Wstęp

Koszt żywienia stada podstawowego trzody chlewnej  stanowi  60 – 75 %  ponoszonych kosztówchowu. Zwrócenie uwagi na jakość i cenę paszy, ma ogromny wpływ na opłacalność produkcji świń. Obniżyć te koszty możemy nawet o 10 – 20 %, stosując własne zboża, sporządzając mieszanki paszowe we własnym zakresie.  Nawet najlepsza pasza nie zapewni nam sukcesu, jeżeli nie zadbamy o zwierzęta, które będą miały wysoki potencjał genetyczny i będą utrzymywane w optymalnych warunkach zgodnie z dobrostanem.

Pasza pełnoporcjowa

Mieszanka pełnoporcjowa, jak sama nazwa wskazuje musi zapewnić i pokryć całkowite zapotrzebowanie dla danej grupy zwierząt. Receptura takiej paszy musi być tak skonstruowana, aby była pokryta energia metaboliczna (EM), białko, w tym aminokwasy egzogenne, witaminy i związki mineralne. W wielu przypadkach dodaje się dodatki, które mają poprawić strawność, zwiększyć przyswajalność związków, poprawić stan zdrowia zwierząt. Zapotrzebowanie poszczególnych grup trzody chlewnej jest różne, dlatego nie jest możliwe sporządzenie jednej uniwersalnej mieszanki pasz dla wszystkich grup. Jeżeli mamy warchlaki przeznaczone na tucz, o bardzo wysokim potencjale genetycznym, to wówczas musimy skonstruować odpowiednią do zapotrzebowania paszę pełnoporcjową. Połączenie potencjału genetycznego z dobrym żywieniem i optymalnymi warunkami środowiskowymi da nam zadowalające rezultaty w postaci wysokich przyrostów i uwidocznionej wysokiej mięsności. Przyrosty zamiast 600 g na dobę, mogą wynosić 900 g. Mięsność zamiast 55 %, może wynieść 60,3 %. Przy opracowywaniu receptur pasz pełnoporcjowych, powinniśmy się posiłkować współpracą z doradcą żywieniowym firmy paszowej, która dostarcza nam koncentraty i inne dodatki paszowe. Precyzyjnie skonstruowana receptura mieszanki pełnoporcjowej dla poszczególnych grup trzody chlewnej jest podstawą działania.

Przepisy prawne

Aby produkować paszę treściwą we własnym gospodarstwie, rolnik musi być zarejestrowany jako producent pasz w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii, gdzie otrzyma numer paszowy. Jest to wymóg Rozporządzenia WE Nr 183/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 stycznia 2005 r. ustanawiające wymagania dotyczące higieny pasz.

Przechowywanie pasz.

Pasze przechowujemy z dala od substancji chemicznych oraz innych produktów nienadających się do spożycia przez zwierzęta. Własne zboże przechowujemy w pomieszczeniach do tego przeznaczonych zwanych spichlerzami lub coraz częściej w zbiornikach cylindrycznych, wieżowych, które mogą mieć różną pojemność. Przy przechowywaniu zbóż konsumpcyjnych jak i paszowych zwracamy uwagę, aby zapewnić pełne bezpieczeństwo żywności i paszy, ponieważ pasza czy śruta zbożowa nie może stanowić zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt. Podstawę prawną odnośnie żywności i pasz w UE stanowi Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady WE Nr 178/2002, które dotyczy  między innymi: 

• higieny pasz
• pozostałości dopuszczalnego poziomu pestycydów w paszach pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.

Silosy wieżowe do przechowywania zboża i pasz sypkich. AGRO SHOW Bednary 2013. Fot. Archiwum własne autora.

Ogólne wymogi w zakresie bezpieczeństwa pasz.

1. Podmiotem jest każdy, kto produkuje pasze.
2. Pasza, która jest niebezpieczna nie może być wprowadzana na rynek, ani nie może być skarmiana we własnym gospodarstwie.
3. W paszy nie mogą być przekroczone  powyżej norm substancje niepożądane takie jak: metale ciężkie, azotyny, dioksyny, aflatoksyny B (mikotoksyny).
4. Nie mogą być stosowane substancje zabronione:

• kał, mocz, treści przewodu pokarmowego
• skóry i odpady wygarbowane
• materiał siewny (nasiona), które zostały zaprawione środkami ochrony roślin
• pozostałości z procesu oczyszczania ścieków
• odpady komunalne, takie jak odpady kuchenne ( z wyjątkiem niektórych odpadów gastronomicznych)

Zapewnienie identyfikalności.

   1. W gospodarstwie należy posiadać dokumentację potwierdzającą rodzaj i pochodzenie paszy.

Oprócz dowodu kupna (faktura), warto odnotować ilość komponentów w poszczególnych mieszankach oraz datę sporządzenia, wyżej przykład z jednego  gospodarstwa. Fot. Archiwum własne autora

   2. Materiały i mieszanki paszowe muszą być oznakowane.

Oryginalny worek paszy z etykietą zakupiony w zarejestrowanym punkcie sprzedaży pasz. Fot. Archiwum własne autora

   3. Pasza musi być nabyta tylko u podmiotów zarejestrowanych.

   4. Nie wymaga się dokumentacji pasz, które pochodzą z własnej produkcji i są wykorzystane na potrzeby własnego gospodarstwa.

Prowadzenie dokumentacji dotyczącej:

1. Stosowania produktów ochrony roślin.
2. Stosowanie nasion modyfikowanych genetycznie (GMO).
3. Pojawienie się szkodników i chorób.
4. Dokumentacja zakupu koncentratów i dodatków do pasz, źródeł pochodzenia pasz w każdej partii.

Potrzebny sprzęt.

Sprzęt którym musimy dysponować aby sporządzić paszę pełnoporcjową we własnym gospodarstwie to: rozdrabniacz, waga, mieszalnik pasz.

Rozdrabniacze – (śrutowniki, młynki)  najczęściej używany sprzęt do rozdrabniania zbóż, to rozdrabniacze bijakowe lub tarczowe. Rozdrabniacze te mają funkcję ssąco – tłoczącą, która polega na zassaniu zboża, następnie rozdrobnieniu i wtłoczeniu przez wagę do mieszalnika. Rozdrabniacze powinny jednolicie rozdrabniać ziarno. Cząstki właściwie ześrutowane zbóż powinny mieścić się w przedziale 0,5 – 0,8 mm

Rozdrabniacz bijakowy  i tarczowy.

Waga – w obecnym czasie jest to najczęściej waga elektroniczna, służy ona do odmierzania ilości produktu np. śruty zbożowej. Zastosowanie wagi - dozownika pozwala uzyskać produkt końcowy, jakim jest mieszanka pełnoporcjowa zgodnie z recepturą, co do procentowej zawartości masy poszczególnych komponentów.

Waga elektroniczna pod mieszalnik pasz.

Mieszalnik -  w gospodarstwie mogą się znajdować mieszalniki, które można podzielić w zależności od położenia mieszadła – żmijki. W zależności od położenia mieszadła wyróżniamy mieszalniki:

1. Pionowe
2. Poziome
3. Ukośne

Mieszalnik pionowy	Mieszalnik poziomy

Mieszalnik ukośny

Mieszalniki pionowe, które najczęściej są stosowane w naszych gospodarstwach, są wystarczająco dobrym urządzeniem, w przypadku gdy sporządzamy mieszankę składającą się z koncentratu białkowego i śruty zbożowej. Jeżeli chcemy robić paszę z użyciem dodatków bardziej skoncentrowanych, które są używane w niewielkich ilościach ( premiksy mineralne, enzymy, aminokwasy itp.), to wówczas lepszym urządzeniem jest mieszalnik poziomy. W mieszalniku poziomym otrzymujemy paszę bardziej jednorodną, czyli homogeniczną.  Na rynku możemy spotkać mieszalniki pośrednie, o ukośnym położeniu mieszadła – żmijki.

 

Przykładowa receptura mieszanki pełnoporcjowej dla tuczników o mc 60 – 80 kg

Pasza	EM MJ	Lizyna	Cena za 1kg	kg	EM MJ	Lizyna	cena	%
Koncentrat BIO_WITA GOL	12,45	45	2.36	125	1556	5628	295,0	12,74
Jęczmień	12,49	3,88	0,72	380	4746	1474	273,6	38,74
Pszenżyto	13,50	4,07	0,72	370	4995	1609	266,4	37,72
Mieszanka zbożowa	11,80	3,9	0,65	100	1180	390	65,0	10,20
Dodatek mineralny			0,40	5			2,0	0,50
Dolfacid			10,0	1			10,0	0,10
RAZEM				981	12477	8997	912,0	100,00

W 1kg:     12,72 MJ   9,17g Liz  0,92 zł/kg

Na 1 MJ                  0,72g Liz

Zapotrzebowanie tuczników o mc 60-80 kg  przyrost 900 g na dobę,  33,7 MJ EM i  19,9 g Liz

Na przyrost 900g mc EM pokrywa 2,6 kg paszy, a Lizynę 2,17 kg paszy

Odpowiednia na 1 kg przyrostu mc 2,93 kg i 2,41 kg paszy

Analizowana receptura była stosowana w jednym z gospodarstw w południowej Wielkopolsce w 2011 roku. Tuczniki były pochodzenia duńskiego, o początkowej mc 25,3 kg, sprzedano je o mc 130,03 kg. Dobowy przyrost kształtował się na poziomie 935 g, przy zużyciu paszy 3,59 kg na 1 kg przyrostu. 

Kolejność mieszania  - zasada ogólna

1. Nośnik jako baza stosujemy ½ do 1/3 całości śruty zbożowej. 
2. Dodanie dodatków o najmniejszym udziale (zakwaszacze, enzymy, premiks farmerski- mieszanka paszowa uzupełniająca mineralna)  Dodatki stosujemy robiąc tzw. przedmieszkę. Polega to na tym, że mieszamy je z niewielką ilością śruty zbożowej w małym pojemniku ręcznie. Ma to na celu rozcieńczenie dodatku. 
3. Surowce białkowe (śruta sojowa, śruta rzepakowa lub koncentrat) 
4. Pozostała śruta zbożowa. 
5. Tłuszcze lub surowce płynne podajemy na 2-3 minut przed końcem mieszania. 

Błędy w sporządzaniu pasz treściwych.

   1. Nierównomierne wymieszanie surowców. 
   2. Jakość surowców. 
   3. Nieznane surowce. 
   4. Brak znajomość podstaw żywienia. 
   5. Zmienna wartość pokarmowa surowców, Znajomość wartości pokarmowej (premiks farmerski). 
   6. Receptura i ważenie. 
   7. Czas mieszania 
   Zbyt długie mieszanie może doprowadzić do rozwarstwienia paszy, szczególnie gdy  komponenty nie są równomiernie rozdrobnione.
   Zbyt krótkie mieszanie spowoduje, że poszczególne komponenty nie będą równomiernie wymieszane.
  8. Dodatek ma za zadanie poprawienie, uzupełnienie niezbędnych składników , jego obecność i ilość musi być przeanalizowana. 

  9. Podczas rozdrabniania pasz, mogą się uwidocznić pyły. Mieszanina pyłów i powietrza  może stanowić mieszaninę wybuchową. Należy na to zwracać uwagę i ograniczyć zapylanie pomieszczeń. 

 

Opracował: ©Jan Sarnowski WODR Poznań 2012