W polu obserwacji Polski FADN znajdują się gospodarstwa towarowe, a minimalna wielkość ekonomiczna 4 000 euro, po przekroczeniu której włącza się gospodarstwo rolne do pola obserwacji FADN, ustalana jest od 2010 roku obrachunkowego na podstawie analizy sum Standardowej Produkcji (SO) z danych GUS w poszczególnych klasach wielkości ekonomicznej. Standardowa Produkcja jest to średnia z pięciu lat wartość produkcji określonej działalności rolniczej (roślinnej lub zwierzęcej) uzyskana z 1 ha lub od 1 zwierzęcia w ciągu 1 roku, w przeciętnych dla danego regionu warunkach produkcyjnych. W celu wyeliminowania wahań wartości produkcji powodowanych np. warunkami pogodowymi czy też zmianami cen produktów, do obliczeń przyjmowane są średnie z pięciu lat odpowiedniego okresu, na podstawie uśrednionych danych rocznych z określonego regionu. Wielkość ekonomiczna gospodarstwa rolnego określana jest jako suma wartości SO wszystkich działalności rolniczych występujących w gospodarstwie. Wielkość ekonomiczna gospodarstwa wyrażana jest wartością SO w euro. Na podstawie tak ustalonej wielkości ekonomicznej dane gospodarstwo rolne zaliczane jest do odpowiedniej klasy wielkości ekonomicznej. W Polskim FADN jest sześć klas wielkości ekonomicznej gospodarstw rolnych. Niniejszy artykuł oparty jest na danych prezentowanych w opracowaniu IERiGŻ PIB Warszawa „Wyniki standardowe uzyskane przez indywidualne gospodarstwa rolne (GR) uczestniczące w Polskim FADN – Region Wielkopolska i Śląsk” w latach 2010-2013. Przedstawione wyniki zawierają wartości średnie ważone dla grup gospodarstw rolnych wyłanianych według typów rolniczych i klas wielkości ekonomicznej.

Tabela nr 1. Rozkład gospodarstw rolnych w polu obserwacji obejmujących Region Wielkopolska i Śląsk według typów rolniczych i klasy wielkości ekonomicznej – „średnio-duże”.

Źródło: GUS

Tabela nr 2. Wybrane informacje o gospodarstwie rolnym.

LU – jednostka przeliczeniowa zwierząt
​AWU – jednostka przeliczeniowa pracy według współczynników stosowanych w UE

Wśród omawianej grupy gospodarstw rolnych średnia powierzchnia użytków rolnych wynosiła 45-52 ha. Liczba gospodarstw w tej grupie zwiększyła się (Tabela 2), a ich udział procentowy w stosunku do ogólnej liczby gospodarstw towarowych w rejonie o minimalnej wielkości ekonomicznej 4 000 euro wzrósł o 2% z 6% do 8%. Według typów rolniczych (Tabela nr 1, Wykres nr 1) wyraźnie dominują gospodarstwa z produkcją mieszaną – 39-40%, wyraźny wzrost liczby gospodarstw w typie rolniczym „Krowy mleczne” – z 8,9% do 18,1% i z produkcją „Uprawy polowe” – z 11,5% do 16,3% oraz znaczny spadek liczby gospodarstw z produkcją zwierzęcą – zwierzęta ziarnożerne (trzoda chlewna, drób) z 31% do 14,6%. Najmniej gospodarstw w rejonie, w klasie wielkości ekonomicznej „średnio-duże” specjalizowało się w uprawach trwałych – 0,3-0,5%.

Wykres nr 1. Rozkład gospodarstw rolnych w polu obserwacji obejmujących Region Wielkopolska i Śląsk według klasy wielkości ekonomicznej – „średnio-duże”.

Bazując na danych rachunkowych Polski FADN, w gospodarstwach regionu Wielkopolska i Śląsk odnotowano, że w strukturze własnościowej użytków rolnych dominowały grunty własne. Niemniej jednak udział dodzierżawionych użytków rolnych był znaczny i wynosił od 30% do 35%. Z analizy danych rachunkowych wynika, że w gospodarstwach rolnych „średnio-duże” w zasiewach dominują zboża – 59-65%, uprawy pastewne – ponad 13-19%, oraz niewielki udział warzyw i kwiatów – 1,4-2,0% i uprawy trwałe i sady – 0,3-0,7%. Pozostałe uprawy to ponad 17-20%. Jeżeli chodzi o produkcję zwierzęcą, to dominował chów trzody chlewnej – 53-67% i bydło pozostałe – 16-24%. Produkcja mleka – krowy mleczne to 14-20% oraz niewielki udział drobiu – 2-3%.

Tabela nr 3. Wybrane informacje o produkcji gospodarstwa rolnego.

Z danych Polski FADN w kraju wynika, że dochody z pozarolniczych źródeł wystąpiły w 11% gospodarstw z przedziału gospodarstwa „średnio-duże” i stanowiły 9% udział dochodu spoza gospodarstwa rolnego w dochodzie rodziny rolniczej. Pozostała część dochodu gospodarstw domowych – średnio 91% to dochód uzyskany z rodzinnego gospodarstwa rolnego. Najważniejszym źródłem dochodów spoza gospodarstwa rolnego gospodarstw domowych były emerytury i renty, średnio 43% dochodów pochodziło z tego źródła, drugim co do ważności źródłem dochodów, które przysparzało około 28% dochodów w gospodarstwach domowych była praca najemna .

Wykres nr 2. Dochody rodziny rolniczej w polu obserwacji Polski FADN według klasy wielkości ekonomicznej – „średnio-duże”.

Wykres nr 3. Dochody spoza gospodarstwa rolnego w polu obserwacji Polski FADN według klasy wielkości ekonomicznej – „średnio-duże”.

W niniejszym artykule bazując na danych Polski FADN podjęto próbę krótkiego scharakteryzowania gospodarstw rolnych według klasy wielkości ekonomicznej „średnio-duże”. Wyniki prezentowane w niniejszym opracowaniu są średnimi arytmetycznymi dla gospodarstw towarowych prowadzących rachunkowość rolną w ramach Polskiego FADN. Z tego względu nie mogą być uznawane za wyniki reprezentatywne dla ogółu gospodarstw rolnych.

Materiał źródłowy:

• Wyniki uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN w latach 2010-2013, IERiGŻ PIB Warszawa.
• Lech Goraj, Stanisław Mańko „Rachunkowość i analiza ekonomiczna w indywidualnym gospodarstwie rolnym”.