Według danych Głównego Urzędu Statystycznego krajowe pogłowie bydła w grudniu 2013 roku liczyło 5589,5 tys. sztuk, tj. o 69,2 tys. sztuk więcej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Pogłowie bydła w Wielkopolsce w tym samym czasie wynosiło 860,3 tys. sztuk, co stanowiło 15,4% stada krajowego (III lokata w Polsce).

Pogłowie krów w kraju spadło w porównaniu do analogicznego okresu 2012 roku o 26,8 tys. sztuk do poziomu 2441,9 tys. sztuk, nastąpiło jednak wyraźne osłabienie dynamiki redukcji krów mlecznych (spadek o 2%). Pogłowie krów mlecznych stanowiło 94,1% ogólnej liczby krów.

W grudniu 2013 r. pogłowie krów ras mlecznych w Wielkopolsce wynosiło 272,3 tys. sztuk (94% ogólnej populacji krów w województwie). Nastąpił wzrost pogłowia krów mlecznych o 7,5%, a udział w krajowej produkcji mleka kształtował się na poziomie 14,2%.

Bydło po kontrolą użytkowości mlecznej krów

Obserwuje się stały wzrost stanu pogłowia krów objętych kontrolą użytkowości mlecznej. Populacja aktywna w kraju osiągnęła w 2013 roku poziom 700 995 sztuk (według stanu na dzień 31 grudnia 2013 roku). w porównaniu z analogicznym okresem 2012 roku odnotowano wzrost liczebności ocenianych krów o 6,8% (dane PFHB i PM). Udział krów ocenianych w krajowym pogłowiu krów mlecznych wyniósł 30,49%, co w stosunku do analogicznego okresu w roku 2012 stanowi wzrost o 2,51%.

Średnia wielkość stada pod oceną użytkowości wynosiła 33,4 sztuk, a przeciętna roczna wydajność mleka od krów ocenianych – 7 441 kg (+45 kg) o zawartości tłuszczu w mleku 4,16% oraz białka 3,36%.

W Wielkopolsce na dzień 31 grudnia 2013 roku liczba krów ocenianych wyniosła – 132 151 sztuk, co stanowiło 48,52% ogólnej liczby krów mlecznych w tym województwie. Przeciętna wielkość stada pod oceną użytkowości mlecznej wyniosła 37,1 szt., natomiast przeciętna roczna wydajność mleka – 8 164 kg (+16 kg) o zawartości tłuszczu 4,09% i białka 3,39%.

Kwotowanie

System kwotowania mleka i ryzyko zapłacenia kar za nadprodukcję nie powstrzymały wielu rolników przed rozwojem produkcji i wprowadzeniem do obrotu mleka ponad swój indywidualny limit. Kwota krajowa przydzielona Polsce od kwietnia 2013 roku do marca 2014 roku wynosiła 10 055 797 056 kg mleka, z tego 9 909 800 752 kg wyniosła krajowa kwota dostaw. Rolnicy polscy w liczbie ok. 56 tysięcy, a wśród nich spora grupa rolników z Wielkopolski przekroczyli przysługujący im limit. Według danych ARR ilość skupionego mleka wyniosła 10,076 mld kg, czyli przekroczenie stanowi 1,68%. Wysokość opłaty dla roku kwotowego 2013/2014 (po zastosowaniu współczynnika realokacji) wynosi 29,36 EUR za 100 kilogramów mleka, wobec tego opłata, jaką Polska będzie musiała zapłacić z tytułu nadprodukcji to ok. 47 mln EUR, co stanowi ponad 193,8 mln zł. Producenci, którzy przekroczyli swój limit sprzedaży mleka zapłacą ok. 30 groszy za każdy kilogram mleka wprowadzony do obrotu ponad przysługującą KI. Polska jednak czyni starania, aby do tego nie dopuścić. w związku z wprowadzeniem przez Federację Rosyjską embarga na przetwory mleczarskie, Polska wystąpiła do Komisji Europejskiej z wnioskiem o podjęcie działań mających na celu wsparcie rynku mleka, w tym zrekompensowanie strat dla producentów surowca mlecznego między innymi poprzez zniesienie kar za nadprodukcję mleka w roku kwotowym 2013/2014, jak również odstąpienie od pobierania kar za ostatni już rok kwotowy 2014/2015.

Tendencje

Od wielu lat obserwujemy rozwój gospodarstw wysoko wyspecjalizowanych w produkcji mleka. Ubywa gospodarstw drobnych, utrzymujących kilka krów, kontynuowany jest natomiast proces koncentracji produkcji – wzrasta liczba gospodarstw utrzymujących duże stada bydła rzędu 100 krów i więcej. Dowodem na to są statystyki, mówiące o spadku liczby gospodarstw dostarczających małe ilości surowca do skupu w ostatnich latach, a także stale rosnąca wydajność mleczna naszych krów. w wielu gospodarstwach województwa wielkopolskiego średnia roczna wydajność krów w laktacji sięga 8-10 tys. kg mleka, a nawet dość znacznie przekracza tę granicę. Świadczy to zarówno o postępie hodowlanym, jak i postępie technologicznym i stale poprawiających się warunkach utrzymania krów mlecznych. Znaczące pozytywne zmiany w zakresie technologii sporządzania pasz, ich zadawania, a także wdrażanie nowoczesnych technologii pozysku mleka to oprócz genetyki główne przyczyny dobrych wyników produkcyjnych, a zarazem obniżania kosztów produkcji w wielu gospodarstwach. Województwo wielkopolskie produkuje ok. 14,6% mleka surowego do skupu. Nic nie wskazuje na to, że te tendencje mają się odwrócić w najbliższych latach, chyba że nastąpią nieoczekiwane i niekorzystne zmiany cenowe związane ze zniesieniem kwotowania mleka. Jednak bardziej narażone na zmiany cen surowca i sytuacji rynkowej będą gospodarstwa o mniejszej liczbie krów. Wyjściem dla nich może okazać się produkcja żywca wołowego, zamiast niewielkich ilości mleka do skupu.

Opracowanie: Maria Rozwadowska, WODR Poznań