siewnego, jaka powinna być użyta do obsiania lub obsadzenia 1 ha powierzchni gruntów ornych, określona jest w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 maja 2013 r. w sprawie minimalnej ilości materiału siewnego, jaka powinna być użyta do obsiania lub obsadzenia 1 ha powierzchni gruntów ornych, i wynosi w przypadku:

• odmiany populacyjnej pszenicy zwyczajnej – 150 kg;
• odmiany mieszańcowej pszenicy zwyczajnej – 70 kg albo 1,7 jednostki siewnej;
• pszenicy twardej – 150 kg;
• odmiany populacyjnej żyta – 90 kg albo 2 jednostki siewne;
• odmiany syntetycznej żyta – 80 kg;
• odmiany mieszańcowej żyta – 60 kg albo 1,7 jednostki siewnej;
• odmiany populacyjnej jęczmienia – 130 kg;
• odmiany mieszańcowej jęczmienia – 90 kg albo 2 jednostki siewne;
• pszenżyta – 150 kg;
• owsa zwyczajnego – 150 kg;
• owsa nagiego – 120 kg;
• owsa szorstkiego – 80 kg;
• łubinu (żółtego, wąskolistnego lub białego) – 150 kg;
• grochu siewnego (odmiany roślin rolniczych) – 200 kg;
• bobiku – 270 kg;
• wyki siewnej – 80 kg;
• soi – 120 kg;
• ziemniaka – 2000 kg;
• mieszanek zbożowych lub mieszanek pastewnych sporządzonych z materiału siewnego gatunków lub odmian roślin zbożowych lub pastewnych wymienionych w pkt 1-17 – 140 kg.

Warunki uzyskania dopłaty

O przyznanie dopłaty z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany może ubiegać się producent rolny, który:

1. Złoży w terminie od 15 stycznia do 25 czerwca 2018 r. wniosek o przyznanie dopłaty wraz z wymaganymi załącznikami. Wniosek należy dostarczyć osobiście lub za pośrednictwem operatora publicznego na adres BP ARiMR właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę wnioskodawcy.
2. Posiada działki rolne, na których uprawia się gatunki roślin uprawnych objęte dopłatami, o łącznej powierzchni nie mniejszej niż 1 ha, przy czym za działkę rolną uważa się zwarty obszar gruntu rolnego, na którym jest prowadzona uprawa lub grupa upraw, o powierzchni nie mniejszej niż 0,1 ha, wchodzący w skład gospodarstwa rolnego.
3. Zużył do siewu lub sadzenia materiał siewny kategorii elitarny lub kwalifikowany na gruntach rolnych będących w jego posiadaniu:
   • wytworzony:
     • przez przedsiębiorcę wpisanego do ewidencji przedsiębiorców, o której mowa w przepisach o nasiennictwie, lub
     • w gospodarstwie rolnym posiadanym przez rolnika wpisanego do ewidencji rolników, o której mowa w przepisach o nasiennictwie, lub
   • zakupiony od:
     • przedsiębiorcy wpisanego do ewidencji przedsiębiorców prowadzących obrót materiałem siewnym, o której mowa w przepisach o nasiennictwie, albo
     • rolnika prowadzącego obrót materiałem siewnym wytworzonym w posiadanym gospodarstwie rolnym, wpisanego do ewidencji rolników, o której mowa w przepisach o nasiennictwie, albo
     • podmiotu prowadzącego obrót materiałem siewnym na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.

Limit pomocy

Całkowita kwota pomocy de minimis przyznana jednemu producentowi rolnemu nie może przekroczyć wysokości 15 000 euro w okresie trzech lat podatkowych (obrotowych), przy czym jeśli producent rolny jest powiązany osobowo lub kapitałowo z innym/i podmiotem/ami, to limit 15 000 euro należy odnieść do „jednego przedsiębiorstwa” w rozumieniu art. 2 ust. 2 rozporządzenia Komisji (UE) nr 1408/2013.

Źródło informacji: ARiMR

Ochrona roślin w rolnictwie ekologicznym polega przede wszystkim na zapobieganiu rozprzestrzeniania się chwastów, szkodników i chorób. Podstawą ochrony roślin są właściwie i terminowo przeprowadzone zabiegi agrotechniczne, gdyż to właśnie one stwarzają odpowiednie warunki do prawidłowego rozwoju roślin uprawnych. Szczególny nacisk w rolnictwie ekologicznym kładzie się na stosowanie optymalnej agrotechniki (zabiegów uprawowych, wysiewu, prawidłowego zmianowania i nawożenia) oraz na profilaktykę, czyli metody przeciwdziałające porażeniu chorobami lub zmniejszające ich natężenie.

Zasadniczym czynnikiem warunkującym opłacalność upraw ekologicznych jest odpowiedni dobór odmian. Poza zwiększoną odpornością na choroby i szkodniki, odmiany do upraw ekologicznych powinny charakteryzować się dobrą konkurencyjnością w stosunku do chwastów i stabilnością plonu w różnych warunkach klimatyczno-glebowych. W kraju nie ma oficjalnych list odmian rekomendowanych do produkcji ekologicznej. Nie wszystkie odmiany wpisane do Krajowego Rejestru odmian gatunków roślin uprawnych mogą być uprawiane w gospodarstwach ekologicznych. Stąd tak ważna, dla praktyki rolniczej, jest prowadzona przez Państwowe Instytuty Badawcze (PIB) ocena przydatności poszczególnych odmian do upraw w rolnictwie ekologicznym oraz wskazywanie przez PIB gatunków i odmian przydatnych do produkcji ekologicznej.

Prawidłowa agrotechnika w gospodarstwie ekologicznym zapewnia dobre warunki rozwoju roślinom. Rośliny są wówczas silne i dobrze wykształcone, a w przypadku pojawienia się organizmów szkodliwych są bardziej odporne na ich negatywne oddziaływanie. Nieoceniony jest właściwy płodozmian. Następstwo roślin po sobie nie może być przypadkowe, przedplon powinien zostawić po sobie dobre warunki rozwoju i wzrostu. Należy przede wszystkim unikać zbyt częstej uprawy tego samego gatunku rośliny po sobie, czyli tzw. monokultur. Na takich polach dochodzi bowiem do niebezpiecznego nagromadzenia materiału infekcyjnego. W strukturze zasiewów należy przede wszystkim zmniejszyć udział zbóż, więcej wprowadzić roślin bobowatych oraz upraw o znaczeniu sanitarnym (np. lucerna, gorczyca), stosować międzyplony i nawozy zielone. Zmniejszenie udziału zbóż poniżej 50% po kilku latach powoduje ustąpienie najgroźniejszych chwastów, a choroby podstawy źdźbła nie stanowią zagrożenia ekonomicznego.

Stosowanie zdrowego, dobrej jakości i kwalifikowanego ekologicznego materiału siewnego jest jednym z podstawowych uwarunkowań zdrowotności plantacji. Istotny jest zarówno dobór odmiany, jak i właściwy termin oraz gęstość siewu. Zbyt wczesny wysiew zbóż jarych w niedogrzaną glebę wydłuża okres wschodów i naraża rośliny na porażenie przez patogeny powodujące zgorzele siewek, natomiast zbyt duże zagęszczenie łanu zboża może być przyczyną większego porażenia przez mączniaka prawdziwego czy rdzę brunatną.

Jednym z ważniejszych zabiegów jest zaprawianie materiału siewnego. Nasiona można zaprawiać na mokro bądź na sucho. Zaprawianie na mokro, tj. moczenie nasion:

• w roztworze nadmanganianu potasu (3 g/10 l wody) przez 20 minut przeciwko chorobom grzybowym;
• moczenie w wodzie o temperaturze 30°C przez 10 godzin i przez 10 minut w wodzie o temperaturze 50°C przeciwko chorobom bakteryjnym;
• moczenie w wywarze z drobno posiekanych gałęzi czeremchy zwyczajnej, zbieranych w momencie nabrzmiewania pąków do rozwinięcia liści na gałęziach (posiekany surowiec zalewa się wrzącą wodą, gotuje przez pół godziny, po przestudzeniu moczy się nasiona od 12 do 24 godzin);
• moczenie w naparze z rumianku (150 g suszu 10 l wody) przez 30 minut.

Po tych zabiegach nasiona należy osuszyć na bibule, gazie. Zaprawianie na sucho prowadzimy poprzez wymieszanie:

• z popiołem drzewnym – skuteczny jest z drzew liściastych z wyjątkiem dębu, a najlepszy z czeremchy zwyczajnej;
• z mączką bazaltową – dobry efekt uzyskuje się wtedy, gdy wymiesza się nasiona na kilka dni przed planowanym wysiewem.

Zasiewy mieszane w rolnictwie ekologicznym bardzo dobrze się sprawdzają. Zróżnicowanie genetyczne roślin na danym polu jest czynnikiem sprzyjającym ograniczaniu występowania chorób i szkodników. Takim zróżnicowaniem są rozmaite kompozycje zasiewów mieszanych. Pod pojęciem zasiewów mieszanych należy rozumieć zarówno międzygatunkowe mieszanki (np. zbożowo-strączkowe i zbożowo-zbożowe), jak i mieszanki międzyodmianowe w obrębie jednego gatunku (np. jęczmienia). Uprawa zbóż w postaci mieszanek wprowadza bioróżnorodność, która dzięki odrębności wprowadzanych roślin pozwala na lepsze wykorzystanie zasobów środowiska, bez zakłócania jego równowagi biologicznej. Dzięki lepszemu wykorzystaniu warunków siedliskowych i agrotechnicznych oraz mniejszej wrażliwości na porażenie przez choroby i uszkodzenia przez szkodniki, mieszanki cechują się wyższym i stabilniejszym plonowaniem w porównaniu do odmian uprawianych w siewie czystym.

Właściwy termin zbioru ma także istotny wpływ na uzyskanie zadowalającego plonu. Opóźniony termin zbioru zbóż powoduje obniżenie jakości ziarna z powodu występowania np. fuzariozy kłosów lub porastania. Pamiętać również należy o tym, że zanieczyszczone maszyny są często powodem rozprzestrzeniania się organizmów szkodliwych dla roślin uprawnych. Ważnym zabiegiem jest również likwidowanie pozostających na polach resztek pożniwnych, które są kryjówkami i miejscem zimowania wielu patogenów i szkodników, np. w resztkach kapusty, a zwłaszcza na głąbach, zimują jaja mszycy kapuścianej i chowacza galasówka. Metody zapobiegawcze, które mają na celu niedopuszczenie do wystąpienia szkodników lub ułatwienie roślinie przetrwanie przy kontakcie ze szkodnikiem są bardzo istotne, ale docenić trzeba znaczenie pozostałych metod. Metody hodowlane pozwalają na uzyskanie odmian odpornych czy mniej wrażliwych na choroby i szkodniki. Natomiast metody bezpośredniego zwalczania mają na celu interwencyjne obniżenie liczebności szkód, gdy szkodniki przekroczyły próg ekonomicznej szkodliwości. Stosuje się wówczas zarówno metody fizyczne, polegające na zastosowaniu czynników fizycznych, np. wysokie i niskie temperatury, ultradźwięki, promieniowanie np. odkażanie narzędzi, gleby, wypalanie chwastów, stosowanie ultradźwięków do zwalczania szkodników w magazynach, jak i metody biologiczne polegające na wykorzystaniu w celu zwalczania szkodników chorób roślin ich naturalnych wrogów np. patogenów, pasożytów. Ochrona pożytecznych organizmów, np. zakładanie ptakom domków lęgowych – dzięki temu zwiększymy ich ilość. Zatem widzimy, że na zdrowotność roślin w rolnictwie ekologicznym ma wpływ wiele czynników:

• właściwości fizyczne gleby, zasobność w makro- i mikroelementy,
• dobór odmian,
• zdrowy materiał siewny i sadzeniakowy,
• zaprawianie materiału siewnego,
• właściwe zmianowanie,
• prawidłowe przygotowanie gleby oraz terminowe wykonywanie zabiegów uprawowych, siewu i zabiegów pielęgnacyjnych,
• warunki atmosferyczne w czasie wegetacji,
• prawidłowy zbiór i przechowywanie,
• czystość maszyn.

Zapobieganie szkodom wyrządzanym przez szkodniki i choroby w uprawach ekologicznych polega przede wszystkim na stosowaniu płodozmianu i odpowiednich technik uprawy, doborze gatunków i odmian odpornych, a także na wykorzystaniu w walce z organizmami szkodliwymi substancji i organizmów naturalnie występujących w środowisku, np. naturalnych antagonistów patogenów. W rozporządzeniu Komisji (WE) nr 889/2008, ustanawiającym szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych, w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli, ustawodawca stwierdza, że w przypadku, gdy odpowiednia ochrona roślin przed szkodnikami i chorobami z wykorzystaniem środków i metod agrotechnicznych określonych w rozporządzeniu (WE) nr 834/2007 nie jest możliwa, można stosować jedynie środki i substancje aktywne wymienione w Załączniku II rozporządzenia 889/2008. Preparaty podzielone są na grupy ze względu na substancje aktywne w swoim składzie:

• substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, np.: wosk pszczeli jako maść ogrodnicza, do smarowania ran po cięciu, żelatyna jako środek owadobójczy;
• mikroorganizmy wykorzystywane do biologicznego zwalczania szkodników i chorób: bakterie, wirusy i grzyby głównie jako insektycydy;
• substancje produkowane przez mikroorganizmy;
• substancje używane w pułapkach i dozownikach, np. fosforan dwuamonowy jako środek wabiący, tylko do użytku w pułapkach oraz feromony jako środek wabiący, tylko do użytku w pułapkach i dyspenserach;
• substancje przeznaczone do spryskiwania powierzchni między roślinami uprawnymi: ortofosforan żelaza jako środek zwalczający ślimaki i mięczaki;
• inne substancje używane w sposób tradycyjny w rolnictwie ekologicznym:
  • miedź w różnych formach jako środek grzybobójczy,
  • szare mydło (sól potasowa kwasu tłuszczowego);
• inne substancje:
  • wodorotlenek wapnia jako środek grzybobójczy (tylko w przypadku drzew owocowych),
  • wodorowęglan potasu jako środek grzybobójczy.

Wykaz środków ochrony roślin zakwalifikowanych w Polsce do stosowania w rolnictwie ekologicznym prowadzony jest przez Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu. Zamieszczony jest i aktualizowany na stronie: www.ior.poznan.pl.

Współczesny rolnik może i winien korzystać z systemów doradczych wspomagających podejmowanie decyzji o potrzebie wykonania zabiegów ochrony roślin. Systemy doradcze to zestawy instrukcji mające dopomóc producentom w podjęciu decyzji o konieczności przeprowadzenia zabiegu ochrony roślin w oparciu o podstawy ekologiczne z uwzględnieniem rachunku ekonomicznego i warunków klimatycznych. Elementami takich systemów są: bazy danych o agrofagach, bazy danych o środkach ochrony roślin, czynniki agrotechniczne, historia pól, informacje o pogodzie w formie monitoringu danych meteorologicznych lub prognozy pogody, aktualna sytuacja na plantacji, czynniki środowiskowe. Efektem końcowym są konkretne zalecenia dotyczące terminu zwalczania, oczywiście po uwzględnieniu elementu ekonomicznego – progu szkodliwości.

Podstawową metodą ochrony roślin w systemie rolnictwa ekologicznego jest szeroko rozumiana profilaktyka. W całokształcie dbałości o stan upraw ekologicznych swoje miejsce ma też monitoring plantacji. Należy prowadzić regularną obserwację upraw pod kątem patogenów i szkodników. Warto również śledzić strony internetowe, gdzie pojawiają się komunikaty o możliwości zagrożenia danym agrofagiem. Poniżej podaję strony internetowe, na których dostępne są komunikaty o możliwości zagrożenia danym agrofagiem bądź systemy doradcze wspomagające podejmowanie decyzji o potrzebie wykonania zabiegów ochrony roślin, z których również mogą korzystać rolnicy ekologiczni.

• www.ior.poznan.pl – Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy
• www.agrofagi.com.pl – platforma sygnalizacji agrofagów
• www.piorin.gov.pl – Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa
• www.iung.pulawy.pl – Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy
• www.wodr.poznan.pl – Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu

Jeśli zastosowane w gospodarstwie zabiegi agrotechniczne nie wystarczyły i plantacja jest zagrożona, rolnicy ekologiczni nie mogą korzystać ze wszystkich środków ochrony roślin, ale mają do wyboru szereg preparatów zakwalifikowanych przez Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu do stosowania w rolnictwie ekologicznym, z których mogą interwencyjnie skorzystać.