Pasze będące komponentem dziennej dawki dla trzody chlewnej mają ogromny wpływ na jakość i smak mięsa. Mówiąc o wpływie na jakość, musimy mieć na uwadze fakt, że konsument preferuje, aby wieprzowina była chuda z dużym udziałem tkanki mięsnej. Mięso takie powinno posiadać wysokie walory kulinarne. Aby temu sprostać wykorzystujemy zdolność genetyczną, szczególnie w pierwszej fazie tuczu do maksymalnego odłożenia tkanki mięsnej. W żywieniu tych sztuk tak bilansujemy dzienną dawkę, aby nie brakowało energii metabolicznej, a poziom białka był w pełni pokryty ze szczególną uwaga na jego wartość biologiczną. Mówiąc o wartości biologicznej zwracamy uwagę na zbilansowanie aminokwasów egzogennych. Generalnie możemy założyć, że im dawka jest złożona z większej ilości komponentów, tym łatwiej ją zbilansować. Natomiast starannie dobrane komponenty paszy mogą mieć duży wpływ na smakowitość mięsa i walory kulinarne.

W żywieniu świń stosujemy pasze pochodzenia zwierzęcego, pochodzenia roślinnego oraz pasze stanowiące produkty uboczne przemysłu rolno – spożywczego. Poniżej zostaną przedstawione niektóre pasze, mające wpływ na jakość i smak wieprzowiny.

Pasze pochodzenia zwierzęcego.

Na wstępie pragnę zaznaczyć, że na dzień dzisiejszy zabronione jest stosowanie w żywieniu zwierząt mączek mięsno – kostnych i mięsnych w żywieniu zwierząt. Zakaz ten dotyczy wszystkich krajów Unii Europejskiej. W Polsce zakaz ten obowiązuje od 1 listopada 2003 roku.

Mączka rybna – jest jedyną mączką pochodzenia zwierzęcego dopuszczoną do skarmiania zwierząt gospodarskich. Ze względu na wysoką zawartość białka pełnowartościowego, jest zalecaną paszą dla tuczników w pierwszej fazie tuczu. Przy prawidłowym zbilansowaniu aminokwasów egzogennych możemy maksymalnie wykorzystać potencjał genetyczny zwierząt, do przyrostu tkanki mięsnej, uzyskując dużą zawartość mięsa przy małym otłuszczeniu, co jest preferowane przez konsumentów. Mączki rybne charakteryzują się wysoką zawartością energii metabolicznej. Nośnikiem tej energii jest tłuszcz, który w przypadku ryb charakteryzuje się bardzo intensywnym zapachem. Jak już wcześniej wspomniano, mączkę rybną powinniśmy stosować tyko w pierwszej fazie tuczu. W drugiej fazie  mączkę rybną należy wycofać w całości, gdyż zapach tłuszczu rybiego kumuluje się w tłuszczu świni i może nadawać mięsu rybi zapach. W związku z tym, że zapach ten nie jest tolerowany przez konsumentów wycofanie mączki rybnej w drugiej fazie tuczu jest uzasadnione. Należy zwrócić uwagę na przechowywanie mączek rybnych i pasz zawierających wspomniane mączki, gdyż tłuszcz łatwo jełczeje. Taka mączka zdecydowanie obniża wartość smakową i zapachową mięsa.

Mleko i uboczne produkty mleczarskie.

W żywieniu świń,tam gdzie jest to osiągalne, może być stosowane mleko, głównie odtłuszczone, maślanka lub serwatka. Skarmia się je jest w postaci płynnej lub wysuszonej(proszku). Mleko płynne skarmiamy albo świeże, albo kwaśne, bo jest  to produkt łatwo psujący się. Dodatek mleka w żywieniu świń wpływa korzystnie na przyrost tkanki mięśniowej u tuczników. Dodatek 2 litrów mleka dziennie pokrywa zapotrzebowanie na aminokwasy egzogenne. Mleko i maślanka w umiarkowanych ilościach wpływa korzystnie na smak i jakość mięsa i tłuszczu. Jedynie serwatkę powinniśmy ograniczyć lub wycofać w końcowej fazie tuczu, gdy podawana przez dłuższy czas w ilości powyżej 10 litrów dziennie, powoduje miękkość słoniny i pogarsza konsystencję oraz kolor mięsa. Mleko i uboczne produkty mleczarskie maja duże znaczenie w żywieniu tuczników ekologicznych, gdyż są jedną z nielicznych prawnie dopuszczonych pasz, które mogą dostarczyć brakujących aminokwasów egzogennych.

Pasze pochodzenia roślinnego.

Ziarna, nasiona i owoce suche.

Jęczmień – jest bardzo dobrą paszą dla świń, może być skarmiany w dużych ilościach bez szkody dla zdrowia zwierząt. Wpływa natomiast dodatnio na jakość mięsa i słoniny, która jest jędrna i łatwo topliwa.

Owies – z uwagi na dużą zawartość włókna i tłuszczu może być skarmiany tucznikami w ograniczonej ilości. Zbyt duża ilość włókna ogranicza wykorzystanie składników pokarmowych i wpływa na zmniejszenie przyrostów. Może powodować pogorszenie jakości słoniny.

Pszenica–jest bardzo dobrą paszą dla świń, ale ze względu na cenę jest stosowane w żywieniu tuczników w ograniczonej ilości. Zaleca się stosować pszenicę dla prosiąt, warchlaków i młodych tuczników. Pszenica wpływa korzystnie na jakość i smak mięsa wieprzowego.

Pszenżyto – Pszenżyto podobnie jak pszenica stanowi bardzo dobry komponent paszy dla świń, zwłaszcza dla tuczników. Może się charakteryzować dużą zmiennością substancji antyżywieniowych. Generalnie wpływa pozytywnie na jakość i smak mięsa.

Żyto–w ostatnich latach w większym stopniu zwrócono uwagę na przydatność żyta w tuczu świń. Jest to zboże które daje zadowalający plon na glebach o niskiej bonitacji. Wprowadzenie nowych odmian, a zwłaszcza żyta hybrydowego o obniżonej ilości substancji antyżywieniowych, daje możliwość większego udziału  żyta w mieszankach pełnoporcjowych. Wprowadzenie enzymów w żywieniu zwierząt powoduje ograniczenie ujemnych skutków substancji antyżywieniowych. Wpływ żyta na jakość mięsa i słoniny jest tak samo dodatni jak jęczmienia.

Kukurydza ziarno - stanowi bardzo dobrą paszę dla trzody chlewnej. Jest chętnie zjadana przez wszystkie grupy świń. Ujemną stroną, która wpływa na jakość i smak mięsa jest zawartość tłuszczu i karotenu. Ten pierwszy ma wpływ na jędrność słoniny, która staje się miękka przy skarmianiu dużych ilości ziarna kukurydzy. Obecność karotenu powoduje zabarwienie tłuszczu na żółto, co nie jest tolerowane przez konsumentów. Zaleca się albo wycofanie kukurydzy w ostatniej fazie tuczu lub ograniczenie do 20 % dawki.

Substancje antyżywieniowe i toksyczne w ziarnie zbóż.

W ziarnach zbóż mogą się znajdować substancje antyżywieniowe, które ujemnie wpływają na wyniki tuczu i zdrowie zwierząt. Do substancji antyżywieniowych należą: . rezorcynole, polisacharydy nieskrobiowe, inhibitory trypsyny i chymotrypsyny, taniny i pektyny.  Toksycznymi substancjami sąmikotoksyny wytwarzane przez niektóre grzyby bytujące na zbożach.

Gryka – owocem gryki jest orzeszek, który zawiera bardzo dużo włókna, nawet do 20%. W takiej postaci jest mało przydatna w żywieniu świń. Obłuskana w formie kaszy ma zawartość białka od 10 do 16%. Białko to charakteryzuje się bardzo wysoka wartością biologiczną o dobrym zestawie aminokwasowym. Przy skarmianiu gryki trzodą chlewną należy zachować ostrożność, gdyż mogą wystąpić uczulenia na niepigmentowanej części skóry (białej), zwłaszcza gdy zwierzę jest wystawione na działanie promieni słonecznych.

Pasze stanowiące produkty uboczne przemysłu rolno – spożywczego.

Otręby pszenne i żytnie – są produktami ubocznymi  w przemyśle młynarskim. W porównaniu do ziaren zbóż, z których pochodzą, charakteryzują się wyższą zawartością włókna, co ogranicza ich udział w mieszankach paszowych. Na smak i jakość wpływają podobnie jak zboża, z których pochodzą.

Poekstrakcyjna śruta rzepakowa.

Jest to produkt uboczny przemysłu tłuszczowego, stanowiący cenną paszę białkową o dobrym profilu aminokwasowym. Dla warchlaków może stanowić 10% mieszanki, natomiast dla tuczników w pierwszej fazie tuczu stosujemy maksymalnie do 20%. Tucznikom w drugiej fazie tuczu maksymalnie można zastosować do 25% mieszanki. Pasza zawierająca zbyt duży udział śruty rzepakowej jest mniej chętnie zjadana przez zwierzęta. Duży udział tego komponentu w dawce dla świń może powodować, że słonina będzie mazista, oleista.

Soja, poekstrakcyjna śruta sojowa – jako śruta z całych roślin praktycznie nie jest stosowana w żywieniu trzody chlewnej. Najczęściej jest stosowana w żywieniu zwierząt jako poekstrakcyjna śruta sojowa.Jest obecnie najbardziej wartościowym, popularnym i istotnym komponentem roślinnym pasz dla zwierząt hodowlanych różnych gatunków. Powstaje z odtłuszczonych metodą ekstrakcyjną nasion soi za pomocą rozpuszczalników organicznych. Odtłuszczona śruta jest następnie poddawana toastowaniu w specjalnej temperaturze. Podczas tych procedur część czynników antyżywieniowych ulega dezaktywacji. Poekstrakcyjna śruta sojowa charakteryzuje się wysoką zawartością białka ogólnego (40 - 49%). Śruta sojowa przy skarmianiu w dużych ilościach może powodować pogorszenie jakości mięsa, a zwłaszcza tłuszczu, który staje się miękki i mazisty. Dobrze jest łączyć śrutę sojową z ziarnem krajowych roślin białkowych jak groch, łubin, które wpływają korzystnie na konsystencję słoniny.

Groch i peluszka.

Stanowi dobrą paszę białkową jako komponent dawki żywieniowej dla  tuczników. Starsze tuczniki mogą dostać do 20% dawki. Groch i peluszka wpływają dodatnio na jakość mięsa i tłuszczu (twarda i jędrna słonina).

Łubiny

Najbardziej przydatne są łubiny nowej generacji, pozbawione goryczki, łubiny słodkie. Śrutą z łubinów można częściowo zastąpić śrutę sojowa, szczególnie dla starszych warchlaków i tuczników. Dodatek łubinu wpływa korzystnie na jędrność słoniny.

Okopowe.

Ziemniaki – mogą stanowić doskonałą paszę dla świń, w przeszłości stanowiły podstawową paszę dla tych zwierząt. Urodzaj lub nieurodzaj miał ogromny wpływ na stan pogłowia trzody chlewnej oraz na ekonomikę tuczu. Dziś gdy powraca się do systemu żywienia na mokro, ziemniaki mogą powrócić do łaski. Świniom podajemy ziemniaki uparowane, lub kiszone. Ziemniaki mają bardzo korzystny wpływ na jakość i smak mięsa oraz na konsystencję słoniny, która jest jędrna.

Dynia pastewna –może stanowić w tuczu świń zamiennik ziemniaków. Stanowi paszę sezonową, ale żeby zapewnić ją na dłuższy czas należy dynię zakisić. Dynia kisi się stosunkowo łatwo,  należy ją rozdrobnić, wskazany jest dodatek innych pasz jak: rozdrobnione młode rośliny, rozdrobnione siano z młodych roślin lub śruta rzepakowa. Zielonki i siana możemy dodać 20 – 30%, ( na tonę rozdrobnionej dyni dodajemy 200 – 300 kg zielonki lub siana).  Śruta rzepakowa nie powinna przekraczać 10%, składu kiszonki, gdyż przy wyższej zawartości świnie niechętnie zjadają taką paszę.

Zalecany orientacyjny udział poszczególnych pasz jako komponent paszy pełnoporcjowej lub udział w dziennej dawce.

Przykładowe dawki żywieniowe

Opracował; Jan Sarnowski  WODR Poznań

Literatura:

1. 1. Franciszek Brzóska – Wykorzystanie ziarna zbóż w żywieniu różnychgatunków zwierząt  IŻ PIB Kraków
2. 2. Autor: dr Marian Kamyczek, Instytut Zootechniki – PIB Zakład Doświadczalny Pawłowice  09-03-2013 16:40     Zastosowanie żyta w żywieniu świń www.farmer.pl
3. 3. Tadeusz Konopiński „Żywienie zwierząt” PWRiL W-WA  1964.
4. 4. „Normy żywienia świń, wartość pokarmowa pasz”  PAN Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierzat” Warszawa 1993.
5. 5. „FutterberechnungfürSchweine” LfL 2012.