Tradycja malowania jaj wywodzi się jeszcze z przedchrześcijańskich zwyczajów i obrzędów, a związana jest z prastarymi rytuałami magii. W czasach pogańskich jajo symbolizowało siły witalne przekazywane innym. W wiosennej sile budzącej się przyrody jajo oznaczało budzenie się ziemi do rodzenia płodów. Najstarsze ubarwione jaja odnaleziono w Mezopotamii. Barwione jajko w Egipcie symbolizowało boginię Ptah (opiekunkę rękodzielników i artystów), a w Grecji Afrodytę (boginię miłości i piękna). W starożytnym Rzymie i Grecji zmarłych żegnano składając im w ofierze czerwone jaja symbolizujące powagę chwili odejścia. Znane były też zwyczaje odczyniania za pomocą jaj czarów, aby zabezpieczyć się przed chorobami i urokami.
W dobie chrześcijaństwa do malowania jaj siadano w Wielki Piątek, a ich ozdabianiem zajmować się mogły tylko dziewczęta. To one w wodzie po gotowaniu jaj myły włosy, aby były gęste i lśniące. Malowane jaja służyły również dziewczętom jako wykup w Poniedziałek Wielkanocny, aby chłopcy ich zbytnio nie oblewali wodą. Najpiękniej ozdobione i pomalowane jaja dziewczęta wręczały chłopcu, który najbardziej im się podobał.
Z pisankami wiązało się wiele gier i zabaw. Najpopularniejsza była ,,walatka” polegająca na rozbijaniu pisanki o pisankę. Inna to ,,burda, która polegała na rzucaniu do siebie pisanek, a nawet przerzucaniu przez domy lub kościoły. Wielką frajdą dla dzieci było bieganie po polach i lasach w celu poszukiwania pisanek podłożonych przez dorosłych. Własnoręcznie ozdobione jaja były najlepszym prezentem z okazji Świąt Wielkanocnych.
Jak dawniej radzono sobie z barwieniem jaj?
Obserwując rośliny i z nich wyciągi, barwienia dokonywano w sposób naturalny, bez użycia sztucznych barwników, jak to dzieje się obecnie. Aby uzyskać kolor żółty jaja barwiono w łupinach cebuli. Jasnożółty kolor pochodził też z kory młodej jabłoni, suszonych jaskrów polnych i hibiskusa. Zieloną barwę można było uzyskać gotując jaja w pokrzywach, młodym zbożu, trawie, szpinaku, a także barwinku. Bordowego odcienia jaja nabierały w momencie zanurzenia ich w wodzie w pniu dębowym, a różowego podczas gotowania w wywarze z buraków ćwikłowych albo samych łubin buraczanych. Pisanki w kolorze czerwonym pochodziły z wywarów z owoców czarnego bzu i krokusów. Czerń lub szarość można było uzyskać dzięki wywarom z kory i szyszkom olchy oraz liściom klonu czarnego. Czerwona kapusta w zależności od długości leżakowania jaj w jej liściach dawała kolor niebieski lub fioletowy. Intensywność wybranej barwy pochodziła od długości gotowania oraz gęstości wywaru. W celu wzmocnienia barwy do wywaru dolewano octu spirytusowego lub soku z cytryny. Aby jaja nabrały świątecznego blasku, należało je natłuścić odrobiną słoniny, masła lub oleju, pokrywano je też warstwą wosku.